MieToe

Heb ge det ouk ein bietje gevolg? Verschrikkelik van die vieze alde vetzek, die eur hand neet kinne thoës halde. Van die schunnige kaerels die eur mach misbroèke, en met eur vettige tengels neet van die moèije róndinge van de jónge maedjes kinne aafbliève. Wat hert verscheurend die verhaole van die vrouwe die daor dertig jaor later nog trauma’s van hebbe. Maar beej ut laeze van die MieToe-drama’s sloog mich toch inens de schrik um ut hert: ‘Potverdomme, IkOuk?’.

Ik heb dan waal hièlemaol gen mach, en bin maar unne gewoène mins. Maar stel dich toch ens veur det ein van mien kalverliefdes inèns naor boète kump met ein jeugtrauma. Ik mót d’r neet aan dinke! Maar good det ik d’r al iërder euver heb geschreve. Allein heb ik noow de naam toch maar veranderd, en begin ik met ein oprech SORRIE . . . .

Wan-najt-stend

Mien vaders seksuele veurlichting ging neet vuuel wiejer as: ‘Des se mich potdomme altiëd netjes met maedjes umgeis, en niks duis wat ze neet wille!’. Nou, dao mós ik ut dan maar mei doón. Hae zag ut op hiël strenge toën, ut waas um ech meinus en ik wis beej-God neet wat hae daomei presies bedoelde. Maar ut goóf in eine klap metein unne groëte aafstand tot die zich steeds wulpser óntwikkelende maedjes in Bliërick. Dus ik dóch, dan wachte we maar röstig aaf tot ein van die opkómmende bleumkes toenadering zuk. En zoeë neet, dan bliëve we gewoën nog effe in de wachkamer. Van ekspèrs weit ik intösse det jónges dreej kiër zoeë dök dinke aan seks.

In dae wilde óngetemde verwarrende jungle greuijde ik op. Hiël lang heb ik ut volgehalde det ik met mien moder ging trouwe, maar ja? Op ein gegaeve moment mós ik det toch maar loslaote en waas ik dan auk metein behuurlik de waeg kwiët. Eigelik waas det veur mich ein einzame periode. Ik waas hartstikke blind veur det hormonale geweld, det zich in die wachkamer óntwikkelde. Ik waas hartstikke blind veur det drök kwebbelende en zich in wellustige róndinge óntwikkelend vrouwelijk schoën.

En toen waas daor Merieke, ik kwaam um taege op de Bliërickse kermis. Ik waas nog zón ech sneuzelke, det van toëte nog blaoze wis. We lépe zoeë maar rundjes op ut Lambertusplein, de maedjes lépe linksum en mien twieëje vrinde en ik rechsum. Kin ziën det ik mich vergis, det ut presies andersum waas. Ik idder geval kwame we elk rundje die maedjes twieëje kiër taege. We hadde met zien dréje un gruupke van dreej maedjes op ut aug. Zelfs hadde mien twieëje vrinde al ónder mekaar oëtgemak welk van die dreej ze waal leuk vónde. Ik had mich nog neet oëtgespraoke, ik wis ut auk neet, ut makde mich behuuerlik zenuwechtig. Ik veulde mich ein bietje einzaam maar toch weer neet allein, en d’r waas d’r zoeë-wie-zoeë nog maar ein euver! Wao hebbe we ut euver? Maar op un gegaeve moment waas daor inens dae ‘klik’. Ik heb mich suf zitte bedinke wat det presies waas, maar ik kin ut neet miër truuk haole. Ut waas gewoën ein hiël leuk maedje met kort geknip dónkerblónd haor. Ut droóg un griës rökske, un leech truitje met daoreuver haer un leechblauw raegenjeske. Maar ut had zón óntzettend leef snuutje, de piksde det d’r zoeë oët in die gemêleerde minsemassa. Nao ut zoeë-vuuelste rundje lépe we mekaar bijna taege de liefkes beej de boekstent. We bléve staon, want die boeksers stónde zich net neus-snoëvend en tèpdansend te presentére. Ik keek det-van-mich rech aan in die moëije blauwgriëze uigskes.

‘Hallo’, zag ik.

‘Hallo’, zag det-van-mich met ziene leefste glimlach. We hadde allebei neet in de gate dat mien twieëje vriendjes ut zelfde zagte taege die-van-eur. En zoeë stónde we hiël zwiëgzaam naeve-ein naor die zweitende oëtgezakde boeksers te kiëke. Wies det de flotste van ós dreej hiël gewaog veurstelde:

‘Zulle we doorloupe naor de rups?’. De dreej maedjes haolde geliëkertiëd de schuiwerkes op en lépe zoeë mak wie schäöpkes met ós met.

‘Meug ik weite wies dich hets?’, vroog ik aan det-van-mich.

‘Merieke’, zaet zien vriendinke un bietje bits. Ik rapde alle moód beejein, en same met twieëje vrinde schaelt det unne-sloek-op-unne-borrel:

‘Merieke, ik bin Jan, wil se met mich in de rups?’. Merieke haolde weer zien schuiwerkes op, maar knikde waal jao. En effe later zóte dreej kakelverse paartjes achterein in de rups, idder paartje in ein waegentje. De mós zelf as letste instappe aan de boëtekant, hadde ze mich gezag. As de rups dan flotter geit dan wuuerd det maedje vanzelf taege dich aan gedouwd. Maar Merieke heel zich stevig vas aan d’n binnekant, potverdomme, daor hadde ze mich gen oplossing veur gegaeve. Miene vrind zoót veur mich, en daor lökde det waal beej. En ik dóch:

‘Wat bisse toch weer un draosbóks, de duis ut weer ens verkiërd’. Merieke dóch vas-en-zeker auk zoeë iets, want toen de kap toe ging kéke we mekaar aan en móste we allebei proeste van ut lache. Ut iës waas definitief gebraoke en gesmolte. En wie de kap aope ging waogde ik:

‘Nog unne kiër Merieke, en meug ik dich dan vashalde?’. Ut antwaord waas euverduuedelik want ut schoof alvas op in mien richting, allebei de hendjes hiël stiëf op zien kneenkes gedrök. En beej de volgende scherpe träöt begós de rups aan zien volgende flotte hoebelende opzweipende rundjes. Ik dóch, det gebeurt mich genne twieëje kiër, en lag miene erm um zien schuiwerkes. Ik keek um aan, maar ut dörfde neet truuk te kiëke. Maar nao d’n iërste hoebel veulde ik zien linker ermke achter miene rök, en lag ut zien köpke hiël veurzichtig taege miene schouwer. En same hoebelde we ós rundjes. Mien hert ging aope en de kap óngemerk toe, en effe later weer aope. En toen de rups bijna stilstónd kösde ik um zoeë maar spóntaan op zien häörkes. En geliëk kneep ut mich hiël zach in miene rök.

We hebbe mien vriendjes en zien vriendinkes daen aovend neet miër gezeen. We hebbe gezellig loupe kletse euver ut kermisterrein euver absoluut ónbelangrièke dinger, ein glaeske cola gedrónke en alles um ós haer speulde zich de ganse aovend hiël wiëd van ós aaf. We hadde elkaar, en daor boëte waas niks miër belangriëk. Tuurlik móch ik um naor hoës bringe, en we móste door de Begiënegats. Halverwaege belaefde ik mien alleriërste tóngzoen taege die hoëge streng katholieke kloëstermoór. Jao, wat mós se daor achteraaf van zegge? Misschien iets minder dan wat se mich van te veure hadde wiës gemak. Maar Merieke waas ut allerleefste maedje van de ganse waereld, en ik bleudhannes waas de allergelökkigste van de ganse waereld. Merieke zuchde ens hiël deep, drökde zich taege mich aan, greep mich met zien twieëje hendjes ónder miene trui en vreef mich hiël leef euver miene rök. Ein bietje geschrókke leet ik mien hand zakke um Merieke beej de ermkes te pakke, maar ut waas mich veur. Kómpleet ónverhoeds brach ut mien hand ónder zien leech blauw jeske umhoëg naor zien börsjes. Kedoenk . . kedoenk . . . , mien hert boensde in miene kael. Ik keek ein bietje hulpeloos umhoëg en mómpelde allein maar:

‘Sorrie pap, ik kin heej ech niks aan doón’. Ik huur Merieke zachjes lache, ut drökde zich nog vaster taege mich aan met zien hendjes um miene rök. En ik met mien twieëje erm hiël ónbehouwe tösse ós in, ze kóste nerges miër naor toe. Met mien twieëje verlaamde hand op twieëje plekke waor maedjes zoeë vuuel verschille van jónges. Twieëje geveulige punte die al te dök ónderwerp ziën van (ón)gewinste intimiteite. Un letste kösmoel makde un ind aan dit verwarrende gelökkige beklemmende moment. Dae nach heb ik nog lang ligge dinke aan veranderende dinger, aan ein niej laeve met Merieke en aan ózze pap.

De volgende daag hadde we same aafgespraoke. Maar ut waas noow maar allein met eín vriendinke. Ik pakde um beej de hand en zag:

‘Hallo Merieke, wat leuk des se d’r bis’. Maar zien vriendinke verbroók ós prille broze kontak hiël bruut met:

‘Merieke geit vanaovend met mích met, en neet met dích!’.

‘Jao maar Merieke, waorum bis se dan heej?’.

Maar zien vriendinke sleurde um weg, ut keek nog eine kiër verdrétig um en verdween definitief en abrupt oët mien laeve.

Leefste Merieke, Ik-Ouk bin dich noeijt vergaete en haopelik kómme we neet tösse ut Mie-Toe-getoemel.

Echtelikke boenje

Ut kan gek gaon, ut begint met leefde op ut iërste gezich, of me wuuerd steeds mièr door dae ander aangetrokke. Iddere echtelikke relatie begint knetterend,  twiëje minse zien gek opein. Veer uigskes zeuke mekaar continu op, ze kinne neet mièr van mekaar aafbliève en wille veur iëuwig beej-ein bliève plekke. Ut velt idderein in de umgaeving op, sóms zelfs aanstoëtgaevend, die twieje hure beej-ein.

