Las van de prostaat?

De meiste manne zwiëge d’r gaer euver, ik praot d’r gewoën aopelik euver. Alle aldere menkes kriëge daor op ein gegaeve moment las van. Stônde we vruueger veur un hekske te piese, dan ging det met gemaak d’r euver haer. En as d’r erges ein vleeg baove op zoôt, dan môs die make det ze weg kwaam, want daor woôrt op gemik. Taegeswäördig môsse dich op kletter-aafstand halde, ut leefs met de bein un bietje wiëd gaon staon, en de punte van de schoôn wat naor boëte dreije. Anders klettere die naat. Ik heb twiëje zeuns, en as ik vruueger in de bös meus piese, had ik d’r altiëd twiëje naeve mich staon, eine links en eine rechs. En dan ging ut d’r um wae ut wietste kôs. Maar det geit allemaol veurbeej. De waterleiding wuuert wat sleets, ut hang- en sloëtwerk wat oëtgelubberd. 

Beej mich is ut auk zoë wiëd. Ein paar jaor truuk reej geregeld unne jôngere vent met mich met (in verband met ut medische geheim zal ik ziene naam neet neume) naor Eindhoven. En eeders kiër meus ik veur dae un parkiërplaetske zeuke: ‘Ik môt piese, ik hald ut ech neet miër’. Nao enig aandringe kwaam ut hoëge waord d’r oët: ‘Ik heb probleme met de prostaat’. Det d’r euver praote deurt beej vuuel kaerels waal effe, want dök schame ze zich daor veur. Maar dae jôngere vent vertelde zien verhaol, en un aantal dinger herkinde ik metein. Wie ik nog werkde woôrt beej de alde-lulle-keuring van de POPE auk de PSA-waarde gemaete. En nao de VUT had ik beslaote daor maar ein jäörliks oëtstepke van te maken. Niks mis met, alles onder contrôle. Maar wat ik waal had, waas det vervaelende geveul det nao ut piese de blaos noeijt gans laeg waas. En ik meus wat dökker piese en had altiëd ein bietje aandrang. Druueg slingere en zachjes toe kniëpe bate al neet miër. 

Dan toch maar naor d’n hoësarts. Nou zeg, laot de bôks maar effe zakke en gangk maar gebuk staon taege die sniëjewitte taofel, waor se normaal op môs gaon ligge.  Intösse trek zeej (jao, auk det nog) unne plestiek handschoôn aan, luuet mich hiël gruuets eure langste vinger zeen en stik dae in mien kônt. Ik dôch beej mich zelf:

‘Eigelik toch maar goôd det ut ein vrouw is, de zals noow Gordon achter dich hebbe staon!’.

‘Hmmm, toch waal wat vergruuet, ik verwiës dich toch maar door naor de uroloog’, zaet d’n hoësarts. Intösse trek ik de bôks weer op en zeg hiël pontificaal taege mien vrouw:

‘Ik heb noow waal ut geveul det ik neet miër oët de kas heuf te kômme’. De vrouwelijke hoësarts kiek verschrik mien vrouw aan, die aafkeurend met de kop schöd.

Op naor ut ziekehoës. Noow zal ik ôch neet alle details toevertrouwe, maar de geis dich met zôn ônderzeuk steeds miër unne alde zak veule. Môsse ’s morges iërs goôd drinke en dan meugs se neet miër naor de WC wies ut ônderzeuk. En ik kan ôch vertelle, det velt um de sodemieter neet mei. Met verslete sanitaire infrastructuur haos ônmeugelik, want kniëpe help al lang neet miër. Ik bleef wie unne krolse kater op en neer laupe, wies det mien vruiwke regelde det ik alvas in zôn klein kaemerke meugde. Hèhè, ik meus in ein trechterke plasse, um de drök van de straol te maete. Ik ging extra wat hoëger op mien tiëne staon, ik dôch dan velt die straol wat deeper, waordoor se misschien wat miër drök kriegs. Want bin iërlik, de bliefs nog altiëd unne man, toch? Zoewe, de spanning waas d’r aaf, daornao kwaam ut endoscopisch gedeilte. Ik had ein vrouw waal ens ônappetiëtelik in die stijgbeugels zeen hange, en noow waas ut mien beurt. De veuls dich toch waal un bietje beschaamp, euvergelaote, fragiel en erg kwetsbaar.

‘Nog ein bietje naor veure schuueve’, zaet zôn knap verpleegsterke taege mich. Ik schravel miene slapjanus ein bietje naor veure.

‘Nog un bietje . . . nog un klein bietje . . . ho stop maar . . . goed zo’, dirigeert det knap stök mich in zien richting als waas ik un vleegtuueg met maar eine slappe propeller. Ik zeen op un täöfelke zôn diek zwart slengske mich akelig aanloere en ik vraog hiël benauwd:

‘Môt dae gans in mien piemelke . . .’.

‘Nou, det velt bes mei huuer, met un bietje glijmiddel geit det d’r soepel in’, zwijmelt ut verpleegsterke met ein te zwoel stumke.

‘Jao jao, dich hebs goôd praote, beej dich waal. Al binde ze tiën van die slengskes beejein, geit det beej dich nog soepel d’r in’. Ut moëij gezichje van die seksbôm trek ein bietje bleik weg. D'r kump unne grimas op van un alde vreejster, en de uroloog duit verder gewoën zien werk.

