En weej dan

We zitte un paar maond gedwónge in Spanje umdet we nag neet in ós appartement in Blièrick kinne. Noow huùr ik d’r un paar van óch dinke:
‘Uij dao spuit ellef, un bietje stróntse en dao baoven-op ouk nag un bietje zielig zitte te doòn’.  Nouw, ik zal óch ièrlik vertelle, we kóste niks baeterkoups vinde. En heej is ut laeve good veur ós alde luuj, ut bars d’r heej van! Lekker zunke, lekker windje, lekker waerke. Gister hebbe we beej unne Chinees gegaete. We woorte hertelik óntvange met un apperetiefje en un mendje kroepoek. Op de oètgebreide menukaart stónde genóg herkinbare Blièricks-Chinese gerechte.
‘Wat wille mevrouw en meneer aete’, vroog un vrintelik Chinees maedje.
‘Doot mich maar un Wan-Tan-suupke en dan gaon ik veur de Babi-Pangang’, zaet mien maedje.
‘Veur mich ut zellefde suupke en ik waog mich aan de Roasted-Duck. En we drinke daobeej unne druùge witte wièn astebleef’.
En ik zal óch vertelle, we hebbe toch lekker gegaete en die fles witte wièn ging gans kepot. As toetje koze we veur un ‘Ile flottante’, aafgerónd met un köpke kóffie met ‘dos blendies van ut hoès’. En toen kwaam de raekening, schrik neet:
’16,80 euro’.
‘Dao kin ik ut zelf neet veur klaormake’, zag mien maedje, ‘maak d’r maar 20 euro van!’. Det leef Chinees maedje waas hièl bliej en weej twieë hadde weer un paar eurkes geweldig doorgebrach. Gezellig met zien twieë klasjenere euver van alles en nag wat.

Want via de ‘sociale media’ volge we heej toch stiekem ut Blièrickse niejs op de voot. We hoorte det ós book ‘Blerick 75 jaar bevrijd’ beej de Bruna haos oètverkóch is. Maar we volge ouk wie Trump, Erdogan, Rutte en die andere klojo’s ózze moeëje waereld nao de verdómmenis helpe. En tuurlik praote weej dao same euver aan de taofel.

‘Hads dich waal ens van Pfas gehuùrd?’, vruùg mien maedje. Jao, toevallig had ik ut opgezóch met Google, ut is de aafkorting veur poly- en perfluoralkylstoffen. Allemaol door hiel gelièrde minse samegestelde chemische stufkes. Ze weite waal nag neet wie schaajlik ze zièn, maar d’r is alvas beslaote det d’r niks van in de grónd terèg meug kómme. Dus legge diegene die ut-veur-ut-zegge-hebbe gewoèn alles plat. D’r meug vanaaf noow neet mièr gebouwd waere, zelfs d’n bölt van Baerde meug neet mièr verplaats waere. 
‘Belachelik, dae rotzooi make ze al tig jaor, laot ze noow ens ièrs good oètzeuke wie schaajlik ut is en wie we det kinne oplosse’. Nae, die goeëje 18.000 bouwprojekte plat, de gansen bouw kump ut Malieveld vermuibele en d’r hingk Rutte un miljarde-claim baove de kop. Nou, zoeë kump d’r van die 1000 euro die we nag allemaol van um te good hebbe noeits wat. Snap geej ut nag??