Maar die twieje karakters, de gevaore van ut laeve en de dagelikse sleur ligge op de loer. Ein-op-de-dreej huwelikke eindige in un echscheiding. Ut veurke is oètgeknetterd! Ze zièn op mekaar oètgekeke, ze laeve naeve mekaar haer, ze kómme te weinig aan zich zelf toe, ze laeve same as breur en zuster of as kat en hónd. Ze hebbe altièd boenje euver ut meis ónneuzele of d’r leet ein knetterende twiejde leefde op de loer. Ze probere nog wat te rekke of te redde via d’n hoèsarts, de psycholoog, unne relatie-therapeut of praote allein nog maar met-ein via unne mediator. Maar ut sprookje is oèt, daen aoliefant met die lange snoèt stónd al te lang veur de deur. Dae blees ut veurke definitief oèt.

Wie waas det veur pak-weg 60 jaor truuk? De statistieke verraoje det toen minder as 10 procent oèterein ging. Ik waas toen un menke van 10 jaor, en makde zoeë stiekem toch waal ein en ander met. Maar gelökkig neet beej ós thoës, want mien vader en moder det ware twieje hand op eine boèk. Beej ós waas waal ens boenje, maar dan smeis met mich as ein van de veroorzakers. Nae, ik heb ós mam en ózze pap noeijt ruzie hure make, ech neet. Jao, ózze pap dae waas waal ens nuuetelik, maar dan losde ós mam det waal weer op. ‘Hes se diene keutel weer verkièrd zitte?’, vroog ze dan of zoeë iets. En dan schote ze allebei in de lach en waas de spanning weg. Ós mam waas ein hièl good mins, misschien ein bietje verlaege, maar ze leet ouk weer neet de kachel met zich aanmake. Daor baovenop had ze twieje biezóndere eigenschappe, ze kós good luuestere en vertelde noeijts iets wiejer. Roddele stónd beej ós mam neet in ut waordebook. Det waas zièr waarschienlik de raeje waorum d’r geregeld vrouwe beej ós oèt de straot aan de keuketaofel zote. Die kwame beej ós mam eure noëd klage. Want zoeë ging det in daen tièd. De vrouwe speulde ónderein veur psycholoog of relatie-therapeut. Want oèterein gaon, det deej me neet.
Ik ging waal ens erges speule in de buurt en dan hoord ik waal ens dökker det d’r erges boenje waas. Det waas niej veur mich as daor unne vader en moder taegen-ein stónde te schelde en d’r met de deure gegoèid woord. As ik det thoës taege ós mam zag, dan deej ze de wièsvinger veur de mónd en zag: ‘Sjssss . . . , det mós se taege nemus wiejer vertelle’. Maar noow, naor 60 jaor meug ik waal un tuupke van de sluujer lichte. Allein heb ik veur de privacy de name wat veranderd.

Vrouw Slegters waas ein staatse vrouw met un scherpe schelle stum. Met eure iërste man had ze al ein paar kinder. Maar helaas kneep dae d’r te jóngk tösse oèt, hae klopde beej Petrus aan de hemelpaort en zeej bleef allein met die blage zitte. En det waas toen hièl erg. Maar meneer Slegters waas de reddende ingel. Normaal gespraoke waas dae zelf noeijt ein vrouw taege ut lièf geloupe. Maar noow pasde hae as euver gebleve dekselke presies op det aope pötje. Ut waas ein klein pismenke met unne enorme eigendunk. Met begrafenisse droog hae as lièkedrager zón sjiek zwart pak met unne te lange slup en unne te hoëge hood. Maar neet allein umdet hae zoeë klein waas had det gen porum. Ut was net unne directeur van un twiejderangs kindercircus. Maar hièl gruuets deilde hae in de kerk de bidprintjes oèt of reej de lièkewage de kerk in. Daornaeve heel hae ouk nog dahlia’s in ziene haof. Maar veur ut huwelik waas hae blièkbaar neet geschik. Hae waas absoluut neet in staot um te gaeve wat ein vrouw un klein bietje gelökkig mak, alles ging op aan zien eige ego. Op unne kièr kwam ik um taege op ziene fiets. Unne gewoëne zwarte hièrefiets, waorvan de zaal hièl speciaal extra lièg waas vasgezatte op de stang. Ut waas gen gezich, zón klein menke op unne te groëte hièrefiets. Hièl joviaal zweijde en reep ik netjes ‘Hoi’ taege um, maar aoh jeij, blièkbaar waas det neet good genóg. Hae dreijde zich um en kwaam mich nao, en ik in de pleitmars naor hoès. Daor veel dae kleine óndermaotse kroèkestop taege ós mam oèt det se eur kinder baeter meus opvoede. Ik had ‘Gojje daag menièr Slegters’ mótte zegge. Ós mam stónd um keurig te waord en saoves aan taofel hebbe we d’r allemaol hertelik um gelache. Maar de volgende daag zoot mevrouw Slegters weer beej ós mam aan de keuketaofel beej un verse tas kóffie eure noèd te klage. Ik woord naor boète gesteurd en later huurde ik ós mam mómpele: ‘Maarr maarr . . die erm vrouw haet ut ech neet gemekkelik’.

Ut raegent boète, en weej speulde in de módder van ut Liëuweriksveldje. Daor stik vrouw Jacobson de straot euver en vluch zich vluchtig beej ós achterum. Det is ein hièl zielige vrouw haet ós mam mich waal ens gezag. Ze droog altièd van die alderwetse pantoefels met die dónkerkleurige ruutjes, gaele voring en die zweiterige plestiek zäölkes. Daorbaove droog ze van die dieke aafgezakde nylonkouse. Vrouw Jacobson waas zón poèpediekske met un inein gedouwd verkesgezichje met veurroëije bolle wengskes. Ze kwaam noeijt beej de kapper, en dreijde eur haor beejein in ein knuutje baovenop dae bums. Ik had ózze pap waal ens hure vertelle det ut ein pruuzin waas, un dochter van unne hièle rièke boer. Maar ze waas waal ein bietje simpel, want eure mins had beej de erfenis hièl geniepig d’r veur gezörg det de poen, en minstens vièf huues, op ziene naam kwaam. En noow had ze niks mièr. Nou ja, unne óneindige houp eelend. En eure mins det waas unne echte vieze alde greek. Dae stónd de gansen daag boète in zien dreejdeilig griès met un dieke sigaar in dae rotkop. Die vrouw had ut nog slechter as in ein concentratiekamp, had ós mam waal ens met traone in de ouge gezag. Die kreeg zoeë weinig hoèshaldsgeld, det iddere waek dreej daag te lang deurde. En noow kump ut, as se dan baedelde beej dae vieze veur wat ekstraas, dan meus se iërs met de bein wièd. Altièd mós ik daor aan dinke as ik dae vieze ammie zoog staon, ut schuuverde mich. Maar ja, die vrouwe kóste toen genne kant op. Sóms kwaam ze ouk saoves waal ens gezellig un tas kóffie beej ós drinke, en dan waas ózze pap ouk thoès. Ózze pap hoot Piet, maar die pruuzin neumde um Peter. En dan kwaam ze binne en dan zag ze taege ózze pap: ‘Schönen guten Abend, wie geht’s dir Peter?’. ‘Danke Marietschen, wenn er nicht hängt dann steht er!’. En dan had die vrouw un lol, dan kós se d’r weer efkes taege.

Beej ós in de straot kwaam unne widman met unne aldere zoon te woène. Die ware truuk gekómme oèt Zuid-Afrika, umdet eur vrouw en moder waas gestorve. Meneer Koopmans waas ambtenaar en al de 60 gepasseerd. Hae had zich ein 30 jaor jónger Venloos maedje oèt ein aangezeene familie aan d’n haok geslage. Maar wie de letste vlinders in de herfs ware weggefladderd, bleek ut neet miër zoeë good te bóttere. Vrouw Koopmans waas poepie-jaloers op eure stiefzoon, ze veulde zich duuedelik achter gesteld. Dus waas de hut aaf en toe te klein en vluchde vrouw Koopmans naor de beschermde umgaeving van ós mam eur keuke. Det begós altiéd met un verschrikkelikke bäökpertiej. Hardop schriejend bäökde die zich beej ós achterum. Ze had euveriges waal opvallend genóg euvertollig zitvleis, maar toch stónd ze altièd rechop achter unne keukestool. Ze droog ein groët krakend korsjet ónder un altièd rech aafstaond dónkerblauw kleid. D’r zoot gen inkel model in, en de twieje börsjes loge as slappe washendjes euver de baove-rand van det korsjet. As ós mam eur weer röstig had gekrege, en ut toch ouk ein bietje veurzichtig had opgenaome veur dae stiefzoon, dan begós ut eigelikke praote. Maar vrouw Koopmans had ut toch waal erg met zichzelf getroffe, en ós mam probeerde daor veurzichtig wat deukskes in te bringe. Ik kós zeen as vrouw Koopmans daor wat zenewechtig van woord, ze dreijde dan ut linkerkneen wat ordinair ein bietje naor boète. Ouk det schuuverde mich, want dan kwame wat smaerige beelde beej mich binne.

Genóg opgelich van dae sluujer, laote we ut effe beej dees dreej veurbeelde halde. As ik daor zoeë waal ens lekker ónderoèt aan lig te dinke, dan kóm ik d’r toch noeijt oèt. Ut mak mich eigelik ein bietje ónzeker. Tuurlik hebbe vrouwe ut noow ein stök baeter, ze zien móndiger gewaore en de emancipatie haed zien werk gedaon. Ze zien financieel neet mièr zoeë aafhankelik van die kaerels. Maar is ut noow ech baeter as 60 jaor truuk? Die verhaole euver echtelikke boenjes halde neet op, ut liek waal mièr en geniepiger te waere.

