Niejaor in d'n iëstiëd

Hiël lang geléje waas d’r ens ein jungske dae Bernlef hoot, maar idderein neumde um gewoën Baerke. We môtte waal hiël wiëd truuk in d’n tiëd, bijna ônveurstelbaar wiëd truuk. Vuul minse weite daor hielemaol niks miër van, maar ik weit ut auk allein maar umdet Baerke ut mich zelf verteld haet. Ut is presies 15.000 jaor geléje. Bliërick, Holt-Bliërick en d’n Bookend bevônde zich op ut lets van de letste iëstiëd. Det speulde zich aaf tösse 100.000 en 10.000 jaor truuk. Of ze toen al niejaor vierde? We weite ut neet. Maar net wie noow woorte in de herfs de daag steeds korter, en de nachte alsmaar kalder. Ut waas iëstiëd, dus d’r ware toen hiële lange iëzige winters en vuuels te korte zomers. Auk toen waas d'r unne langste nach, en sloog det unne kiër um. En waas d'r ein punt det de daag weer begôste te lenge. In ut opkômmende veurjaor veranderde ut smiltwater de Maas in ein wild en breid struimende rivier met vuuel zietakke, die verwoestende spoare door ut landschap trokke en die ut zand en de veurstein hoëg opgoëijde in as halve maone gebaoge heuvelrögge. De zomers ware kort, en alles woord oëtbundig greun bezeijd met mos, allerlei krúje en liëge struuek. Op de druuegere en hoëger gelaege stökke bleuijde de hei prachtig paars. Wie ut water weer zakde bléve euveral groëte plasse water achter in die Maas-èrm, de Maas-meanders. Idyllisch gelaege ônder langs die gebaoge heuvelrögge, lóge van die röstige waterplasse met vuuel karpers en vaores. Zoeë ôntstônde d’r toen ut Brook, ut Saorbrook, de Wassum, de Bookender koèle en ut Dubbroek. Al det greun en stilstaond water trok hôngerige en dorstige biëster aan. Ge môt mich ech geluive, maar heej kraosde en struinde zoeë aaf en toe echte mammoete, bizons en langhäörige neushoorns rônd. Maar ut ware toch veural de paerd en hiël vuuel rendiere die me heej zoog. Op de hoëger gelaege heuvels woënde kleine gruupkes minse, de Neanderthalers. Sôms bléve ze heej ein paar jaor hange, sôms kwame d’r nieje femilies beej, sôms trokke ze in strenge winters naor ut zúje. Smeis ware det ein paar femilies die beejein bescherming zôchte, iddere femilie in zien eige tent. De minse laefde van wat ze in de natuur kôste jage, en van wat ze in de boëtelôch verzamelde aan neut, eppelkes, paddesteul en wörtelkes. 

Op ein van die heuvelrögge, um presies te ziën hoëg baove de Bookender koèle, woënde de femilie van Baerke. Ze hadde eur tent van rendierevèl goôd beschut tösse de hazelneut-struuek gezatte. In ut noorde loog de oëtgestrekde Bliërickse hei, die naor dreej oor laupe euverging in de Piël. Daor dörfde némus doorhaer, want daor spoëkde ut. Vanaaf de rand van d’n heuvel kôs me hiël wiëd kieke, zelfs tot aan de Maas. Aan de rand van de Maas veel unne opvallende machtige hoëge eikebaum op, baove aan de helling. Ze neumde die plek auk waal de Aal, de allerheiligste plek van Bliërick, Holt-Bliërick en d’n Bookend. De vader van Baerke dae hoot Ingram en zien moder Sarild, en same hadde ze veer kinder. Twieëje struise dochters, Dabbe en Grimhild, die moder met holpe met veurke staoke, aete klaor make en de rendiere-velle schoën en soepel te make. Det déje ze döks door d’r met de tand op te biëte. Dan waas d’r auk nog unne groëtere broor, ôzze Alf. Same met ziene pap ging dae op rendierejach, nou, en det waas unne echte draufgenger. Dae ging un rendier met bloëte hand te liëf. 

En ikke bin de jôngste, ik bin tiën jaor ald en ik heit Baerke. Ik röls un bietje van d’n berg aaf, en ik help mien zuskes met hazelneut rape en ut zeuke van krúje en holt um te staoke. De res van d’n tiëd probeer ik ônder in de 'Bookender koèle' te visse en un väörke te vange. Ik heb mich zelf un speer gemak van unne rechte wiets. De punt heb ik wat spitser gemak met un veursteine voësbiëlke, dae ik van pap gekrége heb. En dan de punt van die speer laote schreuije in ut veur en dan heb se ein scherpe stevige zwarte punt. De kuns is dan um doëdstil en met vuuel gedöld baove ut water te bliëve hange, wies d’r unne vis stil steit ônder dien neus. En dan hiël flot probére det viske aan dien speer te spiëze. En eindelik had ik beet, naor un paar oor mis gestaoke te hebbe spartelde d'r noow unne dieke vaor aan mien speer. Ik goëijde um flot aan de kant en sloog um met unne ronde stein op ziene bums. Hiël gruuets ging ik d’r met naor mam. 