‘Wis dich det stikstof zoeë gevaorlik waas veur ut miljeu?’, vroog ik op mien beurt. Nae, det wiste weej allebei neet, waal det ut ein bestaond chemisch element is en det 80% van ós lóch besteit oèt stikstof. Al mièr as 72 jaor aome weej stikstof in, en haopelik doon we det nag efkes! Maar noow inens as dónderslaag beej heldere stikstofhemel mótte we ónder de ‘0,05 mol per hectare depositie’ bliève. In Pruusses is det euveriges bepaold op 20 mol per hectare, det is 400 kièr zoeë vuùl. Maar ja, Nederland is waal un behuùrlik stök kleiner zaet Rutte dan. Raekene kind hae dus ouk al neet, want wit dae klojo neet dat Nederland nag gen 10 kièr kleiner is as Pruusses? Dus wat ós betref meuge ze kappe met daen handel en eín gemiddelde hantere veur gans Europa!! Hebbe ze ièrs die boere met lieëge prièze gedwónge um eure viejestapel oèt te breide um eur kiendjes nag ein bietje aete te kinne gaeve. Toen woorte ze gedwónge um diek te investere in met-ut-jaor veranderende miljeuregels en noow mótte ze leefs vandaag nag de helf van eur vieje nao ut slachhoès bringe. Snap geej ut nag??

‘Verschrikkelik wat d’r in den Bosch is gebeurd met daen dónkere voetballer’, zaet mien maedje.
‘Det zal se met un wedstrijdje kogelslingere neet flot met make’, probeer ik. Maar we zièn ut d’r einsgezind euver ins, ze mótte die lapzwens knaokehard aanpakke. We hebbe det toch duùdelik vasgelag in artikel 1 van ós gróndwet?
‘Handhave mótte ze . . ’, zaet mien maedje. Zwaor straffe, noeits mièr in un stadion toelaote. En ut haet gelièk, met det gesodemieter met Zwarte Piet waere euver en waer beschöldiginge nao mekaar gegoeëid. Idderein vind ut verschrikkelik, neemus duit wat en minse kómme mièr-en-mièr liènrech taegeneuver ein te staon. Gen nieje regels make, gen nieje wette nuùdig, gewoèn keihard handhave met ós artikel 1 in de hand. En zeker neet oètvechte euver die rökskes van die kleine kiendjes die Sinterklaos wille viere, ouk zeker neet euver die breijere rögge van die voetballers. 
‘Wat dóch se as ze straks ut sókkerfiès wille verbeeje um obesietas oèt te banne? Dan zal se Rutte waal inens huùre!’. Want dan is ut gen racisme mièr maar discriminasie! Snap geej ut nag??

‘Wat vinds dich det de zörg en ut ónderwiès ouk massaal aan ut stake is’, waog ik ut d’r op. Ut blief effe stil, we schöppe d’n bamie op.
‘Straks gaon de pliessies, de ambtenare, de geistelikke en de putjesschöppers ouk de straot op um te stake veur mièr poen . . . ‘, probeer ik wiejer. Maar ut blief nag altièd doeëdsstil.
‘Ze hebbe waal gelièk en ze hebbe ut rech in ós land um te stake en te demonstreere . . . ‘, zaet mien maedje. De Babi-Pangang en de Roasted-Duck verdwiènt zwiègzaam van ut sudderplaetje op d'n telder. En dan zuch mien wederhelf hièl deep:
‘En weej dan . . . . ?’. 
Weer is ut effe stil, de letsten bamie smak inens nao verlepde spagetti. Verdomp det is waor, we zièn intösse al 14 jaor (vervruùg) met pensioen. In al daen tièd hebbe we noeits wat d’r beej gekrege, idder jaor un ander boutsmoesje waorum neet. Ózze pensioenpot greujt maar aan en die Europese aasgiere aoze d’r op. Nae, we hebbe zelfs al twieë kièr wat mótte inlevere. Eine kièr vièf en eine kièr iets mièr as twieë procent. Neemus dae zich um ós bekummert. Snap geej ut nag? Neume ze det solidariteit? Maar weej klage, stake en demonstrere neet!

We pakke nag un köpke ‘café americano’ nao en nippe wat zuùnig aan ózze ‘blendie van ut hoès’ veur nop. Op waeg nao ós tièdelikke behoèzing kómme we naeve un tenkstation.
‘Uij span herres, de benzièn is heej maar eine euro negentièn’.
‘Tja, Spanje is groeëter as Nederland zal Rutte waal zegge. Minder schaajlik veur ut miljeu . . . ‘.