‘Ut zuuet d’r bes nog goôd oët’, mômpelt dae, ‘waal ein bietje vergruuet, maar met ein pilke Tamsulosine per daag (kan gelökkig oraal) ôntspant zich det gedeuns daor ônder waal’.

Vanmorge meus ik truuk kômme op contrôle. Hiël trots en ein bietje opgeluch vertel ik aan de uroloog det ut ein stök baeter geit. Ik heuf d’r ‘s nachs nog maar eine kiër oët.

‘Ik gaon dan waal zitte. Det ôntspant wat miër en zörg d’r auk veur det in ut dônker de umgaeving schoën blief’. Hae kiek mich aan wie unne boetsauto en zaet:

‘Gewoën doorgaon met Tamsolusine, en de heufs neet miër truuk te kômme’. Hèhè, det mak unne aldere mins weer gelökkig. Veurzichtig zeg ik nog, det ik idder jaor mien PSA-waerde laot maete. Det had ik baeter kinne laote. Want weer ens bliek det de hiëre doktore ut neet ins ziën en neet weite wat ze met aldere menkes aanmôtte:

‘Det maete van die PSA-waerde zaet lang neet alles. De ein helf van mien collega’s twiëfelt euver ut nut, en de andere helf dink toch det ut meugelik ein indikasie is as d’r iets mis is’. Maar as de minse (netuurlik bedoelt hae de manne) d’r naor vraoge, dan luuet hae zôn PSA-tes waal doôn. Nou, ik heb ut waal weer gehuuerd, en ik staon alweer met de deurklink in de hand. Want aan zôn verhaol hebse netuurlik niks, gen kloëte um in dezelfde sfeer te bliëve. 

Maar aan die manne die dit laeze, en noow aan zichzelf twiefele of auk meuijte met piese hebbe:

‘Laot dich toch maar effe met unne vinger in dien kônt staeke’. Want mien zwaoger haet vuuels te lang gewach, en dae löp noow met unne katheder en zôn plestiek zekske.

De secretaresse van de uroloog lach mich vrintelik toe, en verwach ein vervolgaafspraok te kinne make:

‘Nae huuer, ut allerbeste, ik bin ôntslage van wiejere vervolging . . .’.

Jeugtrauma's

Wat hebbe weej det dök môtte huuere. Geej babyboomers heb d’n oorlog neet met gemak. Geej ziet opgegreuijd in vreejheid en zônder zörg. Geej heb noeijts genne hônger gekind, maar allein veurspoôd en euvervloôd gehad. Geej babyboomers ziet verwind, genne las gehad van jeugtrauma’s. Sterker nog, geej weit neet ens wat det is. Nou, ik bin gebaore in 1947 en ik sloët mich daor zeker neet beej aan. Ik bin veur d’n duuevel neet bang, maar ik heb toch dök zat in miene piepzak gezaete. Iddere maond woorte weej as schäöpkes naor d’n biechstoôl gedreve, wat ein eelènd. Nog altiëd waer ik kletsnaat van ut zweit as ik allein al dink aan d’n tandarts, dae smoëlesmeed. Nog altiëd löp mich de razel euver de rök as ik dink aan de kapper. 

Lang geleeje, we laeve erges midde viëftiger jaore. Ut is woensdaag, boëte is ut prachtig moeij waer en ik ren van schoël naor hoës. Ik wil zoë flot meugelik de alde kleijer aan, en rap naor boëte, speule op ut Liëuweriksveldje. Maar mien mam is deze kiër ônverbiddelijk:

‘Jan, de môs noow toch ech iërs naor de kapper. Ik heb ut noow lang zat oëtgesteld, maar de löps d’r schandalig beej. Zôndaag is diene pap jäörig, dan kump de femilie op bezeuk en dan môsse d’r netjes beej laupe’.

‘Astebleef mam, astebleef . . . . .’, ik slaon mien ermkes zoë leef wie meugelik um ôs mam haer. Meistal smilt ze dan waal ein bietje. Ze striek mich met eur hand door mien haor en zaet:

‘Vulsse det waal, ik kôm d’r al haos neet miër door met mien hand, de môs ech naor de kapper’, zaet mam resoluut. Ut haet gen inkel nut miër en effe later laup ik met ein paar kwartjes stiëf gekneepe in mien hendje de Liëuwerikstraot oët. Beej slegter Giele scherp links d’n hoôk um de Broekstraot in. Idder steinke op miene waeg haet ut gevraete en wuurd zoë wiët wie meugelik weggeschöp. Beej kapper Cromvoets naor binne, de deur kraak, en door ein smaal gengske kôm ik in de kapperssalon. De schrik sleit mich um ut hertje, de kwartjes doôn pien van ut kniëpe aan mien blauw aangelaupe vingerkes. Salon zegge ze daor taege, ut liek miër op ein slachhok! De haor ligge op de grônd, de kapper druueg unne lange witte doktersjas. Netjes, wie zich det huuert, zeg ik:

‘Hallo’, maar neemus guuef d’r sjoege. Neemus zaet wat of gunt mich unne blik waerdig. De kapper geit gewoën door met ein schaerbeurt, dae man op de slachbank zit muuskesstil. Eine andere man helt zich verborge achter ziene krant, en weer unne andere kiek veureuver gebaoge hiël strak naor de gaele zeile vloerbedekking. Wie unne zenuwechtige bôkseschiëter schuuef ik op unne laege stoôl, en ut verschrikkelijk lange wachte begint. God, wat wil ik heej zoë flot meugelik weer weg ziën. Laot ut neet te lang deure, want ut Liëuweriksveldje dartelt as ut belaofde land door miene kop. En as d’r noow maar neemus binne kump, ik kniëp um wie unne alden deef, want groëte minse gaon altiëd veur. Noow neume ze det laeftiëdsdiscriminasie. Toen veulde det wie ôniërlik en ônrechvaerdig.