Ós mam waas maar ein hièl gewoène vrouw, maar veur vuul vrouwe oèt de Liëuwerikstraot unne steun en toeverlaot. Mien vader en moder ware un hièl gewoèn leef stel, nemes speulde beej ós thoès d’n baas, maar waal met ein ónkreukbaar respek veur elkaar. Heb ik gelök gehad? Tuurlik veul ik mich ein bófkónt, maar ze hebbe ós allemaol ouk hièl vuul gelièrd wie ut ouk kin.

Schikse

Ut is unne gewoëne zóndaag in 1960, en d’r is niks biezónders te doon. Vanmorge nog lekker getraind met Festina in de Wielder. We hebbe un rundje groëte wachpos geloupe, en daornao un poetje rugbieje beej de scheetkelder, bièstig good. Kepot muug kwame we truuk beej de Pope en Jo zaet: ‘Wat gót geej doon vanmiddig’. ‘Kweit neet’, zaet Cor, ‘kmót waal op tièd thoës zièn veur ut lof’. Det probleem kós ik neet dus ik zag: ‘Mak mich niks oèt’. ‘Zulle we naor de stad gaon naor de Filmac?’, zag Jo. Det waas hièl flot beklónke, alles baeter as thoës op de bank hange, we zuje ós um half dreej treffe beej Jo thoës in de Lambertusstraot.

Smiddigs nao ut aete met de fiets naor Jo, Cor waas d’r ouk al. ‘Laot de fietse maar heej staon achter op de plaats, dan gaon we te voot’, zag Jo. En efkes later lepe dreej sneuzels euver de brök naor Venlo. Veuraan op de Vleisstraot ginge we langzamer loupe, want det deje ze daor allemaol. Ut waas zónne zóndaag det d’r nerges wat te doon waas en dan woord d’r euver de Vleisstraot en de Lómstraot haer en truuk geflaneerd. Taegewäördig hebbe ze Tinder, weej hadde toen de Vleisstraot, zeg geej maar wat baeter is! De jónges lepe gewoèn door, de maedjes bleve aaf en toe kièke veur de etalazjes. Ós bestumming waas de Filmac. Die loog taegeneuver V&D, ut waas gelökkig neet erg drök. We kochte alledreej apart ein kaertje veur 35 cent en lepe bergaaf dae lange dónkere zaal in. We zóchte ein riej waor se veuraan meus aansloète. Want as d’r rechs van dich minse opschove, dan mós se meischuve. Ut waas ein doorloupende en doorschuvende veurstelling, en as se rechs neet mièr kós doorschuve, dan meuste we weer naor boète. Ut Polygoon Waereldniejs waas aan de geng, ein depe sonore stum galderde door de zaal. Op ut filmdook sleit Chroesjtsjov beej de VN met ziene schoon op de lessenaer. We ginge zitte, ut waas wie gezag neet drök, dus opschuve waas veurluipig neet aan de orde. Nao ut Waereldniejs kwaam un teikenfilm van Pluto en dan ut Polygoon Nederlands Niejs. In zwart-wit kwaam d’r unne groëte stoumlokomotief aangedenderd, ut waas net of dae d’n bioscoop in reej. En gek, maar as die stoumfluit ging, schrók se toch weer altièd. Maar toen woord ut pas ech interessant, un volgende aaflevering van Mondo Cane. Un film, eigelik allemaol documentaires euver allemaol rare dinger die op de waereld veurkwame. Euver eskimo’s, euver koppesnellers of zoeë maar euver de meis vraemde dinger. Hièl boeiend en akelig tegelièk veur zón snótneus wie ik.

Wie de derde kièr ut Polygoon Waereldniejs veurbeej kwaam ware we nog altièd neet wièd genóg doorgeschaove det we d’r oèt meuste. Maar Jo waas ut zat en zag: ‘Wat dunk óch, zulle we ens kièke of d’r nog leuke schikse in de stad zièn?’. En dreej sneuzels schravelde zich oèt de riej, de zaal oèt en rechs aaf de Vleisstraot wiejer in. Allemaol det waereldniejs en die rare dinger die d’r allemaol op det groëte filmdook veurbeej ware gekómme dreijde mich nog door de kop. Maar Jo blièkbaar neet, dae stoeëde mich aan: ‘Ui daor, span herres, dreej schikse!’. Want d’r woord allein scherp gelet det d’r dreej maedjes beejein lepe, want ut groepsbelang ging vruueger altièd veur ut individueel belang. Jo waas unne echte versierder en zag in ut veurbeej gaon ‘Daag dames’. Effe later hoorte we wat gegiechel achter ós, ik dreijde mich um, en die dreej maedjes ouk. Un vluchtig ougkóntak. Maar weej flaneerde door, en ut aanbod van vrouwelikke dreejspanne waas blièkbaar neet groët dae middig. Achteraan de Lómstraot dreijde weej ós um, en net wie Cor zag: ‘Misschien kómme we die dreej waal weer taege’, zoog ik Jo al met twieje erm zweije. Hae had ze al geschaote, en ik dóch potnondedjuu, noow kin ik mich neet mièr d’r naeve strièke. Want ièrlik is ièrlik, ik waas nog unne echte bleudhannes en maedjes makde beej mich nog neet de pis lauw. Laot staon waor ut oèt kump.

‘Hallo dames, same aan de wandel? Meuge we un stökse met óch euver loupe?’, zag Jo zónder enige schaamte. ‘Jao huuer, waorum neet? We gaon ós waal un ieske haole beej de fledder’, zag ut middelste det duuedelik de bóks aan had. Jo plekde zich metein taege ein van die maedjes aan en vroog um de bóks van zien liefke. Cor en ik sjokde d’r wat ónbeholpe achteraan. ‘De fledder, wao is det dan weer?’, vroog Cor aan mich. ‘Schuuens taegeneuver ’t Nolusplein in ut Dwarssträötje. As dae ein sof-ieske mak dan fleddert det apparaat altièd’, zag ein van die andere maedjes keviep.
En efkes later stónde dreej maedjes en dreej sneuzelkes taegeneuver ein te schatere van ut lache. Um det fledder-apparaat det éch veur de zoeë vuulste kièr fledderde beej ut dreijend vol laote laope van ein hoorntje sof-iès. Maar ut brach ós waal doènder beejein, ut fledder-iès waas duuedelik gebraoke. Jo had zien keuze gemak en stónd met Ien te sjanse. Cor en ik vormde met An en Marij nog efkes un veerspan, ut mót toch waal ein komisch gezich zien gewaes. Veer van die pubers die ein-veur-ein de tóng oètstaeke, aan eur ieske lekke en daor tösse door zeuke naor veilige ónbenöllige ónderwerpe. Ik goof ut op en besloot mich wat mièr te concentrere op ut ieske, want ut smolt flot en dröppelde al bijna ónder d’r oèt. Ik zoog ut net ein bietje op oèt det puntje, wie An taege mich zag: ‘Jan, wao woëns dich eigelik?’. Het woënde op de Heutzstraot in Venlo en ik woënde in de Liëuwerikstraot en zoeë begós ut iërste aaftaste. ‘Pas op Jan, ut iès löp dich weer weg’, zag An. En ik dóch ‘wat un attent maedje’. Ut iès leep mich inderdaad euver de hand, ik lekde mien hand schoën en zoog ut tuutje nog maar ens laeg. En ik veulde det An mich in de gate heel, en we schote allebei in de lach. ‘Sorry’, zag ik, ’de maks mich ein bietje verlaege’. An pakde mich beej de mouw en zag: ‘Mak niks oèt Jan’. Ós ouge vónde mekaar en ut iërste vunkske makde ein sprungske.

De ieskes ware op, ut iès waas gebraoke en same lepe we naor boète zónder te weite waor haer. Jo naeve Ien, Cor naeve Marij en ik naeve An. Blièkbaar woënde Marij op de Hertog Reinoudsingel en beej um veur de deur makde we un aafspraok veur de volgende waek zóndaag. Ik weit neet mièr wae det verzón, maar ut waas um half dreej in ut Holtsträötje.
‘Potverdomme, wie laat is ut?’, zaet Cor. ‘Óch d’n oedel’, zag Jo, ‘iërs effe kièke wae d’r ut lof duit’. En ik dóch wat un schiènheilig gedeuns, wat bin ik toch gelökkig met miene pap en mam.

Dreej sneuzels lepe same euver de brök truuk naor Bliërick. We hadde un aafspräökske met dreej schikse de volgende waek. En ech, An woord met elke morge wakker waere un stök moëijer. Ut had prachtige spraekende ouge, dónkerbroène haor met unne slaag d’r in. Ut haolde wat zwaor aom, maar ein hièl aope karakter. Zuuj ut wat waere met An en mich?

’n Kenón van ’n klok [1594]

'die stadt sich mit kercken ende gewyde gueder berijckt'

De legende euver de Bliërickse parochie begint örges beej Sint Willibrord (658-739). Op ein van zien missietochte zuuj hae ouk ’t alde Blariacum hebbe aangedaon en hebbe toegewieèd aan d’n Heilige Lambertus (636-705). Det mót nao 717 zien gewaes, Lambertus waas in Luùk de marteldoèd gestorve en in 717 woorte zien relikwieje naor Mestreech gebrach. 
De legende verhaolt wiejer det ’t hièl gewoèn waas det heidense offerplaatse in daen tièd woorte aafgebraoke en op ut puin nieje kerke woorte gebouwd. Blariacum woord door Willibrord gezeèn as un vruueger bolwerk van de Romeine, en de plek van de iërste Lambertuskerk waas oèijt misschien waal un heidense offerplaats. Helaas blief ’t ein alde volkslegende, waorvan de bewièze neet mièr geleverd kinne waere. Maar gans ónwaarschienlik is ut ouk weer neet. Feit is waal det Lambertus patroènheilige waas van de textielwerkers, en in Bliërick zote hièl vruueger vuuel linnewevers.