En lachend loupe we d’n berg op. Geweldig heej in Benijófar, de kómmenden tièd meschiens wat minder de sociale media volge . . . . 

Vreej zièn

Ut is 16 fibbrewarie 1956, ut vruus al unne maond det ’t kraak boète. Ik zit in de derde klas van de lieëgere schoeël. Ózze pap zag gisteraovend nag: ‘Ik kin mich neet heuge det ut oeits zoeë kalt is gewaes’. Ós mam haet mich un mutske en unne sjaal gebreid veur d’n ozel. D’r leet al twieë waeke un dieke laog stuùfsnieë. De hebs d’r niks aan, dae plek neet, dus we kinne gen snieëbèl goeëje of snieëmèn make. We kinne ós waal door dae opgeweide snieë unne waeg bane en met de handschoon umhoeëg goeëje. Door de gebreide handschoon en de zök haer duuëjt dae rot snieë en d’n ièskalde wind mak un ièsläögske aan d’n boètekant. De keld juuëg ós nao binne doeën beej ut fernuùs. 

Ik waer smorges wakker met un kalde vóchtige neus, miene aosem haet ièskristelkes gemak op de häörkes van de daeke. De slaopkamerroèt is toe gevraore, de kins neet nao boète kièke. Veurzichtig aom ik taege de roèt en maak kringskes met miene wièsvinger. Ik kièk nao boète door det kièkgaetje, Blièrick liek waal un kièkduuëske met un kerslandschap. De klokke van de Lambertuskerk luje. Ós mam räökelt ónder d’n kaolehaard op, nag effe truuk nao bed want ut deurt noow nag un keteerke wies ut werm is in de hoèskamer. Ik veul mich door dae keld en dae snieë opgeslaote in ós hoès. Ik mót dinke aan ózze pap wie dae vertelde det ze in d’n oorlog ouk opgeslaote zote in de kelder. Tuurlik waas det anders, maar toch! Flot trek ik mich de zök en de schoon aan, stap in de bóks en doot mich d’n dieke trui aan. Roebedoep de trap aaf, de heite melk steit op de gedekde taofel:
‘Gojje morge mam’.
‘Gojje morge jóng, doot dich ens ut haemp in de bóks’.
Ik gaon mich veur d’n haard op de cocosmat zitte um op te werme, staek mich un paar bóttramme in miene meles en spooj mich nao schoeël. We meuge metein doorloupe de klas in wao meister Hurkmans ós in ut gareel probeert te halde. Ut is verekkes kald in de klas, meister Hurkmans haet ziene winterjas aangehalde en ziene hood opgehalde. En weej zitte neet met de ermkes euverein, maar keurig met de hendjes ónder de werme oksels geklemp. Dao kump de Siem, ut hoofd der school, de klas in en smiespelt wat taege Hurkmans. Hae klap in de hand en nimp ut waord:
‘Effe allemaol luustere jónges, ut haet vannach mièr as 25 grade gevraore. De schoeël is neet werm te kriëge en d’r is beslaote det we vandaag ièsvreej gaeve. Maondig begint de schoeël weer’.
De ganse klas spróng op met de ermkes in de lóch: ‘Hoj hoj hoj . . . ‘. En idderein sprint door d’n opvlegende stuùfsnieë oètgelaote nao hoès:
‘Maham, we hebbe ièsvreej . . . ‘.
‘Nou maar röstig aan, de duis net of d’n oorlog veurbeej is . . . ‘
Jaomer genóg waas ut geveul van vreejheid flot veurbeej, want de ièzige keld sloot ós op doeënbeej de kachel. Ut gemis van de schoeël woort goodgemak door met un paar buurjónges schuùlke te speule. Ós mam verwinde ós op unne baeker heite chocomel dae we zelf meuste opkloppe met un laepelke. 