De schaerbeurt is veurbeej, dae man krieg nog ein reukske op zien gezich en de kapper klats um links en rechs op de wang. De man raekent aaf, en dae van achter de krant geit zitte.

‘Knippe? Wie had ge ze gaer gehad’, vruueg de kapper.

‘Gaer ein bietje gedek, want ik heb morge ein broëlof’.

Potverdomme, de kapper stik zich ein sigretje op en geit oëtgebreid klasjeneere van ‘wae d’r geit trouwe, waorum det se gaon trouwe, en wie groët de broëlof waal neet wuuerd’. Oh jee, de deur kraak, as ut nondejuu maar genne groëte mins is. Hèhè, gelökkig, ut is Matje Kappel dae auk is veroordeild tot eine strafmiddaag kôpschaere. Det wachte deurt ein iëwigheid. De letste volwassene is aan de beurt, ut velt gelökkig met, dae môt geschaore waere. Ik schuuef alvas naor ut puntje van de stoôl, startklaor um op dae knipzetel te springe. Auwieje . . . die rotdeur kraak weer. Mien uigskes doôn piën in de augkasse, strak hald ik die deur in de gate. Potvernondedjuu, ut is de alde Hermans. In zien smaerig dreejkleurig griës, ziene vale griëze hoôd op dae botte dieke kop gedouwd, met daor tösse die onafscheidelijke dieke stinksigaar. Ik zeen ut Liëweriksveldje wie ein fata morgana verdampe. Ik kriëg unne druuege kael, verschrikkelijk wiët weg doemp onverklaorbaar de Sahara op in mien gedachte. Noow môt ik nog langer wachte, dit is ech ônrechvaerdig, dit is verschrikkelijk. Ik heb mich van ze laeve nog noeijt zoë ôngelökkig geveuld. Ik had al unne haekel aan daen alde Hermans, maar noow zoe ik die dieke sigaar waal andersum in daen dieke verkeskop wille douwe en daen hoôd euver die verkesoëre wille struipe. Ik sloët mien auge, slaon mien ermkes euverein en besloët nederig te lieje en te ervare wie pienlijk wachte ziën kin.

'De volgende . . . ', zaet Cromvoets en ik waer wakker oët mien kwelling, en klum kevieps in dae laere martelstoôl. Met un paar stevige pedaaltrappe schok de stoôl umhoëg in de gewinste knipstand. Ik kriëg zôn schoôrend wit pepeerke vuuels te strak um mien zaachte nekske geplek. Eine neet miër zoë gans schoëne (oëijt witte) cape wuuerd um mich haer gedrapeerd en alweer te strak um mien spraonenekske vas geknuip.

‘Haet mam dich geld met gegaeve?’, vruueg de kapper. En ik tover de intösse gloeiend heite kwartjes ônder det spoëklake vandaan en leg die op ut witte marmere kalde blaad van dae slachkas. De kwartjes verdwiëne in de laaj en Cromvoets stik zien volgende sigretje op. ‘Nou kôm op, begin noow maar . . .’, wil ik waal oëtschriëwe. Maar tergend langzaam trek hae aan zien sigret en helt zelfs veur daen alde Hermans de deur aope.

Eindelijk griep hae die zwaore zilverkleurige tondeuze, en zet zien linkerhand met gespreide vingers zoë lômp meugelik op mienen bums. Dae iëskalde tondeuze wuuerd met zien vliëmscherpe tendjes in mien nekske gezatte. Pienlik knippend bewaeg hae det marteltuueg euver mien geveulig schedeltje naor zien linkerhand. Ik doôn de auge dich en ondergaon die verschrikkelijke kwelling langs de ganse umtrek van miene kop. De kapper bluues det apparaat schoën en laet ut op ut wit marmer, ik dink det ik klaor bin. Maar nae huuer, hae pak zôn langk knipmets en sliep det ‘zjiepp . . zjiepp . .’ hiël soepel euver zônne lange laere lap. Ik kniëp mien auge opniej stiëf toe en bliëf doëdstil zitte. Och den oedel, ik veul det vliëmscherpe moordwaopen mien zaachte nekhäörkes wegschrape. Ut wuuerd roëd veur mien auge, ut ingszweit löp mich euver de rök, maar ik heb ut weer euverlaef. De kapper rök mich dae witte cape van de nek, klop dae oët en zweijt dae met ein bewaeging euver de stoôl. Det witte pepeerke wuuerd van mien nekske gerök en met unne groëte behangkwas vaeg hae met woeste oëthaole de achtergebleeve häörkes weg. Hèhè eindelijk, wie unne gek vleeg ik oët dae stoôl, roop nog flot ‘hôjje’, en sprint naor hoës.