Van 1560 wies 1597 waas unne zekere Franciscus van d’Oeybraken pastoèr van Bliërick, hae begós in 1575 met de alleriërste kerkregisters. Op 19 jannuwarie schrief hae ziene iërste duip in: ‘primus est Henricus filius Baltasarii Verinen susceptores Henricus Libelen Venlonensis et Beatrix Molitoris’. Veur 1578 makde hae zich oèt de veut naor Venlo, umdet de Calviniste beej um binne vele. Hae ging wiejer as kaplaon in Venlo en de Bliërickse kerkregisters bleve geslaote wies 1586. We zitte dan in de 80-jäörige oorlog, ouk in Bliërick heel de Calvinis Cakhosius zien hagepraeke ónder unne treurige boum, en de magistraat van Venlo krieg in 1579 met Reyner in de Betouw ziene iërste protestantse peyburgemeister. De Spanjaarde laote aaf en toe eur gezich zeen aan d’n Bliërickse kant. Misschien waal raeje veur un ‘bende Calvinistische knevelaars en vreijbuiters’ um Bliërick vanoèt Venlo te euvervalle. Ze ginge as bièste te kièr! Op un inkele oètzóndering nao woorte alle huùs platgebörd, ouk de kerk óntkwaam neet aan de alles um zich haer grièpende vlamme. De alden tore van de kerk veel in puin, en de groète klok woort as krijgsbuit mei genaome naor Venlo.

’t Waas unne óngeschreve regel det de kerkklokke beschouwd mochte waere as oorlogsbuit, en neet zoeë maar as gestaole goedere. Det gold dus ouk veur de Staatse troepe oèt ’t Venlose garnizoen, toen ze in 1579 de Spaanse veurloupers verjoge, die zich in Bliërick verschans heije. Dus aan ’t jatte van ós groète klok klaefde veurluipig genne smet of verwièt!? Maar unne volgende óngeschreve fatsoensregel waas ouk, det de oorlogsbuit later truuk gekoch kós waere. We mótte det zeen as unne vorm van aafpersing en dwangmiddel van oorlogsbelasting. En zoeë woort de Bliërickse klok dan ouk as oorlogsbuit met genaome naor Venlo en keurig in de Hertogenhaof opgeborge. Maar neet vuuel later daornao trok Parma met zien leger op en bedreigde de stad. De artillerie van Venlo mós waere oètgebreid, en oèt ós Bliërickse klok kóste waal twieëje dieke kenónne waere gegaote. De Venlose Magistraat lapde iddere fatsoensnorm aan eure laars en leet 1 augustus 1580 door Herman Potgieter ós moeëije klok umgete en verwerke tot twieëje neet mièr zoeë moeëj klinkende kenónne. Allein meuste ze d’r nog wat aan toevoege:

De kanons wogen te zamen 5775 ponden, en daar de specie der Blericksche klok niet toereikend was voor de vervaardiging der beide kanons, werden daarbij gekocht van Renier van Dalen 335 pond aan 6 gulden 1 oort de 100, van diens vrouw 47 pond aan 1 broodpenning het pond, 900 pond van den gieter aan 9 gulden de 100 pond en voor 8 gulden 19 stuiver of nagenoeg 255 pond lood. De klok heeft dus vermoedelijk een gewicht gehad van 4200 oude pond. Voor kosten van gietloon der kanons werden door Herman in rekening gebracht 6 gulden 5 stuiver per 100 pond, makende alzoo in het geheel ruim 360 Venlosche gulden.

De Spanjaarde kwame, en beej ’t beleg van Venlo in 1586 woorte de twieëje kenónne ingezatte. Helaas veur die van Venlo scheurde ein van de kenónne beej ’t aafschete, de ander bleef jaomer veur die van Bliërick intak. Nao de flotte capitulatie van 28 juni 1586 kwaam Venlo in Spaanse hand, en ouk in Bliërick kièrde geleidelik de relatieve rös truuk. Alles meus weer van de grónd aaf waere opgebouwd in Bliërick, de gevluchde minse kièrde deils truuk naor eur gehavende gebaortedörp. Ouk de kerk woort zoeë good en zoeë kwaod meugelik opgeknap, en op Sint Jacobusdaag 1594 woort alweer de nieje groète klok geduip. En beschouwde de Bliërickse eur alde klok as verlaore? Natuurlik neet, want de Bliërickse schepene hadde al verschillende kière aan de Venlose Magistraat eur groète klok truuk gevorderd. Want ze hadde mótte capitulere, dus die klok meus weer truuk. Maar toen waas ’t presiès al wie det noow ouk geit, d’r kwaam gen antwaord van de andere kant van de Majjem. Dus zóchte de Bliërickse ’t gedwónge hoëger op. Laes maar ens: ‘ende want het niet redelick off billick en is, dat die stadt sich mit ander luijden vuel weniger mit kercken geystlicken ende gewyde gueder berijckt, ende der supplianten onsientie opliedt der kercken gueder, soe verdunckert ende verloeren syn, so vuel ihnen doenlick is tho recouvrieren ende wyderumb in esse tho bringen, soe ist dat de supplianten (aengesien sy op haer vorich mennichfaldich aengheven gheen seker antwordt vernoemen en hebben, nyt wetende off de saeck vuir sulcx gehalden wordt, dat sij nyt weerdt en is om schriefftelick antwordt te verkriegen) noch eens, alleer sij sich irgent anderss klechlich aen hebben willen gheven, eynen Ersamen Raedt dyser stadt Venlo inder fruntschoppen om restitutie offte reparatie der vors. klocken hebben willen requireren’.

Misschien hièl lastig te laeze, maar geluif mich, kort same gevat steit d’r gewoèn ‘die klok mót as de sodemieter truuk’. Maar ouk op deze breef kwaam gen inkele reaksie. De kerkmeisters van Bliërick beslote die van Venlo beej de Bisschop aan te klage, in ein uuterste poging det die groète klok truuk kwaam óf ein redelikke vergoeding woord gegaeve. Bisschop Jacobus a Castro schreef 9 april 1612 aan de Magistraat van Venlo un bisschoppelik verzeuk, waorin hae voorsloog: ‘te stellen int seggen van goede verstandige mans of aan die van Blerick eene redelijke som gelds aan te bieden al en quamen sij niet tot hun uterste pretensien’. Maar achter die dieke more van Venlo bleve ze muuskestil en gedroge ze zich doufstóm. Waal hebbe nog lang twieëje kenónne met de moel aope richting Bliërick gerich gestaon. Die kenónne bleve stóm, en de nieje Bliërickse klok bingelde weer löstig euver ’t water. 

Allein de sfeer tösse deze en d’n andere kant van de Maas is d’r met det gedeuns met die klok neet baeter op gewaore.

Blierick en ut Fort kleurde dónker roeëd [1702]

daerenboven twee en seventich schepen tot transport van de siecken gequetste

Wat zien we toch trots det de kóntoere van ut fort Sint Michiel eindelik weer baove de grónd oèt kómme. Idderein is bliej det ut Fort weer ein stökske van zien alde glorie truuk krièg. Maar detzelfde Fort druueg ouk un dónker roèje historie met zich mei en die is neet altièd roeëskleurig. As me wis det dae grónd, dae ze noow veurzichtig aafgrave, doordrenk is met ut blood van hónderde aafgeslachte soldaote! Dink dao ouk ens aan as ge nao die more kièk! 

Ik help óch ein bietje op waeg en neem óch mei nao 18 september 1702, toen zón 700 Franse en 260 Staatse soldaote ut laeve lete op ut Fort. Laes ut veural ens röstig door oèt respek veur die jónge manne. Iers kump ut verslaag te velde, dan hoe ein nunke ut belaefde vanaf de Venlose kant en tenslotte wie miene veurvader ut militaire transport euver de Maas regelde.

’t Waas zoe-wie-zoeë al ein verschrikkelik rot jaor in 1702, d’r heersde dysenterie. Ein zoeë geneumde amoebendysenterie, diarree met bloòd, en hièl gevrees as de roèje loup. In Blierick woorte normaal gemiddeld nog gen 10 minse begrave, in 1702 ware det d’r 53. In Venlo waas ut nog erger, 10% van de minse (518 zièn geregistreerd) euverleje aan dae roèje loup. De epidemie had twieë oorzake. In 1701 had eine körkdruuege zomer en brach dus weinig opbrings van ut langk. Met as gevolg in de winter weinig te bikkesemente, wat de minse hièl erg bevattelik en zwaak makde. Dao kwaam nog ens beej die groeëte troepe-verplaatsinge met allemaol die vraemde soldaote, die beej de minse woorte ingekwartierd. En de roèje loup stónd ouk bekind as de reizigersdiarree, dus dan weit ge ut waal.

Ut beleg van Venlo in 1702 met de stellinge

Maar d’n élend begós allemaol in 1701, d’r waas genne erfopvolger, de Spaanse Successieoorlog brook oèt. Keuning Karel II van Spanje had Filips van Anjou tot troonopvolger beneump en neet idderein waas ut daormei ins. De taegestanders reurde zich. De Franse troepe verstevigde eure greep op de staej Remund, Geldere en Venlo. Ein alliantie van Ingeland, de Republiek der Verenigde Nederlanden en de keizer van ut Heilige Romeinse rièk verklaorde de Frans-Spaanse keuning d’n oorlog. Dees alliantie veroverde, onder leiding van John Churchill, de hertog van Marlborough, iers ut Land van Kessel, daonao Wiert en toen waas Venlo aan de beurt. Den hertog van Marlborough waas gevrees en gehaat, hae woort gewoèn Malbroek geneump, bleef op aafstand en de Prins van Nassau-Saarbruk goof de commando’s beej ut kómmende beleg van Venlo.

De Spaanse aanvoerder Domingo Fernandino de Amensaga waas in 1695 gouverneur van ‘t Fort Royal van Sint-Michiel bi Venle. Binne Venlo en ut fort Sint Michiel loge in 1701 zes battaljons vootknechte en twieë eskadrons ruiters te paerd ónder de Graaf van Varo en de Majoor Generaal de l’Abadie. D’r stónde in totaal 160 kenónne en 30 mortiere opgesteld.