De volgenden daag, zaoterdigmiddig, waas ózze pap ouk vreej van zien werk. Normaal ging hae dan altièd visse, maar ja met dit waer. 
‘Kóm jóng’, zag hae naodet we un paar telders erretesoep nao binnen hadde gesloeberd, ‘we gaon ens kièke wie de Maas d’r beej leet’. Met de muts euver de oère, d’n dieke sjaal strak ónder de kin en ózze pap stevig beej de hand schravelde weej same door dae opweiende stuùfsnieë nao de Maas. We lepe door de sniejende wind de Lieuwerikstraot oèt, naeve de noeëdwoèninge aaf beej de Buùzefebriek, euver ut Excelsiorspleintje en naeve dokter Vos aaf.
‘Pap, wao is de Maas gebleve’, vroog ik verschrik. Want ik zoog dan waal links de brök ligge, maar genne majjem te bekinne. Allein wat stökker dónkergriès wao oeits de Maas struimde, ingeslaote door hièl vuùl beejein geweide stuùfsnieë. Ózze pap lachde:
‘De Maas is met iès jóng, we kinne d’r zoeë euver haer loupe’. En inderdaad zoog ik unne sliert minse euverstaeke tösse de wal in Blièrick en de Meulesingel in Venlo.
‘Kóm maar jóng’, zag ózze pap en vutje-veur-vutje schuvelde we nao d’n euverkant. Ut hertje boenkde mich in de kael en ik spróng ózze pap in de erm wie halverwaege ut iès inens begós te krake.
‘Good iès mót krake’, zag ózze pap. Maar dae kós mich wat, ik meus dinke aan wie pestuurke in de klas vertelde det Christus euver water kós loupe, det gluifde ik ouk neet. Maar det ik met miene pap euver de bevraore Maas kós loupe brach gen gemoodsrös. Ik klampde mich zoeë schoow wie unne wezel aan ózze pap vas. En waas zoeë bliej wie unne gek wie ik weer thoès achter d’n haard zoot.
‘Mam, ik bin met pap euver de Maas nao de stad geloupe’. Ik zoog ós mam verschrikke:
‘Maar Piet astebleef, det duis se noeëts mièr, det is vuuls te gevaorlik’, kreunde ze.
‘Jaohao’, zag ik, ‘ut góng net good want halverwaege kraakde ut hièl hard’. En ózze pap zag niks maar lachde wie unnen boer dae tandpièn haet, wie unne vlaegel dae hièl óndeugend is gewaes. 

Un paar waeke later, de ièzige wind waas gaon ligge, de stuùfsnieë waas geduuëjd. We hadde neet ens d’n tièd gehad um snieëbèl te goeëje, meschiens ware we ouk waal bliej det we eindelik bevrijd ware van die keld en dae rotzooi. De waereld waas inens vuùl groeëter, d’r stónde smorges gen dieke blome mièr op de roète. Ózze pap kump saoves thoès van zien werk en schuuf aan taofel achter zienen telder dampende soep:
‘De Maas is ièsvreej’, zag hae. Ik twièfelde of hae det waal zoeë leuk vónd, want ut klónk wat benepe. Ik meus dinke aan de Siem wie dae zag dat we ièsvreej krege van schoeël. Mót ik net as toen opspringe en ‘Hoj, hoj, hoj’ rope. 

De veurbeeje zomer, 25 juli 2019, waas d’n heitsten daag oeits. Boète is ut mièr as 40 grade, de flótse valle van ut daàk, we hebbe ós binne opgeslaote. De rolloèke zien nao ónder en we zitte in ós ónderhaempje te nippe aan water oèt d’n ièskas met un citroensmaekske.
‘Ik zal bliej zien as we weer bevrijd waere van daen hets, det we weer eindelik nao boète kinne’, zaet Marijke. En ik hald mich kedoek en dink truuk aan daen ozel van 63 jaor geleje, wie ik met ózze pap euver de Maas waas geloupe. Maar ouk nag wiejer truuk aan de bevrijding van Blièrick van 75 jaor geleje, wao mam en pap ós waal ens euver vertelde.  

