Un raoze (kers)wolk

Sóms speule mich dinger door de kop die feitelijk noeits kinne. Zoeë dink ik döks met vuul leefde truuk aan ós mam en ózze pap. Ze zièn d’r al hiel lang neet mier. Veural met biezóndere daag as met Kers dan dink ik waal ens:

‘Kós ik ze nog maar ens spraeke! Wao zièn ze noow? Kós ik ze nog maar unne kier knoevele’.
‘Schei toch oèt met diene kwats! Ózze pap is volgend jaor al 45 jaor doeëd en ós mam is d’r dan al 30 jaor neet mier. Vergaet det toch, laot ut verleeje röste’, huùr ik dan waal ens achter miene rök smiespele.
Maar van de waek zoot ik boète in ut zunke en staarde nao d’n blauwen hemel. En verdomp, ik zoog un kleine raoze wolk hoeëg in de lóch. Ze rakde maar neet van eur plaats. Ik sloot de ouge en zoog ózze pap en ós mam same op die raoze wolk zitte. Döks greuje d’r dan verhaole in miene kop en inens dóch ik beej mich zelf:
‘Ónmeugelik? Ik kin d’r toch euver schriève, ik maak gewoeën mein eige kersverhaol as of ut ech gebeurd is!’.

Ut leep taege Kers en ik trok de stoute schoon aan. Ik zóch op de kómpjoeter ut ie-meel-adres van d’n hemel:
‘Allerbeste Pieëtrus, kins se mien elders neet veur veer-en-twintig oor met un retoertje nao Alicante steure?’.
Ik goof unne enter en dóch:
‘Dao huùrs se toch niks mier van’.
Maar d’n hemel waas flotter dan de gemeinte Venlo want de volgenden daàg kwaam al un antwaord:
‘Allerbeste Jan, wat un leuk idee van dich! Op dinsdig 24 december um vièf oor in de middig lande ze same op Alicante. En de mós mich belaove des se ze d’n daag dao nao weer keurig aaflevers um vièf oor smiddigs!’.
En waas met raoze ink geteikend:
‘Pieëtrus, op dae rots kins se bouwe’.
Ik leet ut laeze aan mien Marijke en det reageerde hiel positief met:
‘Dan mótte we waal nog wat te aete in hoès haole’.
Noow haet ózze pap hiel gaer erretesoep en met Kers waas altièd tradisie det we snachs bloodwors met gebakke eppelkes en kerboèt oote. Nou, det hebbe ze vas heej in Benijófar beej d’n Belze winkel.

Op 24 december waas ut zoe wièd, Marijke zuuj thoès ein en ander inein fiespernölle en ik zuuj pap en mam aafhaole. Al un oor van teveure stónd ik op ut vliegveld van Alicante veur die twieë groeëte deure. Op ut scherm stónd det de vluch oèt d’n hemel maar un Bliericks keteerke vertraging had. De zenuwe gierde mich door de kael (!), wie zuuje ze d’r oèt zeen (?), wat mós se op zón moment zegke taege dien vader en moder (?). De groeëte deur schoof langzaam aope en un lieëge raoze wolk sloop euver de grónd die groeëte hal in. En dao kwame ze aan, ózze pap met ziene kalen bums in zien dónkerblauw pak met leechblauw euverhaemp en unne beejpassende slieps. Parmantig leep-e naeve ós mam aaf, die un bekind bleumkes-kleid aan had en de grièze häörkes keurig in de permanent. Ós mam meus aaf en toe un huppelke make um de groeëte passe van ózze pap te kinne beej halde. Ik vloog op eur aaf en greep ze met mien twieë erm vas. De traone ware neet taege te halde en dreej kaelkes slikde iets weg det d’r neet waas en ós mam verbrook de stilte:
‘Óch jóng, wat heb ge toch vuul mótte mei make. Ik heb zoeë vuul aan óch gedóch’.
Ózze pap deej verstendig un stepke truuk en zag:
‘Potdomme jóng, de lieks steeds mier op dien vader!’.
Ik heb mien vader en moder noeits allebei gelièk ónder d’n erm gepak, maar noow leepe we gedreeje nao d’n auto:
‘We hove maar un half eurke te rieje en Marijke wach op ós’, zag ik.
‘Maar jóng, wat hebs dich unne moèjen auto, is dae gans van óch?’, zag ós mam en det klónk hièl vertrouwd. Det zag ze altièd as we unne andere auto hadde gekoch. Same reeje we euver dae moèje kuswaeg, rechs ging de zón oranje ónder en links zoge we de zieë schittere beej ut valle van d’n aovend. Naeve de waeg stónde gruupkes raoze flamingo’s met de puuetjes in ut water.
‘Zit d’r ouk genóg vis in?’, vroog ózze pap, ‘in d’n hemel velt d’r niks te visse. Nou ja, we kinne d’r euver praote maar visserslatièn is toch gans anders as zelf met un gaerdje in ut water soppe’.
‘Maar Piet’, zag ós mam, ‘laot toch zièn, we hebbe niks te klage. D’n tièd steit doeëdstil in d’n hemel en we hebbe alles zat. De ieuwige rös duit idderein good. Det gejach en gejaag kinne we neet mier taege’.
Ze pak mich veurzichtig beej d’n erm en zag:
‘Maar veur óch kómme we gaer efkes op bezeuk. Maar dao baove praote we ech neet euver ut aardse paradiès. We zeen det mier as un traone-dal, un vageveur en veur vuul minse zelfs un hel’.