De Prins van Nassau-Saarbruk belegerde op 29 augustus 1702 met un vleegend leger Venlo met 32 battaljons vootknechten en 36 eskadrons te paerd. Aan d’n Blierickse kant gebeurde det ónder leiding van Jacob van Wassenaar baron van Obdam, en aan de andere kant van de Maas door Johan Diederik baron van Heiden met zien Pruusse ruiters. Un bietje veurzichtig geschat stónde zón schaemele 3000 man taegeneuver ein euvermach van 20.000 man. Malbroek haolde 4 september veldeuverste en artillerist Menno van Coehoorn nao Blierick um un aanvalsplan te make. Dae brach ouk nog ens 64 groeëte kenonne, 24 mortiere of hauwitzers mei oèt Grave en nog hièl vuùl van die kleine mortiere. Die vormde metein twieë bruggehoofde in Blierick en begóste met takkebosse verschansinge te make. Dae zelfde nach woort Blierick gebómbardeerd met brandbómme en granate. Veural de huùs aan de rand van ut dörp ginge gans op in de vlamme. Ouk de kerk waas de pineut. En as of det neet genóg waas, jadde Ingelse soldaote bijna alle muibels en ornamente weg oèt de kerk. De Blierickse minse meuste zich weer ens oèt de veut make. Alhoewel Venlo 29 augustus al waas umsingeld, begós van Coehoorn pas op 11 september met de loupgrave en ut opstelle van de batterieje. Hae deej det hièl slum, zónder óntdek te waere en zónder det d’r ouk maar eine gewónde veel. 

De kriègsraod besloot um d’n 18de september um zes oor saoves ut fort Sint Michiel aan twieë kante aan te valle. Ut aanstaeke van un vaetje buskroèt waas ut sein toet d’n aanval en gelièk äöpende de batterieje ut veur op ut Fort. Den ingelse generaal-majoèr Lord John Cutts zóch zich vanaaf de Blierickse kant unne waeg tösse un punt van ein bastion en ein ravelijn (boètewerk van ut Fort). En ónder aanvoering van de Prins Leopold I van Anhalt vele ze gelièk aan de andere kant aan. Der ontstónd ein verschrikkelijk gevech. Bómme, loèje keugel en granate vlooge haer en truuk euver de more van ut Fort. En wie d’r ein gaat waas klauterde de soldaote euver de palissades, de more en un vreselijke slachting begós. Ein-op-ein gevechte met pieke en sabels. Van de 900 Franse soldaote weite zich volges euverlevering tösse de 12 en 80 manschappe met buuetjes de Venlose kant te bereike. Nog ens 30 woorte krijgsgevange gemak. De res störf op ’t Fort. Aan de kant van de alliantie valle 260 doèje en 70 gewónde. Ut gekerm en geschrièf waas kilomaeters wièd te hure.

De Prins van Nassau-Saarbruk hergroepeert zien troepe ónder eur vaandels, en rich de trómpe van de kenonne op Venlo. De res van de nach wachte ze de reaksie aaf oèt de stad. Maar dao zit de schrik d’r ouk good in. Menno van Coehoorn verdöbbelt ut aantal kenonne op de stad en schuut aanhaldend de nuuedige salvo’s af. Maar door ein toeval velt de stad al hièl flot de 23ste september. Eigelik waas det neet zoeë geplend. Maar de Prins van Nassau-Saarbruk woel allein maar de euverwinning van de geallieerde in Landau (Elzas) viere. Hae leet zien manschappe in slagorde dreej kièr eur gewaere losbrande. Ouk alle geschut en mortiere móchte eur keugel en granate dreej kièr op de stad oètbrake. Die van Venlo dóchte det de definitieve storm op de stad begós! De graaf van Varo en l’Abadie leete op de Venlose stadsmoor de tróm reure, as teiken van euvergave. Maar de vierende geallieerde hadde det neet door en gove ein volgend salvo op de stad. Die van Venlo leete de trómme nog harder reure en stoke de witte vaandels op. De stad goof zich euver, en de Franse vertrokke met de stert tösse de bein en óntrolde vaandelen de stad oèt.

Trans-Cedron kloëster met links de Remundse paort

Ut twieëde verhaol is van ein ónbekind gebleve zuster van ‘t kloeëster Trans-Cedron, zeej schrief ein ouggetuige-verslaag. Ut kloeëster van de zusters Annunciaten waas ein omvangrièk complex, dat met de achterkant grensde aan de zuidelijke vestingwal en stónd haoks op de Niejstraot, tösse de latere Spaorstraot en de Remundsepaort. Trans-Cedron beteikent euveriges letterlik vertaald euver-de-baek. Ik heb ut un bietje laesbaar gemak, maar neem óch röstig d’n tièd en laef mei met det nunke. Wie dao in ’t kloeëster de veurraod woord opgebouwd, d’n inbreuk op ut slot-laeve, de vallende bómme van de Blierickse kant, ut gekerm van d’n euverkant van de Maas en ut aafbrande van ut kloeëster. De zuster vertelt:

Int Jaer 1701 syn de franse garnisoenen in Brabant gecomen en voorts in Gelderlant; den 20 April is eenen commissaris van de fransen gecomen en heeft onse zolders gesien om die met meel en graenen te belasten, waer wy seer bedroeft om waeren om het gedurich slodt brecken (’t waas un geslaote kloeëster); daeren tusschen waeren de bedienders van des conninx magecijn gecomen tot ons groot gevoelen, en brochten eenen grooten last van graen in ons capittelhuijs (gebedsruimte) soo dat dien pant daer voor oock vol was dat wij geen processie oft cruijswegh gaen en costden en dat wiert alle 14 dagh oft 3 weeken gekeert (blièkbaar lepe de nunkes iddere 2-3 waeke de kruutswaeg). Als wanneer wij dan saegen den heelen schoonen pant soo bedorven en die costelijcke glasen van het stof soo bedorven bedroefden ons seer, och arm en voorsaghden nidt watter volgen souwe; weynigen tijd daer naer quaem dan den commiss(arius) en brochten menichte saecken (zakken) met meel 2 panden vol en dat was gedurig uijt en in te loopen soo dat men heel dagh aen het kerckslodt mochte wesen, dat dien commissarius qualijck wilde lijden en seijde dat wij onsen tijt bij hem nidt en behoefden te verslijten, daernaer quaemen dan noch en leijden het werckhuijs oock vol terwe (tarwe) soo dat de h. gemeijnten (kloëstergemeinschap) het werckhuijs inde naijcamer moste gaen houden. Voor wenige daghen doen gongen al de heele h.gemeijnten boven op dormter (kloeëstervertrek, slaopzaal) die men het welfsel (gewelf) noemden boven het sieckhuijs, daer naer hebben se het graen comen bringen onder inde kerck daer wij seer droef om waeren to meer datse eerst gewit was met onsen choor, ende alse dat quamen om keeren was den stof soo groot dat al was het oock met plancken afgemaeckt en costen nidt duren van den stof en al watter was bedierf en als wij 's nachtst to mettenen (nachtelik gebed) quaemen waer om te versticken van stanck en reuck van al het cooren dat hier verdoft was, het welcken soo bleve continuieren tot naer paeschen int iaer 1702. Als het dan inden Maij begonst den roep to comen dat de stadt belegert soude worden ende men wiste nidt wij, dan quaemen nu en dan al eenige niuule maaren (nieje berichte), dat het de Hollanders en Brandeborgers (Pruissen) souden doen gelyck geschieden; doen de Francen dat vernomen hadden, hebben alle de saecken met meel comen uijthaelen ende noch weijnig in de kerck laeten liggen, daer wij oock noch wat van. Int leste van Augusti van dat iaer hebben se eerst de schans belegert van welcke wij de bollen en bommen saghen vliegen dat durde soo 3 weeken, doen wirt de schans stormender hant ingenomen dat dan schrickelijck schreeuwen en lamenteeren (kermen, weeklagen) was, dat de susters het hert beefden van schrick en vreese. Naer dat dan de schans over was (’t Fort waas verlaore) hebben sij de canons geset tusschen Blerick ende schans recht op ons clooster, doen hebben wij al wat men coste af bringen in den kelder gedraghen en oock den parteijen refter (aetzaal) opgegraven ende alles midt kisten daer in gedaen, eenige ornamenten af gehalden die het beste waren ende het silverwerck van de kerck. Ende onder den steenen trap aenden choor hadden wij de witte mantels der droeve moeder Godts met de reliquien de choorboecken en ander dingen gesalveert (in veiligheid gebrach) ende noch veel ander dingen inden kelder bewaert, ende doen veel ander dingen inden kelder bewaert, ende doen hebben se den refter gevult met schansen (verdedigingswerken) en aerde soo hoogh als de banken sijn en doen gongen wij inden pant aende krankhuise ten ende de buijten susters quaemen alle daghen mit eten. 