Vreej zièn is neet zoeë maar iets wao we sterk nao verlange as we ós opgeslaote en beperk veule. Vreejheid is ut waerd um veur te vechte, um dich veur in te zette. Zoeë maar vergaete is de groeëtste bedreiging van ós vreejheid.

(Un verkorte versie steit in Platbook 22)

Reuping

Ut waas örges in de viefde of zesde klas. Pestoeër Janssen goof aaf en toe beej ós in de klas kattechiem. Ik herinner mich nag det hae begós euver ‘reuping’. Pestoeër stelde ós de vraog ‘wae d’r in zien femièlie émus kós dae geistelik waas’. Ièrs veel d’r ein doeëdse stilte, we keke mekaar aan. En toen bleek det haos idderein waal émus in de femièlie unne ‘geistelijke’ d’r tösse had zitte. Sómmige unne pater, andere unne broeder, un nón of unne keplaon. Gelökkig waas ik neet d’n enige, maar ik kós toch ech némus bedinke. Beej ós in de femièlie ware ze, op unne inkele vreejgezel nao, allemaol mièr of minder gelökkig getrouwd. Jao, zag pestoeër, op de zesde klas móste weej gaon naodinke euver wat we later woele waere. En weej meuste ens met ós elders gaon praote, maar ouk goód in ós zellef gaon kièke. Want meschiens klónk waal örges deep-in-ós de stum van d’n Hièr dae ós reep um nao ut seminarie te gaon. Meschiens ware d’r waal ein paar van ós oètverkaore um zien wiejere laeve aan d’n Hièr te gaeve? Ut waas muuskestil in de klas, némus dörfde unne andere aan te kièke. Ut veulde haos of pestoeër mich un ónièrbaar veurstel had gedaon. Wie de Pruusse zegke: ‘unheimisch en unheimlich’.

Zwiègend leep idderein nao hoès, en ónder ut aete waogde ik ut um d’r euver te beginne: 
‘Pahap, hebbe weej unne geistelikke in de femièlie?’.
‘Beej ós zeker weite van neet’, zag mien mam, ‘mich hoof se neet wiejer te vraoge’.
‘Jaohao . . .’, zag miene pap nao lang naodinke, ‘ein naef van mien vader dae waas rektor van ut Antoniuskloeëster. Dae waas innigs kind en wie dae storf hebbe we nag un paar flesse gojje wièn georve. Weej móste dao hièroeëm Koen taege zegge’. Ik houwde mich op de kneen, metein dóch ik, potdomme det had ik vanmorge mótte weite. Had ik det pestoeër kinne zegge. Had ik nag ens kinne stróntse det weej unne echte rektor in de femièlie hadde, en ouk nag ens in ut dörp, in ós eige Blièrick. Dao meus ik mièr van weite:
‘En waas det unne belangrièke geistelikke, pap?’.
‘Nou ja, die prieëmers veule zich allemaol belangrièk. Maar hièroeëm Koen waas unne gójje mins en d’n baas van ut kloeëster en natuurlik euver al die begiène. Zeg maar zón bietje wie unnen haan in ut kiepehok, maar de begiène meuste waal van de eier aafbliève’.
‘Nou, jessus Piet . . . zoeë is ut waal goód gewaes, wat mótte die kinder waal neet dinke’, zag ós mam en ózze pap lachde zich kepot. En ik wis veur noow waal genóg, en die vraog euver die reuping mós nag maar effe röste.