Ut jeuk en kriebelt op miene ganse rök, bliëkbaar haet dae behangkwas neet alle häörkes weg gevaeg. Thoës flot de alde kleijer aan.

‘Maar jông, wat zuues se d’r oët. Schandalig, de lieks waal unne bloômepot. Ik zal toch ens taege dien vader zegge det dae Cromvoets dich de volgende kiër ein bietje fatsoenlijker môt knippe. Want dit staalt nörges op . . . ‘, jammert mien mooder. Maar det is aan mich neet miër besteejt. Ut Liëuweriksveldje is inens gen fata morgana miër, maar ein oase van speulplezeer. 

En met dank aan Cromvoets besloët ik later noeijts miër naor de kapper te gaon. Weej hebbe ôs un eige tondeuze aangeschaf, en mien vrouw ontduit mich al jaore met zaachte hand van mien euvertollige haor. En geej maar dinke det weej babyboomers gen jeugtrauma’s kinne.

 

Vergaet ut maar.

 

Ome Baer en tante Truus

Mien vader en mooder kwaame allebei oët ein hiël groët gezin. Beej ôzze pap thoës hadde ze elf kinder en beej ôs mam zelfs twelf ‘kinger’. Weej hadde d’r maar viëf, maar ôzze pap vônd det waal genôg. We hadde d’r gein inkel benöl van det weej hiël riëk ware met zoë vuuel oëmes en tantes. Op unne inkele vreejgezel nao, ware ze auk nog ens allemaol getrouwd! Dus tel maar oët. Al zoog ik ze lang neet allemaol aeve gaer. Van ôs mam eure kant daor ware toevallig vuuel miër tantes. Det ware stök veur stök allemaol knappe vrouwluuj, met schoëne figuurkes en ze rooke allemaol hiël praoper naor de greun zeip. Ze kwaame oët ut dörp van ‘naat, kaat en sjuuverechtig’, en det klônk waal wietsig. Allein aan ôs mam kôsse det neet miër huuere, die waas hielemaol geïntegreerd. Van ôzze pap ziene kant daor ware ut op ein maedje nao kaerels, bijna allemaol van die groëte breije kleijerkes.

Ik waas d’n enige beej ôs thoës met veer duipname: Johannes, Wilhelmus, Michel, André. Eigelik môs dae iërste naam Jean ziën, verneump naor miene opa. Maar pestoër verrekte dae in te schriëve, en toen woord ut Johannes!! Maar hoe kwaam ik aan die veer duipname? Hiel simpel, ome Sjang en tante Merie zuuje mien paeter en maeter zien, maar die ware beej ut duipe allebei krank. Ik weit neet of det door mich kwaam!? Dus trooje ome Michel en tante Mina op as reserve, en woord d’r gewoën unne extra duipnaam aan vas geplek.

Ik wil ôch neet gaon inwieje in al die schaemele geheime van al mien oëmes en tantes. Maar as ik d’r ein stel oët môt keeze, dan zien det ome Baer en tante Truus. Ome Baer had ein iëzervlechtersbedriefke en dae woënde in ut Tuindorp. Tante Truus had al twiëje jônges oët ein iërder huwelijk, en zeej twiëje same hadde gen kinder. Niejsgierig had ik miene pap al ens gevraog wie det kôs en wie ze elkaar hadde liëre kinne. Toen trok dae ein hiële breije smoel. Ik dôch geliëk, det wuuert spannend.

‘Det zal ik dich ens vertelle snôtneus! Tante Truus waas al witvrouw en poetsde beej mien mooder, dien oma zaliger. Ome Baer waas toen nog neet getrouwd, maar dae hat waal beej ôs thoës ein eige slaopkamer gans veur zich allein’.

‘Nou en . . .’, dag ik, vertel noow maar wat zich dao aafspeulde.

‘Niks nou, tante Truus had in die slaopkamer gewoën wat miër werk met poetse as in de res van ut hoës’.

‘Nou en . . . ‘, want det verklaorde mich nog niks. Ik zoog det pap wat zenewechtig woord.

‘Nou, toen kroope ze same in bed, en môs tante Truus det auk nog wasse . . .’, zuchde miene pap.

‘Nou en? Meuste ze daorum dan trouwe . . ‘, probeerde ik wiejer.

‘Nae wiësneus, ze meuste neet trouwe. Maar hebbe det toch maar gedaon. Kôste ze langer same in bed bliëve en had tante Truus miër tiëd um ut hoës van oma te poetse’.

Ik ging iddere zôndaagmorge vanoët de Liëuwerikstraot naor ome Baer en tante Truus in ut Tuindorp. Beej ôs achterum naeve de Lambertuskerk aaf richting Karel Kerp. Linksaaf ut Nieborgs op en beej de snoepwinkel van Cox rechsaaf, en dan waas ik d’r al bijna. Ome Baer had doëve, en smeis stônd d’r eine vraemde man veur de deur naor de lôch te kiëke. Dan wis ik det ome Baer op de zölder zoot beej ‘de klep’. Dae man reep inens ‘Baer, ze kômme d’r aan’. Waorop ik ome Baer baove hoort rammele met un bekske doëvevoôr, wiël hae ondertösse reep ‘Rrrroekoe . . . rrroekoe . . .’. Ik leep achterum waor tante Truus op unne stool zoot in de kamer, met ein bein opgetrokke. Sigretje tösse de vingers en un tas kôffie veur zich op taofel.