We stoppe beej ós huuske in Benijófar, de kersverleechting brandt en op ut balkón steit Marijke met twieë erm te zweie:
‘Zón moèj hoès heb ik nog noeits gezeen! Det geej dao zoeë maar in meug woeëne’, zag ós mam. En ouk det klónk weer zoeë vertrouwd. Ós mam waas niks veranderd. We leepe de kamer in en ze vloge Marijke um de nek:
‘Maedje toch, wat heb geej vuul mótte meimake’, zag ós mam. Maar ózze pap verdoetsde un traon en fluusterde dao tösse door nao ós mam:
‘Morrejuu Tuut, wat ruùk ik? Erretesoep, bloodwors en kerboèt! Ut liek waal Kersmis’.
Hae deej zich meteen ut colbaertje oèt en struipde zich de mouwe op. En effe later zote we met zien veere te slörpe aan de erretesoep:
‘Ze smak nog presiès ut zelfde as die van dich Tuut’, zag ózze pap. Marijke en ik keeke mekaar aan:
‘Nogal klook, ut is ut zelfde recept!’.

Nao ut aete zote we ónderoèt gezak aan de kóffie. Ózze pap met un kónjekske d’r beej, ós mam met un advekäötje met slaagroum. Ut gelök wat we daen aovend deilde velt zelfs door mich neet te beschriève.

In de vaerte sloog ut kerkske van Bénijófar twelf kier.

D’n oorlog as spliètzwam

Miene ome Aatje waas unne verstokde vreejgezèl en kwaam twieë kier in de waek met ózze pap klasjeneere beej un tas kóffie euver van alles en nog wat. Geregeld hadde ze ut euver d’n oorlog en dan ouk aaf en toe wie minse zich hadde gedrage in dae inkzwarte periode. Maar ouk euver wie det vlak nao d’n oorlog ging. Aatje had smeis un oètgespraoke meining maar ózze pap dae zóch döks nao verzachtende umstandighede en waas wat milder in zien oordeil. Hae had neet altièd begrip maar bekeek ut ouk van d’n andere kant. Ózze pap dae sprook noeits slech euver de minse. En ik zoot dan beej die twieë op de grónd met de beinkes euverein en speulde dan altièd luustervinkske want ik vónd det machtig interessant.

De letsten tièd mót ik dao weer aan truuk dinke. Daen Twieëde Waereldoorlog wuùrt um de zoe-vuùl tièd herdóch, maar ein belangrièk ónderwerp mis ik dan altièd. En det is wie de Blierickse minse zich gedrooge nao elkaar toe in en vlak nao daen oorlog. As ik die gesprekke van Aatje en ózze pap un bietje oèt-filter dan schuùvert ut mich. Waorum is dao noeits aandach aan geschónke. We zièn intösse 80-85 jaor wiejer, nemus hoof mier achterum in det speegel te kièke. We kinne d’r vreej euver praote en we zuuje d’r hièl vuul van kinne liere. Ik hald neet van indeile in hökskes maar in dit geval kin ut moeilik anders.