Maar pestoeër had mich met zien ‘reuping’ toch ein bietje de pis lauw gemak. Wis ik maar wat det waord presiès beteikende. En wie duis se det, goód in dich zellef kièke? Noow ware d’r waal twieë jónges beej ós in de straot, die woele noeits mèt voetballe, maar altièd de mis doón. Wil en Huub zanikde ós altièd aan de kop of we met déje. En met slech waer hebbe weej det ouk waal ens gedaon. Woorte beej Wil thoès un paar veilingkisjes opein gestapeld, un paar jutezèk d’r euver haer en klaor waas ut altaor. En die twieë lépe allebei in un wit lake dao veur haer-en-truuk te patere en te praevele van ‘pater et filioes et spiritoes sanktoes’. Ze drónke water oèt ein viès wiènglaas en weej krege ein stökske verdruuëg zwart broëd. Maar as ut boète dan weer druùg waas begóste weej te neetnekke. En dan woorte die twieë poepie link, en begóste óngezjeneerd te godverre. Det kins se toch gen ‘reuping’ neume? Hièl vuùl later heb ik trouwes gehuùrd det die waal allebei toevallig op jónges véle. Maar dao is niks mis mei, mien zusters vele ouk op andere jónges, det mót kinne. Ik weit neet wat ze d’r aan vinde, ik zuuj nag genne vent wille! Maar of det gedeuns toen al un bietje te make had met ‘reuping’, ut kin toeval gewaes zièn. Of meschiens toch weer neet, wae zal ut zegge. Want weej hadde ouk unne knappe keplaon (zag mien mam) in de Lambertusparochie. En ik had waal ens stiekem opgevange det ós mam ut d’r met vrouw Backus euver had, det dae wat had met ein getrouwde vrouw. Zeg noow zelf, dae ganse getoemel is veur ein menke van tièn, ellef jaor behuùrlik verwarrend.

Op unne gójje zaoterdaag middaag zoot ózze pap boète paoling schoeën te make. Hae had un schoeëne pan paolinge in de Majjum gevange. En ik zoot d’r beej te koekeloere. Ózze pap deej det hièl geraffineerd met un scherp petattemetske en unne krant. Ièrs makde hae ein snitje achter det köpke van dae paoling. In ut nekske makde hae det velke ein bietje los. Hae pakde twieë stökskes krant, ein um de kop en ein beej ut nekske, net achter det zielig köpke. En roetsj, deej hae de twieë hand vanein en struipde hae um in eine kièr de jas oèt. Akelig waas waal det dae paoling zich bleef krölle. Det had natuurlik gen fluit met ‘reuping’ te make, maar ik had toen ózze pap waal effe veur mich allein, en hae waas un bietje aafgeleid met dae paoling schoeën maken.
‘Paahapp, pestoeër vroog of ik reuping had, en ik mós det maar ens met mien vader bespraeke’, waogde ik ut d’r op.
‘Zoeë zoeë’, zag miene pap en ging gewoèn door as of zien neus bloojde.
‘Maar ik weit neet wat det is, wie veul se det? Hae zag ouk det ik ens goód in mich zellef meus kièke’. Ózze pap schaterde van ut lache, en det waas altièd linke soep. Nao welke kant velt zoeë metein ut kwartje, wuùrt hae serieus of geit hae mich in de zeik zette.
‘Gangk dich maar ‘ns gebuk staon en laot die bóks maar us zakke, dan kièk ik dich waal ‘ns efkes nao binne. Maar ik heb zón dónkerbroèn vermoede, det d’r niks te kièke velt. Huùgstes un paar remspaore in de bóks’, en hae snudde zich de volgende paoling zónder mich aan te kièke.
‘Pap, effe serieus astebleef, wao merk se aan of se reuping haes?’. Nag presièzer as de vurrige kièr makde hae ein snitje achter de kop van dae paoling en zag hièl langzaam:
‘As se wat alder wuùrs dan krieg se óf jeuk óf reuping. As se inens de maedjes neet mièr vervaelende sneuzels vins? En as die wat róndere vorme kriège en as se die inens toch waal hièl erg leuk begins te vinde! En as se dan met ein van die waal ens stiekem gaer örges allein in ein of ander heukske wils zièn . . . . ?’ 
Hae struipde hendig ut vel van dae paoling en keek mich un bietje vraogend, en neet mièr zoeë op zien gemaak aan. Hae ging op de zellefde röstigen toeën wiejer:
‘. . . . . dan heb se jeuk. Maar blief se lever allein, bis se bang um ein gezin te stichte en wil se in zón langk zwart kleid loupe, of bisse te lamlendig um te werke, dan heb se reuping’. 
Ik snapde d’r hielemaol niks van, maar ut reep waal weer de volgende klemmende vraog beej mich op:
‘Haet ome Aatje dan ouk reuping?’ , tenslotte waas dae ummers vreejgezel en werke deej dae ouk al neet gaer.
‘Nae, want dae haet altièd jeuk aan de kóntetes! En zuùs se dae in ein langk zwart kleid laupe?’, stelde pap mich gerös. Ik zuchde ens deep, want vuùl wièzer waas ik neet gewaore. Ózze pap dae zoog det ouk, hae vaegde zien smaerige hand aaf aan zien smaerige visbóks. Pakde mich beej de hendjes, ik zoog ein traon in zien ouge opkómme en hae sprook de vaderlikke wäörd:
‘Luùster neet nao wat die prieëmers dich wiès wille make, luùster nao dien hert. Weej weite ut gewoeën allebei nag neet. Maar geneet van dien jónge laeve, roepzak zoeë vuùl meugelik op ut Lieuweriksveldje. En as ut zoeë wièd is zulle we ut allebei waal merke. Wat ut ouk meuge zièn, ut is altièd good’.