‘Ah jông, dao bisse, kôm ens heej’, en ik kreeg twieje dieke knoëvels van twieje hiële groëte borsten. Tante Truus zoot noëijts allein, ut waas d’r altiëd de zeuten inval. Of ein paar doëvemelkers zoten aan d’n borrel of de vrouwluu oët de buurt kwaame eure noëd klage en krege un tas kôffie. Effe later kwaam ome Baer met de doëveklok naor ônder.

‘Ah jông! Truus, hebse dae jông al ein döbbeltje gegaeve . . ?’. En hae goôf de doëveklok aan dae man, dae boëte in de lôch had staon loere. Dae brach die klok as de sodemieter naor det kefeeke in de Schenck van Nijdeggenstraot. Ome Baer kreeg auk un tas kôffie en ging zich d’r beej zitte. Hae stoôk zich ein Chief Whip aan. Met bedraag keek ik naor die sigret, tösse die twiëje dônkerbroene vingers, de wiësvinger en de middelvinger ware veur miër as de helf donkerbroën. Ome Baer waas unne baeresterke mins, dae met zien hand ut betôniëzer vlôch in d’n bouw. Ik had um zelf eine kiër same met mien vriendjes bezig gezeen beej de Lambertuskerk. ‘Det is miene oëme Baer’, had ik hiël trots gezag.

Eine kiër kwaam ik weer ’s zôndaags ’s morges achterum, en dao zoôt ome Baer boëte op unne stool. Hae had zich pas gewasse en zoot in zien schoën wit ônderhaemp zien tiënenaegel te knippe.

‘Gooije morge jông, hadse ut bed naat . . .’, vroog hae.

‘Nae ome Baer, ik bin al lang op en ik heb neet in bed gedaon . . .’.

‘Is diene pap visse?’.

‘Jao, dae zit met de lange van Verheije aan de Staay’.

Ze hadde auk ein keeshundje, dae ze Keesje hadde geneump. Typisch ome Baer, dinger neet moeilijker make dan ze ziën. Same met Keesje zoot ik te kiëke wie ome Baer zien naegel knipde. Nou ja, knipde, det ging met ein scherp zakmets. Royaal woord ut boaveste stök van zien tiëne gekortwiek, wies tot ut blood d’r oët kwaam. Keesje bedôch zich gen moment en lekde net zoë langk aan die tiëne wies ut opheel met blooje. ‘Zoe môtte de Germane det vruueger auk al gedaon hebbe’, dôch ik beej michzelf. Unne echte oermins, unne echte Germaan, miene ome Baer. 

As ôzze pap karpers had gevange, dan môs ik die naor ome Baer en tante Truus bringe. Ôs mam die had unne haekel aan karpers, ze smakde naor môdder en dao zoôte vuuels te vuul gräöt in. Van die vervaelende dreejpuntige gräötjes. Maar ome Baer dae waas d’r gek op. Wie ik ze aafgoof, zoog ik um al slikke van de zin.

‘Truus, kanse d’r mich eine klaormake’. Tante Truus pakde unne alde krant en begôs dae karper de jas oët te doôn. De schubbe d’r aaf schraape, boëk aope snieje en alle weike deile d’r oët haole. In de paneer, vuuel paeper en zalt d’r euver haer. En effe later loog dae kammezäöl al te snierke en te spettere in de pan. En al daen tiëd stônd ik te geneete van det geweldig stel, miene oëme Baer en mien tante Truus. Maar ut woord nog baeter. Wie ome Baer dae gebraoje karper op smikkelde. Heerlijk, ut vet van de pan wies achter zien oëre, de gräötjes stooke links en rechs koeterwaals in zien ongeschaore gezich. En mich leep ut water oët de moel. Wat kôs miene ome Baer toch smakelijk, ongezjeneerd en aanstaekelig aete.

‘Gaef dae jông ein kwartje Truus’, zag hae wie d’r bijna allein nog graote op d’n telder loôge. Onderwaeg naor hoës haolde ik veur viëf cent sôkkerpepeer beej Cox. Met mien ein hendje douwde ik mich det sôkkerpepeer naor binne, en stelde mich veur det ut eine gebraoje karper waas. In mien ander hendje nog twiëje döbbeltjes, die ginge straks in ut spaarverke. 

Ome Baer had altiëd dors as hae de gansen daag iëzer gevlochte had. En zien nichje waas toevallig getrouwd met de Witte van Verberk. En dae Witte had ein kroeg op ut ind van de Broekstraot, schuuens taegeneuver wao oëme Baer vruueger zellef gewoënd had. Die dreej raeje ware genôg waorum hae dök te vinde waas beej de Witte in de kroeg. Ut waas unne gezellige buizerd, allein waas zien laever dao neet taege bestand. Ome Baer, wie sterk dette auk waas, woord geveld door ein hiële erge laeverziekte. ‘Van d’n drank’, zag miene pap. Hae môs naor ut ziekehoës, en ut waas kantje baord of hae waas de piëp oët gegaon. Wie hae naor hoës moch, ginge ôzze pap en ik um opzeuke. Ze hadde un bed opgesteld, midde tösse de twiëje rame aan de veurkant,  waor normaal de tillevisie stônd.