D’r ware sómmige minse duchtig fout in d’n oorlog, d’r waas actief en passief verzet en vuul trokke zich truuk in de zwiègzame spelónke tösse de Blierickse moore baove of ónder de grónd. Weer andere keeke wat al te gemekkelik weg en un paar zien d’r op slinkse wièze baeter van gewaore. Waorum hebbe we ut dao neet euver. Effe kièke wat ik mich kin herinnere wao die twieë ut euver hadde.
De ergste ware die zich aanslote beej de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Baer de Vries beej ós oèt de Lieuwerikstraot goof leiding aan zón zootje landverraojers. Hae meus nao d’n oorlog vièf jaor brómme in ut kesjotje. Veur de meiste minse waas det vuuls te weinig, veur sómmige minse vuùls te vuul!? Det guuef ut ierste verschil al aan. Ziene schoeënzoon Johan Berendsen waas d’n allerergste. Hae woord ‘de schrik van Venlo’ geneump en is 2 mei 1947 gefusilleerd. Daen daag haet ós mam op eur dochter opgepas en det woort eur neet in dank aafgenaome. Maar zoeë waas ós mam:
‘Det kind kin d’r ouk niks aan doon’. En det teikent metein ouk de halding van minse nao d’n oorlog. Ut aantal verzetshelde waas groeëter nao d’n oorlog as in d’n oorlog.
Dan waas d’r bes nog unne groeëte groep NSB-ers. Volges ózze pap ware det vuul minse die ech un bewuste foute keuze makde, maar ouk unne groep van die ermoodzeiers die dóchte det ze ut baeter zuuje kriège. Beej ós in de straot woeënde ouk zón erm gezin. Eur keuze kreeg un dramatische wending want twieë zeuns ginge nao ut Oosfrónt en dao is noeits mier wat van gehuùrd. Die NSB-ers zörgde veur unne ièzige sfeer, enorme spanning, ónderling wantrouwe en ings in Blierick. Ut veel Aatje op det nao d’n oorlog verschillende van die NSB-ers wie un blaad aan unnen boum dreide en deeje as of d’r niks gebeurd waas.

Dan hads se d’r maar un paar die actief in ut verzet zote. Volges Aatje greujde det aantal explosief vanaaf ut moment det de Ingelse in Blierick binne wandelde. Ózze pap verdeilde die in verzet die ónschöldige minse in gevaor brachte én die allein eur eige laeve in de waogschaal stelde. In die letste categorie neumde ózze pap en Aatje met name keplaon Sjef Janssen (1904-1984), Piet Lammers (1906-1944) en Pierre Loijen (1906-1972). Die letste twieë ware van de Prinses Irene Brigade.

Keplaon Sjef Janssen oèt de Lambertusparochie dae meus ‘Wegen Verbreitung eines Hirtenbriefes der Holländische Bisschöfe’ veur anderhalf jaor in ut mins-óntierende concentratiekamp Dachau doorbringe. Hae euverlaefde die verschrikkelikke hel en woord in 1950 pestoèr in Ysselsteyn. De ex-gevangene van Dachau haet zich heej met hert en zeel ingezatte veur vrindschapsbetrekkinge met Duitse jongere, die sinds 1963 eine kier per jaor kwame werke op ut Duitse militaire kerkhaof in Ysselsteyn. Zien credo waas:
‘Ik heb meigemak wat haat veur verschrikkelijke oètwerking kin hebbe. Nao d’n oorlog heb ik gezag det noeits mier. Laot ik mich inzette veur vrindschapsbetrekkinge’.
Hae woort neet begrepen door de minse um um haer. Die niks hadde meigemak in daen oorlog kraakde um aaf. In 1969 kreeg hae waal un hoeëge Duitse onderscheiding opgespeld door de consul van de Duitse Bundesrepubliek, ut ‘Bundesverdienstkreuz am Bande’. Zien veurmalige veejande zoge waal wat veur unne biezóndere mins hae was. Ózze pap had niks met de kerk maar waal met deze echte held.

Dan hadde ze ut euver twieë Blierickse jónges: Piet Lammers (1906-1944) en Pierre Loijen (1906-1972). Die ginge in ut begin van d’n oorlog via Duinkerke nao Ingeland en slote zich aan beej de Prinses Irene Brigade. Beej de invasie in juni 1944 landde ze op de strande van Normandië. Piet Lammers sneuvelde op 14 augustus 1944 as ierste van de Prinses Irene Brigade in Ranville (Normandië, Frankrièk) door vijandelik mortiervuur. Piet Lammers is de komponis van de 'Mars van de Prinses Irenebrigade'. Eigelik mós dae idder jaor gespeuld waere as Blierick de bevrijding viert. Ouk Pierre Loijen woord op daen daag getroffe door un granaatscherf, maar kreeg ter plekke un bloodinfuus van unne Amerikaan. Noow meus hae wiejer door Frankrièk en België zónder ziene vrind. Vanoèt Breej meus hae toezeen wie Blierick beschaote woord. Pierre Loijen woord zwiègzaam drager van ut Normandië-kaord, France Germany Star, Defence Medal en ut Oorlogs-Herinneringskruuts.
Vraog aan willekeurige Blierickse minse of ze dees dreej moedige manne kinne(?), de meiste zulle ut neet weite(!). Ik vind det ut unne misser, ze verdeene alle dreej op zien mins unne straotnaam. Tuurlik ware ze neet de enige, maar waal de dreej wao miene pap en Aatje ut euver hadde.