Hèhè, det luchde op, dao waas ik veurluipig van aaf. Ik veulde plotseling jeuk op miene kop. Waas det un ièrste veurteiken? Of begint dae jeuk örges anders en neet op de kop? De buim in, ut kós mich niks mièr bómme.
‘En as pestoeër de volgende kièr op hoèsbezeuk kump zal ik dae waal ens duchtig d’n toog oètvaege’, hoord ik ózze pap nag mómpele, maar ik waas al ónderwaeg nao ut Lieuweriksveldje.

De volgende kièr wie pestoeër in de klas waas, dóch ik nag van zal ik um det vertelle det weej unne beroemde rektor magniefiekoes in de femièlie hebbe? Maar pestoeër sprook deze kièr euver de missie en de ónbegrensde meugelikhede die dao loge um zwarte kiendjes te duipe en spégelkes oèt te deile. Maar ik dóch aan wat miene pap gezag had. Ik druimde wat veur-mich-oèt. Euver die havergeite beej ós in de straot. As die knäökerige breinaolde ens róndere vorme gaon aanneme? Welk zuuj ik dan waal ens leuk kinne gaon vinde? En beej ut de klas oètloupe vroog pestoeër aan mich:
‘En Jantje, wets dich al was se later wils waere?’.
‘Nae, meneer pestoeër, ik heb ut d’r waal met miene pap euver gehad. Maar we weite ut allebei nag neet. Maar as ge weer beej ós op hoèsbezeuk kómp, wilt hae óch waal d’n toog oètvaege’.

(oèt: Kóm heej vetkedee - 2016)

Zingk Rowwen Hèze waal Limburgs?

Neet as ut aan de Stiechting Limbörgse Academie leet. Toch is ut allang gen kwestie van gedöld mièr, Rowwen Hèze oèt Haors-America is de meis waereldberoemde Limburgse bènd. Ze staon ouk met vièf prachtige leedjes in de Limbo top-100.

Bezwièges det ze ouk nag ens twieë kièr in de Nederlandse top 100 allertieje staon met ‘Limburg’ as hoeëgste geplaats!!?? Van de waek dook ik in de website van de Stiechting Limbörgse Academie. Ónder ut laeze veel ik van de ein verbazing in ‘t andere óngelouf. Det guuëf ut toch neet! Wat steit d’r beej veurbeeld ónder ut köpke ‘Limbörgs’: 

'Es Limbörgs weure gezeen alle dialekte die taolkundig bij de Limbörgse sjpraok gerekend weure. (. . . ) Deboete valle de dialekgróppe van ’t Rippuarisch (mèt Kirchröadsj en Vols), die taolkundig bij de Duitse dialeke gerekend weure en ‘t Kleverlands (mèt Venray en Gennep), die bij de Hollandse dialekte getèld weure'.