‘Ah jông, bisse met pap metgekômme’, zag hae en richde zich op. Ik knikde waat beduus en heel mich wat kedoek op d’n achtergrônd, maar kreeg waal alles met.

‘Det hebse weer euverlaef Baer’, zag miene pap.

‘Met dank aan Truus, anders hadde ze mich daor laote krepere’, zag ome Baer.

‘Wiezoewe . . ?’, zag miene pap.

‘De kries d’r gen flikker te aete, en Truus brach gelökkig iddere kiër un paar halve hane mei’. Miene pap schoot in de lach:

‘Dich bis unne kloôke, de meugs toch gaar gen vet aete met dien laever’, kreeg miene pap d’r nog net oët.

‘Det zegge die, jao. Maar die hane hebbe mich d’r baovenop geholpe, anders waas ik kepot gegaon van d’n hônger’. Mien vader had ut neet miër. Tante Truus kwaam stralend wie Florence Nightingale de kamer in met un paar tasse kôffie.

‘Dan vertel um auk maar wat de dokter nog miër zag’, zei tante Truus met ein lachend gezich.

‘Zeg dich ut maar Truus’.

‘Wie hae ut ziekehoës oët moch, zag d’n dokter taege um: U hebt geluk gehad meneer Titulaer, dat was bijna te laat. Maar vanaf nu mag U absoluut geen druppel alcohol meer nuttigen, en zeker ook niet meer roken! Anders wil ik U hier absoluut niet meer zien!’.

‘Nou’, zag miene pap,’det is dan duuedelik, dan geit de Witte fajiet’.

‘Det gluifs dich’, zag ome Baer, ’ik bin opgestaon, heb d’n dokter ein hand gegaeve en gezag: Dan kinne we noow aafschiëd neme van elkaar, want det geit neet gebeure. Mich zeet ge heej neet miër’. Miene pap dae had ut neet miër, hae sloôg zich op de kneen van ut lache. En ik snapde d’r niks van, maar heb ut waal ônthalde.

Ut letste wat ik mich kin herinnere, waas wie oëme Baer en tante Truus 25 jaor getrouwd ware. Det waas groët fees, en d’r woord goôd gebuis. Op ut lets van d’n aovend waas ein kald buffet. Idderein schöpde zich d’n telder goôd vol met sperjes met ham, petatteslaai, luikskes, kumkummerkes en gekaokde eikes. Allein ome Baer, dae kreeg eine groëte kômp met rauw gehak met snipperuitjes d’r in. Ech um verleef op te waere wie hae det in ziene miechel douwde. 

 

Behalve miene pap en mam heb ik noëijt miër zôn leef stel gekind as miene ome Baer en mien tante Truus.

Wat un karnalje

Wat un feeks, wat un serpent, wat un heks, wat ein rotwiëf, wat un karnalje! Wae haet det noeijts gezag euver un aldere nutte vrouw vruueger beej ôch in de straot? Nou, ik waal!

Weej hadde d’r minstens dreej woëne veuraan in de Liëuwerikstraot, al hadde we gelökkig noeijt van alle dreej tegeliëk las. Maar met de wiësheid van noow, goove weej achteraaf toch waal ein bietje de aanleiding det die karnaljes zoewe nuuetelik woorte. Beej ôs in de straot speulde weej altiëd, as we gen schoël hadde of neet sleepe, op ut Liëuweriksveldje. Meistal waas det voetballe, of wat d’r minstens op leek. De plenk van aannemer Verstraele ware de goolpäöl. En de plevuueze, die we oët de stoep strietsde, ware de korners. Die looge d’r veur aevevuul beej um de gruuete van ut veld aan te gaeve, want we deeje dreej-korners-penaltie. Allein un bietje vervaelend det d’r aan twiëje kante huues stônde. Weej woënde aan d’n eine kant, en zôn karnalje aan d’n andere kant. Ôs mam vônd ut gaar neet erg as d’r unne bal taege de moor knalde. Ze wis dan vas-en-zeker:

‘Gelökkig, ôzze Jan speult naeve de deur . . .’. Maar die van de andere kant . . . Beej ut iërste-de-beste doelpunt vloog die al naor boëte:

‘Stelletje rotjônge, schei ens oët met die bel taege mien moor te schöppe, ik waer d’r gek van’. Ôzze vleegende kieper, dae net d’n bal woel oëttrappe, kreeg ein helder moment:

‘Maak ôch neet diek, ut waas pas d’n iërste kiër! En volges mich woënt geej daor geheurd, en kan die moor neet van ôch ziën’. Ze woord iërs roëd en toen greun van gif. Ze stampde op de grônd en krijste:

‘Ge scheit d’r met oët, stelletje rotkliere, of ik roop de pliessie’, en ze droop aaf onderwiël d’r eine van ôs maekde:

‘Taadoe . . . taadoe . . . taadoe . . ‘. Tuurlik trokke weej d’r ôs niks van aan, en kwaam ze beej de volgende schitterende gool alweer naor boëte:

‘Noow is ut mich genôg gewaes, de pliessie is onderwaeg. Det zulle ôch elders neet leuk vinde’. Ik keek veurzichtig op hoës aan en zoog de gerdienkes beej ôs bewaege. Ôs mam waas noow gegarandeerd in twiëjestrijd:

‘Hiël vervaelend veur die vrouw! Maar van de andere kant, wao mak die zich dieke bein veur’. Die kwaoje taart droop weer aaf onderwiël d’r eine van ôs nog maar ens maekde:

‘Taadoe . . . taadoe . . . taadoe . . ‘. Maar ut deurde neet lang of d’n iërste korner veel en dao sprinde det betje beheit alweer d’n hook um:

‘Heej met daen bal, heej met daen bal potverdommese rotjônge’. Helaas looge de plevuueze in daen tiëd auk al scheif, en zeker dae van de korner. Dao struukelde die langkaaf euver ut Liëuweriksveldje. Weej kôste d’r neet met lache, en eure man auk neet. Dae probeerde saoves verstendig maar vergaefs met ôs praote . . .

 

Ik speulde dökker met unne jông beej ôs taegeneuver. Net zoë as dae bewuste middig. We ginge saame kölse, wat ze taegeweurdig auk waal knikkere neume. Hae had unne prachtige nieje knikkerbuuel met allemaol moeije glaze knikkers d’r in. Met van die moeije gedreijde kleurkes d’r in. En auk verschillende van die dieke bômme. Ik had van mien mam ein ald washendje gekreege. Dao wao  se de hand in stiks, had ze ein käördje doorhaer gevlochte. Det waas mien gruuets knikkerbuulke. Ik had auk waal glaze knikkers, maar auk van die echte gebutsde kölse van klei. En ik had gen bômme. Dus veur det we begôste, waas d’r iërs ein hiële diskussie van:

‘Eine glaze van mich steit geliëk aan dreej kölse van dich’.

‘De kans mich de pot op, twiëje kölse is aevevuuel waerd as eine glaze’.

‘Jao, maar dan is mien bôm minstens tiën glazere waerd’.

‘Bômme doon neet mei, want ik heb gen bômme’, zag ik wat ermeutig.

‘Jao, maar met bômme maks se miër kans, die ketse baeter’.

‘Daorum juus, we speule allein maar met glazere’.

De middig waas al half um, wie we eindelik de spelregels hadde oëtgefiespernöld. We speulde allein met glazere knikkers. Met d’n hak van de schoôn woort ein rônd poetje gemak in ut zand. En hiël veurzichtig woort det rôndum glad aafgewerk met de hendjes, zoë det de knikkerkes d’r good inrolde. Ik had miene middig. Mien koeterwaals buulke vulde zich geleidelik met die moeije glaze knikkerkes oët det ech knikkerbuuelke van dae van d’n euverkant. Mien vriendje begôs te knootere, maar ik dôch:

‘Ik hald de moel, ik kôm van dômbag, ut geit nog good, ik gaon um neet verder ergere. Dalik scheit hae d’r met oët’.

‘Letste poetje alles-of-niks’, zag mien vriendje wie hae treurig in zien buulke loerde.

‘Alles . . .’, zag ik. En wie ik effe later alle moeije glazere knikkerkes oët ut poetje graaide, rende mien vriendje bäökend naor hoës. Potnondedjuu, zien mooder stoof naor boëte.

‘Ik heb ut waal gezeen, dich hebs vals gespeuld, heej met die knikkers’, en ze rende, met dae moeije bijna laege knikkerbuul slingerend, op mich aaf. De waeg op hoës aan had ze mich versperd, dus vluchde ik mich wiejer de Liëuwerikstraot in. Ter huuegte van tant Janssen veulde ik mich veilig.

‘Ik kriëg dich toch waal te pakke, smaerige valsspeuler’, hoord ik hiëgend achter mich. Ik vluchde ut veurtuintje in van tant Janssen. Det waas gans aafgezatte met ein staole hekwerk met die akelig scherpe speerpunte. Ik makde ut päörtje aope, flot naor binne, nog flotter dich gemak, en ging op de grônd zitte, terwiël ik ut päörtje met twiëje vutjes stevig dich heel. Daor stônd det karnalje met det buulke te zweije, um mich dao met te rake. Ze woord bijna hiesteries, en ik kneep ut um wie unnen alden deef:

‘Heej met die knikkers die se gestaole haes, lilliken deef. Ik heb alles gezeen van achter de roët, heej dao met . . ‘, ut schoëm had ze op de mônd staon.

‘Wat is det heej’, hoord ik ein röstige stum achter mich,’maak flot det ge heej weg kômp. Wat stelt ge ôch waal neet veur, zôn klein menke bedreige’. Tant Janssen had achter mich de deur aope gemak en haolde mich naor binne. In eine slinkse aughook zoog ik die alde feep aafdruuepe, en effe later zoot ik beej tant Janssen aan de ranja met twiëje kukskes.