In de stadt regneerde (heerste) seer den loop (epidemie de roeëije loup) ende int clooster waeren oock verscheijden daer aen vast en besmet, maer den 6 7ber (6 september) stierf daer een suster af en dan wasser een leeke suster onder den h.olie noch seer sieck van, daer en tusschen quamter een groote dierte (schaarste), dat men voor een ei eenen schillingh moeste betaelen dat ons armoede nidt toe en liet, en wij en hadden geen bier meer ende en costen oock nidt gemaelen crijgen, mits de stadt al geblockeert was, soo dat de Eerw(aarde) moeder ons seijde dat wij water souden moeten drinken dat ons al seer droef was om hooren, want er al veel qualijck van de gemelde sieckte waeren, men vont dan gelegentheijt om 3 malder gemaelen to crijgen op den rosmeulen (molen aangedreven door paarden) waer men wel 2 Rixdaelder van betaelen moeste, ende daer brouwden sij 18 tonnen bier af, het is to dincken wat cracht daer in was. Om dat se dan somtijts al een canon schooten soo quaem een vliegen door het backhuijs tot aan het ganctken van de keucken, die den raem van de d(e)ure en de mure een stuck weg naem, daer een suster seer naer bij was int perijckel (gevaarlijke toestand), doen quaemen noch oock al van het doeven berghsken eenen canon door het glas boven op den choor omtrent het oxael (balkón veur ‘t zangkoèr) over het hooft van een suster tot den h. cas van de reliquien nidt sonder perijckel, waer van sij well gealtereert (ontsteld) was, soo dat wij doen alles af deden ende in het capittelhuijs onse Lieve vrouwe indt alle die schoon schilderijen droeghen, en gerst en malt ende het weerdig hooft van Sr. Agnes Mari van Amstenradt was daer oock, ende het cooren ende een goede provicie van terwe hadden wij op het werckhuijs door den zolder ende door den ( . . . . . ) laeten af loopen, onsen pachter had het sijn daer oock bij, soo datter wel samen over hondert malder verbrant waeren. De h. gemeijnte dan begonsten oock to vreesen, mits de batterijen altemael recht op ons clooster en kerck van de viant to Blerick gemaeckt wierden hebben altemael hun bedden soo inden pant voor het capittelhuijs gedragen een deel int werckhuijs, en hebben daer gebleven tot den 21 September als wanneer sij quaemen seggen dat de stadt belegert soude worden, waarom wij dan des snachts 2 uren altemael int sieckhuijs gongen misse hooren en communiceeren, maer den 22sten September als de belegeringe geschieden soude, waeren wael 9 susters savonts bij hun ouders ende vrinden uijt het slot gegaen uijt groote vreese en ancx, want het was geseijt dat se te ses uren souden beginnen te schieten, maer daer was eenen soo dicken nevel gecomen datse de stadt niet sien en costen en oversulcx moesten wachten wel tot 10 uren inden dagh, en doen onder het pretext (veurwindsel) van de victorie van Landouw (Landau) so begoesten doen soo vehement (heftig) te schieten met gloijende kogels en overvlodige bommen tot dri reijsen toe, t' is te noteeren dat de Eerw(aarde) pater Marcus Ingelwegh bichtvader quaem de heel gemeijnten uijt het slodt haelen het welck met soo ( . . . . ) ind droefheijt geschiede dat niet en is te beschrijven, soo dat den Eerw(aarde) pater het op de gehoorsaemheijt moeste gebieden altemael naer het convent (klooster) van de Eerw(aarde) paters te gaen, en doen waerender noch hier en daer inden kelder, soo als men bij een quaem al de susters ( . . . . ) noch altemael int clooster waeren, ende de leeke susters waeren ook seer trouw om al toe te sien, maer och arm het was al te vergeefs, soo dat se quaemen seggen, dat de Eerw(aarde) moeder liet gebieden dat wij altemael souden naar convent comen. De werelijcke menschen (burgers) waeren in de kerck om hun te salveren, maer doense hoorde dat al de batterie op ons clooster waeren gekeert gongen van selver weeh (weg), men schoodt dan soo overvloedige bommen en gloijende bollen dattet int cleijn sieck huijs boven int brant quaem, soo wasser een suster noch int sieckhuijs seer miserabel van de florecijn (jicht) dat niet ( . . . . ) gebruijck en hadde; het vier (vuur) dan al comende boven op het sieckhuus heeft de suster, die de siecken diende, die suster op beijde haer arme opgenomen en inden kelder gedragen, alwaer noch een leeke suster oock was te vooren gebracht die den h.olie hadde, doen sijn der 2 mans gecomen die die siecke suster naer het convent hebben gedraegen ende de leeke suster is naer wenige daghen daer gestorven ende inde paterskerck begraven; doen quaemen die mans een suster tegen op de straet en seijde wij hebben de siecke susters naer het clooster gedragen, wij gaen oock de simpele haelen, ende eijlas en sij en costen daer nidt bij comen, want den brant was alsoo sterck en den damp soo groot dat de suster van de eene onnosele meijnden haer suster te gaen helpen maer was selver int perijckel van te versmachten door den geweldighen damp, soo dat die 2 arme schaepen daer onnosel verschmacht ende verbrant soo datter weijnige gebeente gevonden sijn die inde grasplain (kerkhaof) behoorlijck begraven sijn. Doen liet de Eerw(aarde) Mo(eder) bevelen dat wij altemael uijt het clooster naer het convent souden comen die noch int slodt waeren, en doen d'een en d'ander op de straet was en wisten geenen weg waer het convent te vinden was, ende de heele straet was sonder menschen om het perijkel van bommen en het clooster branden al, soo dat seer droevich om sien was, en doen quaemen die borgers van alle kanten om te helpen datse oock al haest vermoijt waeren, waerom de heeren moesten laeten om roepen tot hulpen en bystandt want door ons ongeluck bleve de stadt behouden, anders soude de heel stadt wel bedorven syn worden. Al het clooster ende kerck is dan altemael verbrant; het buijten sustersquartir met het spreekhuijs ( . . . . ) backhuijs en brauwhuijs en stallinge sijn blijven staen, daer hebben hun dan noch eenige religieusen gelogeert soo nonnekens als wercksusters buijten en binnen, en die int convent waeren sijn daer gebleven tot dat pater provincial is comen omtrent 14 daghen, denwelcken doen quaem ordonneeren soo datter 15 sijn gesonden inde cloosters van ons orden in Brabant en die tot Thinnen was is met haer suster naert verloop van 2 jaeren tot Bruggen in Vlaanderen gegaen, die hun daer begeeren to houden voor hun leven lanck, ende daer sijnder 4 naer Hollant gegaen om almosse; den sesden October en 2 quaemen 8 dagh naer alderheijligen wederom en d'ander twee op onse Li(eve) vrouwe conceptio, watse gecregen hebben sal op sijn order stellen.

Ut derde verhaol is kort en blief in de femilie. Binne det oorlogsgeweld verzörgde miene stamvader Franciscus Wiliquine Titulaer met gevaor veur eige laeve ut transport euver de Maas. Ónder andere ouk met 72 schepe met gewónde soldaote van de alliantie. In ein akte van 21 december 1702 in Mestreech probeert hae nog vergoeding te kriège:

Op heden compareerde voor mij notaris binnen Maestricht residerende in presentie der geloofwaerdige getuijge naergecompt den eersamen Francis Tutteler borger en schipper tot Venlo, Thomas van Laven, Gille l'Archiducq borgers ende schippers alhier, dewelck same derhant en jeder int particulier op hunne manne waerheit in plaetse van eede ter requisitie van sr Matthij du Bien borger en coopman deser stadt hebben verclaert en geattesteert gelijck sij sijn doende crachte deses waer ende waerachtig te wesen.

Hoe dat den requirant heeft gelevert tot slants dienste vijfthien schepen met broot van de Grave tot Venlo mitsgaders twee schepen met broot vant gebroke slot tot Buggenum vier, van Venlo tot Buggenum vier, van de Graaf tot Luyck één, van Venlo tot Luyck oock een schep met broot, maekende t'saemen ses en twintich schepen, daer beneffens acht schepen met fascijnen (takkebosse), soo vant gebroke slot tot Asselt, van Blerick tot Asselt als van Tegelen tot Asselt, daerenboven twee en seventich schepen tot transport van de siecken gequetste der geallieerde trouppen met hunne bagagie alsmeede Franse gevangene met hunne bagagie als andersins, te weten van Venlo totte Grave thien schepen, van Venlo tot Sint Andries seve schepen, van Venlo tot den Bosch twee, vant gebroke slot tot de Graeff twee, van Remond tot Sint Andries vier, van Venlo tot Mook één, van Buggenum tot de Graeff twee, van Luyck tot Maestricht negen, van Luyck tot de Graeff vijf, van Luyck tot Ruremonde twee, van Luyck tot Sint Andries thien, van Luyck tot Vaemens, van Maestricht tot Mook één, en tot Dordrecht één, van de Graeff tot Venlo drij, van de Grave tot Ruremonde één, en van Maestricht totte Graeff één, sesentwintich schepen tot de brugge van Mook op welcke sijn geweest seventhien mannen ten tijde van een en dertig daegen, voorders verclaeren de voornoemde attestanten oock bij een present te sijn geweest boven het gene voorschreven is gespecifieert dat tot het afbreng der voorse brugponten te sijn geweest ende gebruyck achttien koppele peerden daerbij sijnde negen peerde drijvers dewelcke vier dagen met de brugponten ende de voornoemde seventien mannen onderwegen sijn geweest van Mook tot Venlo, presenterende voornoemde attestanten dese hunne verclaringhe vant gene voorschreven is als bij ende present te sijn geweest, onder solemnele ede toties quoties ende principalick des versocht sijnde voor alle heren richteren en hoven.

Nao ut schriève van dit verhaol bin ik zelf nog ens nao ’t Fort gefiets en effe gaon zitte op det meurke aan de Maas. Ik deej de ouge toe en huurde die hónderde bómme en granate op-en-neer euver de Maas, ut gekerm van zón 1000 kreperende soldaote. Ik deej de ouge aop en zoog ut brandende kloeëster aan d’n euverkant en in de vaerte waas van ós Blierick neet mier euver as ein paar huipkes roukende as. En Malbroek trok wiejer richting Remund, alles wat hae neet kós mei neme woort plat gebrand. Nog altièd wuuerd op plaatse langs de Maas dae zelfde Malbroek idder jaor in de vorm van ein stroèje póp veur ein plaatselik gerech veroordeild en verbrand!! In Blierick verbörde ze tot veur 100 jaor Bacchus op aswoensdig! Of det ouk wat te make had met dae Malbroek? Jaomer det we det neet mièr gedinke.

Ik fiets truuk naor hoès en dóch aan wat ze mich vurrige waek nog zeije: ‘Gek, tot in Blierick zoeë weinig historische pande zien bewaard!’. Nou, det is nogal klook, en geej weit noow ouk waorum . . . 