Nou, dao zakde mich toch ech de bóks beej aaf. As un Academie det dörf te schriève? Die zuuje toch baeter mótte weite, maar of ze d’r ech veur doorgelièrd höbbe? Wetenschappers vooge normaal iets toe! As die mich wille wiès make det in mien deerbare stökker van ós geleefde Limburg gen ‘Limbörgs’ gespraoke wuùrd? Det Rowwen Hèze in un Hollands dialek zingk. Dan mót ik waal protestere. 
Maar ièrs laes ik nag effe wiejer ónder ut köpke ‘Sjpelling’:

'De Spelling 2003 voor de Limbörgse Dialecten van de Raod veur ’t Limbörgs is es basis gepak en, mèt twie oetzunderinge, op ’t dialek van Mesjtreech touwgepas gewore. ‘t Mesjtreechs is gekoze umreie tot de mieste gesjreve bronne van ein inkel Limbörgs dialek op ze Mesjtreechs zien. Van alle Limbörgse dialekte heet ’t Mesjtreechs ouch ’t groetste aontal kallers. Wijer ligk ’t Mesjtreechs es sjarneerpunt tösse de dialekte van Nederlands- en Belsj-Limbörg in'.

Minsekinder, dit is toch ech neet mièr te gluive!? Mestreech, Mestreech, Mestreech in ut centrum van ut universum? Det meug, maar idder zien eige gebaorteplaetske / dörpke is toch idders ‘sjarneerpunt’! En d’r woeëne maar klamp 10% van de Limburgers in Mestreech. Nou ja Limburgers, ut zièn waal grensgevalle, want ze woeëne zjuus op ut rendje van ós provincie. Zjuus wie Eysde en Moèk, en 90% woeënt nag altièd in de res van Limburg. Beste minse, ge hoof ut neet met mich ins te zièn, worstel óch zelf die website maar ens door. Maar in un paar zinne zoeë vuùl kwats aan ós probere te verkoupe. Dan mót ik waal protestere.

Laot óch neet ver-eppele! Limburgs wuùrt gespraoke van Eysde wies Moèk, van Wieërt wies Vaols. En ze spraeke allemaol kleurrièke dialekte, allemaol un bietje verschillend, allemaol aeve moeëj, allemaol met eur eige klankkleure, sómmige rekke de wäördjes wat ‘laànger’, andere wat ‘viet-viet’. Wat weej un maedje neume, zegke ze un stökske wiejer meschiens waal megje of zoeëmaar mokkel. Natuurlik loupe d’r taalgrenze dwars door ós brónsgreun eikeholt en euver de malse kaorevelder. Maar die taalgrenze verbinde ós en verdeile zeker neet! En zjuus wie de meiste Limburgers herkin ik al die verschillende dialekte oèt doèzende. En bringk det unne breie glimlach op mien snoèt as ik op un Spaans terrasje Wieërtsj huùr praote.

Astebleef Stiechting Limbörgse Academie, we höbbe un Raod veur ’t Limburgs, we höbbe unne Streektaalfunctionaris. Praot dao ens ièrs met of verander ógge naam in Stiechting Kwazel Academie.

Toet daen tièd blièf ik mien dialek schriève en praote wie mien elders mich det gelièrd höbbe. En respekteer ik idder dialek binne ós provincie, wao de breie stroum van moder Maas zieëwaerts struimp. En blièf ik fèn van ós Limburgse bènd Rowwen Hèze en galder ik keihard met:

Denke denke denke ik begreep ’t neet,
mar ik wièt nou woar 't an leet
't Is een kwestie van gedöld
rustig wachten op d’n daàg,
dat hièl Holland Limburgs lult,
dat hièl Holland Limburgs lult.