Dan hads se d’r genóg die passief verzet booje aan de Pruusse. Zoe-as Sonnemans oèt de Lieuwerikstraot dae met de rök nao de bende van de Vries ging staon as die veurbeej marcheerde. Of Janssen van nummer 26 dae de diekste oranje böl dahlia’s veur de raam zat met unne keuninklikke fieësdaàg. Maar zeker ouk die middestanders die ut verrekde um aan de Pruusse te levere. Ut brach eur weinig goods, det in taegestelling tot eur ‘collega’s’ die waal leverde aan de Pruus. Zeej deeje gojje zake maar ge begrièp det dit leidde tot haat, nièd en taegestellinge. Waorum wuùrd dao noeits euver geschreve of aandach aan gegaeve? Neet um nao te trappe maar um d’r van te liere.

Ze ginge nog effe door. Aatje had weinig goods te melde euver de boere en de gerdeneers! Mien aldste zuske ging iddere waek met ós tante met unne laege kinderwage d’n boer op um veur aete te baedele.
‘Ze hoofde ut neet veur niks te gaeve maar um de minse ut vel euver de oère te trekke?’. Ut waas duùdelik wat Aatje dao mei bedoelde, ózze pap haolde dan de schouwers op en zag:
‘Och Aatje, we hebbe gelökkig altièd wat te aete gehad, ut waas dök neet vuul soeps, altièd te weinig maar we kóste ós redde. En die boere hebbe ouk vuul goods gedaon’. En ik dink dan aan die foto van ózze pap van vlak nao d’n oorlog. Ik meus twieë kier kièke um te zeen det ut ózze pap ech waas, zoeë mager as un panlat.

Maar ut waas neet allemaol kómmer en kwel. Neet allemaol twieëspalt. Minse holpe mekaar ouk, neet veur niks zien un paar buurtvereiniginge óntstaon in d’n oorlog. Wie ‘Onderlinge Hulp’ beej ós in de Lambertusparochie met aannemer Janssen as de groeëte veurtrekker. Minse woorte óet-gebómbardeerd en hadde gen ónderkómme mier. Mien elders hadde in d’n oorlog twieë kinder, maar op ut lets woeënde ze met maar leefs tieën man in ein hoès. En döks same gepèrs in unne kleine kelder um te schuùle veur de bómme van de Ingelse. En ózze pap deej veur die tieën man de was. Hièl gruuets vertelde ós mam wie zien praoper weske aan de waslièn euver ut Lieuweriksveldje hóng te wappere. Naoderhand deej hae neet vuul in d’n hoèshald, maar wie ut meus toen stónd hae d’r.

Met de bevrijding veranderde alles in eine klap. De echte helde verschove nao ut twieëde plan en de schowe-schièters gedroge zich as verzetshelde. Minse woorte neet altièd ierlik en volges ut rech veroordeild en wie-ut-huùrt beoordeild. En die aangeweze ware op un noeëdwoeëning woorte döks met de nek aangekeke. Ózze pap waas dao laaiend euver:
‘Det had ós ouk kinne gebeure’, zag hae dan. En wie det altièd geit, wiste sómmige met of zónder veurkinnis persuuenlik profièt te haole oèt d’n oorlog. Ome Aatje en ózze pap sproke d’r euver. Ik heb d’r verder noeits wat euver gelaeze!? Waorum neet?

D’n Twieëde Waereldoorlog waas verschrikkelik en is hièl oètgebreid beschreve tot in de fiènste details. Maar de ónderlinge verhaldinge van de eige minse kwame neet of nauweliks aan bod. Daen oorlog vormde un spliètzwam, ouk binne Blierick. Ózze pap en Aatje hadde ut d’r euver, un snótneus vóng ut ein en ander op. Haopelik waoge un paar psychologe zich d’r nog ens aan. Haopelik dörve de minse d’r nog ens aopelik euver te praote.
Ik heb meschiens un klein begin gemak.