Miene ome Sjang [1940]

Heb geej det ouk? Det ge van sómmige in de femilie stiekem vuuel heb gehuurd, maar ze in laevende-liève noeëijt heb gekind? Ik waal! 
Eine daorvan is miene ome Sjang, gebaore op 29 augustus 1907 en vuuels te jóngk met 32 jaor euverleje op 17 maart 1940. Dus maar hièl kort veur d’n oorlog begós. Hae waas de zesde zoon in un ruig manne-gezin van miene opa en oma. Die woeënde op de Broekstraot 129 in Bliërick, ut groët-elderlik hoës is weg en noow is det Pepijnstraot 151. D’r woorte maar leefs elf kinder gebaore, ach jónges en dreej maedjes. Twieëje maedjes storve in ut kinderbedje. Wie me zaet, ein aan de begaovinge en ein stikde in unne knoup. Zoeë greuijde achteraan in die Broekstraot maar leefs ach staatse kaerels op, allemaol aeve bezörg um ut jôngste, ut innigste maedje, mien tante Mientje.

Ózze pap waas twieëje jaor jónger as ome Sjang en daordoor trokke ze same vuuel op. Same met zien aldere broor naor de liëgere schoel in ut dörp, en same met ome Sjang te voot naor de ambachschoel in de stad. Ózze pap woort werkmeister beej de Nedinsco, en trouwde al flot met ós mam. Ome Sjang volgde de spaore van hièl vuuel kaerels beej ós in de femilie, en ging aan ut spaor. As se mich vruueger waal ens vroge: ‘Van welke Tietelèr bis dich eigelik?’. Dan meus ik van miene pap zegge: ‘Die van ut spaor!’.

Miene ome Sjang verhoësde naor Haerle en trok in beej ein leeve hospita. En det vónd hae prima zoeë. As zien breurs um waal ens probeerde op te neije en vroge: ‘Waorum zuk se dich gen vrouw?’, dan goof hae met un breij smoel antwaord: ‘Ik heb ein gooj kosvrouw, baeter krièg ik ut neet!’. Op de foto steit miene ome Sjang, same met zien leeve kosvrouw (met ut tasje) en mien tante Mientje. En as ik det zoeë hièl good beklots, dan zeen ik unne echte Tietelèr dae zien zuske onder d’n erm pak en zien kosvrouw leefdevol beej de hand. Ein leuk stel, det good beejein pas. Ik zeen d’r mièr in as eine kosgenger met zien kosvrouw!

Maar 17 maart 1940 kump ein verschrikkelik ind aan ut laeve van miene ome Sjang. Maar leefs 22 krante berichte van ein noëdlottig óngeval. In de nach van zaoterdig op zóndig rak hae met de schöp of met zien spaorpet de stroumdraod!

Ózze pap haet döks verteld euver zien aldere broor, en van-de-waek had mien aldste zuske ut ouk nog euver um. Ik vónd det ik ut veur óch meus opschriève. Zoeë maar as herinnering aan ein van die femilie-leeje die we noeëijts gekind hebbe, maar toch mei drage in ós hert. 
Heb geej det ouk?

Leerling-machinist geëlectrocuteerd

EINDHOVEN, 18 Maart. Bij het opstapelen van steenkolen op een tender van een losse locomotief is vannacht de 33-jarige leerling-machinist W. Titulaer uit Heerlen op het stationsemplacement te Eindhoven in aanraking gekomen met de hoogspanningsleiding voor de electrische treinen. De man was op slag dood. [Nieuwsblad van het Noorden; Nieuwe Tilburgsche Courant; Zutphense Courant; De Maasbode; Rotterdamsch nieuwsblad en nog 16 andere kranten]

Leerling-machinist door electrischen stroom gedood

Slachtoffer woonachtig te Heerlen. Op het emplacement Eindhoven der N.S. is in den nacht van Zaterdag op Zondag een ongeluk gebeurd, waarvan de 33-jarige leerling machinist W. J. Titulaer, woonachtig te Heerlen, Vorstenstraat, het slachtoffer is geworden. T. die dienst deed op de locomotief van een goederentrein had juist kolen geladen en de machinist T. H. eveneens uit Heerlen miste hem daarna. Hij ging kijken en trof hem dood aan op den tender. De leerling machinist is vermoedelijk in aanraking gekomen met de stroomdraad van het electrisch bovennet en tengevolge daarvan overleden. T. was ongehuwd en geboren te Venlo. [Limburgsch dagblad 18-03-1940]

De Franse kómme d’r aan [1792]

De Franse revolutie waas van 1789-1799 en ut deurde maar dreej jaor, wies weej in Bliërick d’r wat van merkde. Det is dit jaor alweer 225 jaor geleje det de Franse binne marcheerde in Bliërick.  Ut waas unne hièle spannende tièd, want ouk in Bliërick hadde de minse vernaome det de Franse begin 1792 d’n oorlog hadde verklaord aan Oësteriëk en Pruusses. De vesting Venlo loog in de Nederlandse Republiek en waas ónderdeil van Staats-Opper-Gelre. ’t Mak neet oët of se door de kat of d’n hónd gebete wuurs, maar Bliërick waas toen ónderdeil van Pruusses-Opper-Gelre. De minse ware zenuwechtig, en hadde gen inkel benöl wat d’r stónd te gebeure. Laote we same ens gaon kiëke naor die iërste schermutselinge naeve de Maas.

Laote we beginne op 26 oktober 1792 beej de Staay. Daen daag staeke 44 statige kerre, met idder twieëje paerd d’r veur, de vlegende brök de Maas euver. Zoeë neumde ze det vaer van twieëje platte buuet, det op-en-neer ging tösse herberg de Staay in Bliërick en de Maaspaort van Venlo. Gans Bliérick leep oët um det gedeuns te aanschouwe. Al die kerre ware zwaor gelaje met kleine beertunkes met geld, bestump veur ’t leger van de Pruusse. Aan de Bliërickse kant woorte ze opgewach door gewaopende soldaote, die de stoet móste escortere. Die soldaote hadde al ièrder beej ut Gebraoke Slaot mótte euverstaeke, umdet d’r absoluut gen bewaopende soldaote door Venlo mochte trekke. Aan d’n Bliërickse kant woorte de tunkes van die 44 kerre euver gelaje in schepe, en door lièndrièvers richting Mestreech getrokke. Maar de volgende daag hoorte we det ut geld eigelik neet naor Mestreech meus, maar naor Wesel. Nou, det waas lache, want met die Pruusse mós se d’n oorlog zeen te winne.

Op 30 november stik ein moeëje koets beej de Staay euver, met daorin unne Fransoos, Petrus Piccard. Det waas unne gevluchde pestoër oët Normandië, dae waas óndergebrach beej pestoër van Postel van Venlo. Maar noow mós hae plaats make veur de volgende nog belangrièkere vluchteling Philip Damianus, d’n bisschop van Remund. Dus mós Piccard plaats make en woort doorgeschaove naor pestoër de Hu in Bliërick, maar det deurde aevel neet lang. Want 9 december meus hae ‘van-ut-gezag’ vertrekke naor Mill. In ein plakkaat van Gelre stónd geschreve det ut verbaoje waas veur ‘emigrante’ um zich in Pruusses op te halde. Aan alles kós me veule, d’r geit wat gebeure.

En zoeë waas ut ouk. Op 17 december 1792 denderde ut Franse leger euver de Kezelwaeg (de latere Baolderse waeg) Bliërick binne, ónder leiding van generaal Charles-François Dumouriez. Te paerd of gewoën loupes, vergezeld van zwaore kenónne, nome ze bezit van alles waor un daak op zoot in Bliërick. De zoeë vuuelste ellende veur Bliërick waas begónne. De kerk en ut kerkhof ware inens weer zoeë onveilig, det de begrafenisse in Baolder meuste gebeure. Naordet de Franse zich hadde ingekwartierd in ut dörp, begóste ze metein met ut insloëte van ut Fort Sint Michiel. Loupgrave woorte aangelag um zoeë doèn meugelik beej de more van ut Fort te kómme. Maar leefs twieëje maond deurde die belegering wies ut Fort op 13 februari 1793 in Franse hand veel. Intösse bleef ut aan d’n andere kant neet stil. De wat zwakere Staatse bezetting in Venlo woort vervange door twieëje Regimente Pruusse, onder bevel van Künitzky en Knobelsdorff. Versterk met de nuuedige kenónne, die ings aanjagend met de moel aope richting Bliërick woorte gerich. Ut ware in totaal waal 5000 man, ónder aanvoering van Generaal von Pirch. 

En toen ging ut loos, euver en waer woorte stad en fort beschaote met bómme en keugel. Wónder baove wónder brook d’r in de stad genne brand oët, of kóste ze op tiëd blusse. Aan d’n Bliërickse kant vele d’r ein paar doeëje en gewónde. Blièkbaar goof generaal von Pirch oètintelik ut Fort Sint Michiel op as verlaore, en stopde met vure.

Maar ouk ut Franse leger goof d'n aanval op Venlo veurluipig op, en ze trokke zich truuk. Det had ouk te make met de verlaore veldslaag beej Neerwinden op 18 maart 1793. Det leet ten zuued-weste van Sint-Truiden, un dieke hóndert kilomaeter van Bliërick. Ut revolutionaire leger van Frankriëk ónder generaal Charles-François Dumouriez mós veurluipig buige veur un Oësteriëks en Zuued-Nederlands leger ónder bevel van Frederik Jozias van Saksen-Coburg-Saalfeld en generaal Karel Mack von Leiberich.

De Hollanders ginge intösse door met ut versterke van Venlo. Op 20 februari 1793 arriveerde 11 kenónne op groëte kerre oët Grave met 42 Hollandsche artilleristen. Metein woorte de veurmonde opgesteld op de batterieje aan de Lichtenberg en de Remundse paort. En det terwièl de Franse zich ouk nog heej ophele. Op 23 febuari saoves probeerde de Franse viëf schepe, zwaor gelaje met veurraod veur de manschappe, richting Tegele te trekke. Maar ut garnizoen met Pruusse pikde det neet, en trokke de stad oët met 500 man en 4 kenonne. Erges tösse de stad en de Dreej Kroeëne hebbe de Pruusse die 5 schepe tot zinke gebrach op de Maasbaojem. Snachs um middernach trokke de 500 man zich weer truuk in de stad.