 

Naeve ôs woënde ein vruiwke met krômme puuetjes. Dao kôs zeej auk niks aan doon. Maar det waas ech un karnalje, die had altiëd wat te mekkere, we numde eur Roeska. Waorum weit ik neet. Asse die taege kwaams, zag die niks, ze keek dich allein boefkonterig aan. Logies dus as we ôs saoves vervaelde, det we dao ginge belke trekke. Ein baeter slachoffer waas d’r gewoën neet. De aafspraok waas det d’r eine aanbelde, en dan hard wegleep. De res bleef dan gewoën staon. Dao kwaam die naor boëte:

‘Stelletje rotjochies, wilt ge det waal ens laote’.

‘Det hebbe weej neet gedaon, daor achter rent hae nog’. En det waas dus neet gelaoge. D’n dader leep duuedelik wie unne gek weg de straot oët! Effe later woord d’r weer aangebeld, en de dader makde zich weer gewieks oët de veut. Nog vlotter waas die heks boëte:

‘Ik heb ut waal gezeen, geej hald mich neet veur de gek, ut is d’r eine van ôch . . .’. Maar met ôzze onschuldigsten blik zagte we hiël iërlik det we ut neet gedaon hadde. Maar oh jee, ik had mich al ein bietje verborge achter eine zien rök, maar ze had mich in de smiëze:

‘Ik zeen dich waal Tie-te-lèr, wach maar . . .’, en ze belde beej ôs thoës aan. En wat ik auk ontkinde, ik môs naor binne, einde veurstelling.

 

Op unne kiër ware we achter beej ôs thoës in d’n haof aan ut speule. We hoorte duuedelik det Roeska naor de pleej ging. Eine van ôs had ein hiële riëke fantazie en begôs te zinge:

‘Roeska zit te pisse baove op de hei,

 Roeska zit te poepe baove op de hei.

 D’r kwaame twiëje peliessies,

 en die noome Roeska mei . . .’.

Geliëk hoorte we achter ôs gehäös de pleej doorspeule en de deur hard dich gaon. Ondanks twiëje krômme puuetjes vloog d’r dreej telle later ein heks met unne stek naor boëte . . .

Bliërickse kermis, hiël vruueger en wie ut begôs

In de Nieuwe Venlosche Courant van 8 juni 1935 vinden we een stukje geschiedenis van de Blerickse kermis. Hoe is het begonnen, wat stond er op de kermis zo’n 80 jaar geleden. De Roermondse familie Lutgens stond er al, de familie Hinzen met hun luchtschommels. En als top-attractie het circus van Bever!!

De Blericksche kermis, welke dateert van omstreeks het jaar 1650, vond zijne oorsprong in het verzetten van de H. Sacramentsprocessie, welke oorspronkelijk steeds plaats had op den Feestdag van den Patroon der Kerk, dus op St. Lambertus (17 September). Door het gilde van St. Urbanus werd zij geruimen tijd gehouden op den feestdag van Sint Urbanus (25 Mei) en door Pastoor Pontanus daarna vastgesteld op den tweeden Pinksterdag, welke als zoodanig ook de kermis vaststelde.

Ouden van dagen zullen zich nog weten te herinneren, dat voor een 50-tal jaren geleden de eerste Pinksterdag niet als kermisdag, d.w.z. door het inwerkingstellen van de openbare vermakelijkheden, zooals draaimolen, enz. gevierd werd. Dat is pas geleidelijk gekomen. Voor enkele tientallen jaren geleden begon b.v. de draaimolen pas te cirkelen na de plechtige vespers van den 1sten Pinksterdag. Ontegenzeggelijk heeft deze eerste kermis altijd een grootere attractie gehad dan de voor een 15-tal jaren geleden nog bestaande October-kermis. Van heinde en verre kwamen de spullebazen, om hier hun eerste slag te slaan, als inzet van een belangrijk tournée waar Roermond, Tegelen en Venlo ook toebehoorden. Ook thans zijn er weer verschillende attracties op de kermis. Een van de voornaamsten zal wel zijn het Circus Van Bever, dat een gunstige pers in den lande had.

De beoordeelingen in 't Noorden zoowel als in ’t Zuiden waren zeer sympathiek omtrent de prestaties van het artisten-personeel, als van de paarden en andere dieren, zooals apen, olifanten, enz. Dit circus biedt plaats aan 2000 personen, werkt met 25 paarden, heeft 30 man personeel en staat onder een Nederlandsche Directie. Ook de aankleeding van het circus, met mooie beschilderingen en pluche bekleeding, maakt een weldadigen indruk. Een pracht-gelegenheid voor degenen, die de kermisdrukte willen ontvlieden en zich toch enkele uren aangenaam willen verpoozen. Ook kan de rijpere jeugd haar genoegens vinden in Van Bergen's Vergenoegings-Paleis: Kunkel's Rideo Caroussel en Auto-Skooter, Hinzen's Schommel, Lutgen's Tête Queu-Queu, terwijl het kleinere grut haar vermaak kan vinden in de verschillende draaimolens.

Dat ook den inwendigen mensch kan versterkt worden, daarvoor zorgen natuurlijk de verschillende gebak- en suikerkramen, terwijl volgens Limburg's gebruik de moeder des huizes eens extra voor de feestdisch heeft gezorgd. Moge het weer medewerken, opdat zoowel de kermisvierenden als degenen, welke van de kermis hun voordoel verwachten, tevreden zijn na afloop. Dan zal ook deze kermis-gelegenheid weer een aangename herinnering achterlaten.