Ut schete waas aafgeloupe, maar lang bleef ut neet röstig in Bliërick, Want anderhalf jaor later kwame de Franse ónder aanvoering van François Guillaume Barthélémy truuk. De Bliërickse minse ware op 13 oktober 1794 getuuege det de Franse begóste met ut aanlegge van ein pontonbrök euver de Maas, ter huuegte van ut Meuleveld in Bliërick. Naor de andere kant zoeë óngevièr beej de Wielderbaek. En twieëje daag later trokke doèzende Franse soldaote euver die brök um zich te installeren beej de Stalberg en in ut Ven. De belegering van Venlo waas ein feit, ut schete begós en deurde tièn daag. Veural de 19de en d’n 20ste oktober woord d’r flink geschaote op Bliërick. Op 25 oktober woord de capitulatie in Venlo ónderteikend en brook ouk veur Bliërick de Franse bezetting aan. 

Liberté, égalité, fraternité beteikende helaas neet veur idderein vreejheid, gelièkheid en broederschap.

Kermis-oorlog in Bliërick [1866]

Op 22 en 23 mei 1866 waas de Bliërickse kermis ut toniël van un waar slachveld. Wat trammelant tösse ein paar huzare oët Venlo en un paar Bliërickse leep finaal oët de klauwe. De huzare ginge truuk naor Venlo en verzamelde viëftig huzare en dragonders en kwame met getrokke zwaard en al truuk naor Bliërick um verhaol te haole. Maar die wiste intösse van wante, en ware veurbereid. Maar leefs 400 Bliërickse kaerels en jônges wachde ze op met knöppels en dieke stein. Laes de dreej stökke oët de krante van Venlo, Zuid-Holland en Drente maar ens röstig door. Ut had verschrikkelijke gevolge, want ut bleef neet beej un paar kepotte rame en deure. Maar leefs 27 gewônde woorte geteld, waorvan 20 zwaor gewônde en eine doeëije. 

[Venloosch weekblad 26-05-1866]

Nadat reeds Maandag te Blerick, waar men kermis vierde, eenige vechtpartijen tusschen inwoners van het dorp en ingezetenen van Venlo hadden plaats gehad, waarbij een paar jongelieden uit Venlo en eenige soldaten een pak slaag hadden opgeloopen, hebben zich aldaar dinsdag die wanordelijkheden op veel grooter schaal herhaald, ditmaal tusschen dragonders uit Venlo en inwoners van Blerick. Hoe des dinsdags de vechtpartij ontstaan is, is niet met zekerheid te zeggen, maar deze verkreeg weldra zulk een gevaarlijk aanzien, dat de heer burgemeester, tot herstel der rust, bij den plaatselijken kommandant van Venlo troepen requireerde, waarop dadelijk een patrouille uittrok, terwijl andere manschappen zich tot ondersteuning gereed hielden. Te vergeefs werd door den heer burgemeester, aan het hoofd der patrouille, de noodige aanmaningen gedaan; de vechtende burgers, die met stokken en steenen gewapend, zich niet ver van de soldaten, verzameld hadden, wilden zich niet verwijderen, waarop door de patrouille gevuurd werd, zonder op de menigte aan te leggen, hetgeen aanvankelijk ook niet baatte. Inmiddels was een sterker detachement infanterie aangerukt, alsmede eene patrouille cavallerie en mocht het toen den kommandant der vesting, die zich ter plaatse begeven had en met bezadigheid te werk ging, gelukken de menigte te doen uiteen gaan, zonder dat verdere botsingen plaats hadden. Het schijnt, dat men er duchtig op aan heeft geslagen; een trompetter der dragonders, die men voor dood weg droeg, is des anderen daags gestorven, hij had de hersenpan letterlijk verbrijzeld, een dragonder heeft men den arm stuk geslagen en nog anderen hebben middere kwetsuren bekomen; ook wil men weten, dat verscheidene personen uit Blerick gewond zijn, maar de geruchten daaromtrent zijn zoo uiteen loopend dat wij ze liever niet mededeelen, ook omdat de justitie de zaak onderzoekt. Reeds is de heer Procureur-generaal in Limburg hier geweest en de heeren rechter-commissaris en substituut officier van justitie hebben donderdag het eerste onderzoek ingesteld en bevinden zich vandaag te Blerick. Bij den strijd hebben eenige huizen schade bekomen, niet alleen heeft men ruiten stuk geslagen, maar zelfs zijn vensterramen en deuren verbrijzeld.  

[Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage 27-05-1866]

Venlo, 24 Mei. Gisteravond hebben er in het naburige Blerik, ter gelegenheid der daar gevierd wordende kennis, zeer ernstige ongeregeldheden plaats gehad. Er schijnt twist ontstaan te zijn tusschen de dragonders uit het garnizoen te Venlo en ingezetenen van Blerik en er werd, naar het schijnt, afgesproken om des avonds te vechten; een 50-tal dragonders, meestal gewapend met hunne sabels en ongeveer 400 boeren uit Blerik en omstreken, met steenen, stokken enz. gewapend, zijn tot een treffen gekomen, zonder dat de marechaussees het konden beletten; er werd toen een detachement infanterie te hulp geroepen, doch deze moest voor de overmagt zwichten; een tweede detachement infanterie werd dadelijk op ontboden, doch deze werd met steenen, stokken, enz. begroet; er werd zelfs uit de bovenvensters op hen geschoten; zij kregen toen bevel om met scherp op het volk te vuren, waarna dit voor eene poos uit elkander ging; de toestand was zeer ernstig, zoodat er twee detachementen dragonders ontboden moesten worden om, zoo noodig, met geweld van wapenen, de orde te herstellen, waartoe men ten 4 ure schijnt gekomen te zijn; een aantal ruiten zijn door de steenworpen vernield en vele personen gewond; een zwaar gewonde dragonder werd voor dood opgenomen en is zoo even in de infirmerie overleden. De officier van justitie, regter commissaris en substituut-griffier begaven zich dadelijk ter plaatse om een onderzoek in te stellen.  

[Provinciale Drentsche en Asser courant 12-06-1866]

Omtrent de ongeregeldheden te Blerick verneemt men het volgende: Van het te Venlo in garnizoen liggende regiment kavallerie waren eenige dragonders naar de kermis in genoemd dorp geweest en hadden van inwoners dier plaats beleedigingen ondergaan, die zij meenden te moeten wreken. Daags na de kermis ging tot dat doel een groot aantal hunner derwaarts, de boeren waren evenwel daarop voorbereid en hadden zich in grooten getale bij een in aanbouw zijnd huis verzameld, om de kavallerie daar af te wachten. Omstreeks 5 uur werd er eene patrouille uit Venlo gezonden, sterk 6 man, waaraan echter eene versterking toegevoegd werd van nog 1 sergeant en 4 man van de hoofdwacht, 2 man van het fort en 12 kavalleristen, ten einde de zich daar bevindende militairen te arresteren. Zij werd echter dadelijk door de burgers met een salvo van steenen begroet, waardoor vele manschappen gekwetst werden, zoodat men tot de overtuiging kwam. dat wanneer de patrouille de militairen in arrest wilde nemen, zij het te kwaad zoude krijgen. Men besloot derhalve met de zich aldaar bevindende onder-officieren en korporaals van beide wapens, op de burgerij in te gaan, doch moest terugtrekken en zich verdekt opstellen. Over die terugtogt ontevreden, laadde men de geweren en ging men nogmaals op de burgers in onder een hagelbui van steenen. Het gevecht, dat toen geleverd werd, was hevig en zou nog heviger zijn geworden. indien niet eene versterking was gekomen, op het oogenblik. dat de burgers met geweren en stokken op de patrouille aankwamen. Men marcheerde hen in sectiën tegemoet; een sergeant liet halt houden en deed de gewone sommatie: ‘gehoorzaamheid aan de wet, naar huis, of geweld zal worden gebruikt!’

Nauwelijks was deze sommatie geschied, of de sergeant werd met steenen geworpen, waarop een dragonder vuur commandeerde. Een schot viel tusschen de muitenden, en toen dat eene schot was gevallen, volgden er meer. De gewapende magt marcheerde door en kwam ter hoogte van eene heg, waar zij weder met steenen werd geworpen. Vijf man legden tegelijk aan op de plaats, waarvan de steenen gekomen waren. Den volgenden morgen vond men er een lijk met een hoop steenen naast zich. Dit alles had de gewenschte gevolgen. Te Venlo was alles in beweging; het overige van het bataillon stond onder bevel zijner officieren te wachten, om op het eerste sein te hulp te komen. Eene opgave van den burgemeester aan den plaatselijken commandant spreekt van 27 gekwetsten, waarvan 20 in levensgevaar, en van 1 doode.  

Ut jaor daorop waas ut veurke nog altiëd neet gedouf. Maar gelökkig bleef ut in det jaor beperk tot unne kepotte lip:

[Venloosch weekblad 06-07-1867]

Zondag nacht, toen alhier de tapperijen ter gelegenheid der na-kermis open waren, is in een dier huizen twist ontstaan tusschen een inwoner van Blerick, — dezelfde persoon, die zich verleden jaar, ten gevolge der wanordelijkheden, welke op de Blericksche kermis plaats hadden, een geruimen tijd heeft weten schuil te houden — en eenige huzaren. De burger, zoo het schijnt uittardende partij, is door een huzaar op eene onzachte manier toegetakeld en heeft daarbij een stuk uit de bovenlip verloren.  

Dae ôngelökkige trômpetter der dragonders waas Henricus Antonius Hooggeboren, gebaore 5-4-1845 Maastricht, euverleeje 23-5-1866 in de infirmerie van Venlo, 21 jaor jôngk. Zoon van Teun Hooggeboren oët Gouda, hoefsmid, en Maria Paulina Elisabeth Huijberts, vroedvrouw in Maastricht.

 

Gedink um hiël efkes as un lang geléje slachoffer van zinloos geweld.