Ik waas ut bijna vergaete, ôs mam die waas krank. Ze loog al ein paar daag te razele ônder alle rendierevelle, die we euver hadde. Ze had koorts en Grimhild verzörgde eur. Ik woel laote zeen det ik unne schoëne vis had gevange, maar mien zuske zag:

‘Sssst, hald de moel, ut geit neet goôd met mam. Gangk dich ens wat fris water haole’. En met un toegeneijd vel rende ik ein stök wiejer op naor ein helder baekske, det nog neet dich gevraore waas umdet ut flot struimde. Ein paar daag truuk had de ganse femilie ôzze pap en Alf geholpe um ein groët rendier te vange. Mien vader en ôzze Alf hadde d’r eine van de groep aafgezônderd. Mien zuskes, ôs mam en ik meuste d’r veur zörge det hae neet miër weg kôs. Daorbeej waas ôs mam in ut iëskalde water terech gekômme. Maar ze woel neet direk truuk naor de werme tent, bleef te lang boëte in de kelt, en noow waas ze krank. Jao, want ein extra rendier veur de winter goôf unne extra veurraod aan vleis, alweer un niej werm vel d’r beej en van de dieke knäök makde ôzze pap gereidschap.

‘Ut geit ech neet goôd met dich, Sarild’, had ôzze pap gezag, ‘we hadde unne tiëd truuk wat wiejer naor ut zúje môtte trekke’.  Maar ôs mam die goôf gen sjoege, ze hoosde en razelde zich te verrèkke. En vannach had ze hardop ligge druime en kwats ligge te verkaupe. Grimhild loog de hiële tiëd naeve eur en probeerde ze werm te halde en te laote drinke. Maar alles kwaam d’r weer oët. Det kôs neet lang zoeë door gaon!

Miene pap, Alf en Dabbe hadde vanmorge det rendier geslach. Ze hadde de ingewande d’r oët gehaold, en de kop d’r aaf gesnéje. En toen opgevuld en verzwaord met rivierstein um vervolges ut rendier in ut iëskalde water te laote zakke. Zoeë blief ut vleis hiël lang goôd.

‘De ingewande en de kop bringe we as ôs offer naor de Aal, beej d'n alde eik op de helling in Bliërick aan de Maas’, had ôzze pap hiël bedreuf gezag, want hae makde zich vuul zörg um ôs mam. En same met Dabbe en Alf waas hae al unne hiële tiëd weg.

‘Gangk ens kiëke of pap nog neet kump’, zaet Grimhild,’ ôs mam haolt hiël nuuetelijk aom’. En ik goeijde miene gevange vaor naeve ut veur en rende d’n berg aaf naeve de Bookender koèle aaf richting de Aal. In de vaerte zoog ik dreej kleine figuurkes in dieke velle verzônke kômme aansjouwe.

‘Paahap . . paahap . . spooj ôch wat, ut geit neet goôd met mam’, maar ze hoorte mich nog neet, dus ik rende nog un stök wiejer.

‘Paahap . . paahap . . kôm op, spooj ôch ens wat, ôs mam krieg gen lôch . . .’, en ik zoog det ôzze pap zich kepot schrôk. Same rende we wie ein truupke rendiere truuk naor de tent. Ôs bure ware intösse auk kômme kiëke en hadde ôs veur, wat bijna oët ging, nog ens opgestaok. Idderein zoot um ôs mam haer. De buurvrouwe makde rare bäökende gelúde en zweijde met krúje-tekskes baove ôs mam. Ze woord d’r waal hiël röstig van, maar haolde hiël raar en pièpend aom.

‘Gangk maar allemaol truuk naor ôch eige tent’, zag miene pap, ‘Grimhild blief waal beej eur’. Maar mich bekroop inens ein hiel raar geveul. Ut leek waal ein aafschiëd veur altiëd. Ut vurrig jaor waas mien oma auk zoeë gestôrve, die had auk ein paar daag pièpend aom ligge te haole. En toen waas ze gestôrve. Mich lépe weer de traone euver de wange as ik daor aan dôch. De volgende daag hadde ze eur hielemaol poelekenèks oët getrokke, en in ein groët vel weggedrage de hei op. In ein liëge koel hadde we oma plechtig begrave, alle femilies oët de ganse buurt stônde d’r in ein kringske umhaer. Ze hadde allemaol moëije paarse hei-struukskes geplokke en baove op oma gelag. Ut woort mich allemaol te vuuel, ik begôs hiël hard te bäöke en zag taege miene pap:

‘Kump ôs mam noow naeve oma te ligge?’. Maar ôzze pap keek mich strak aan en zag taege mich:

‘Kôm op Baerke, gedraag dich as unne groëte vent, hald dich kedoek en gangk slaope’. Ik zoog veur ut iërs in mien jônge laeve ein traon euver ôzze pap zien wang rolle. En dôch, laot ik maar neet wiejer näöle, ik pakde mich ein vel en rolde mich taege ôs mam aan. Op ut ritme van ut piëpe van ôs mam veel ik in slaop. 

De volgende morge schrôk ik wakker, en veulde mich metein hiël schöldig.

‘Goôje morge Baerke’, zag Grimhild taege mich. Ik vloog rechop en zoog ôs mam taege Grimhild aan leune. Grimhild voorde ôs mam veurgekauwd aete en leet eur drinke. Ôs mam lachde naor mich en zag hiël zachjes:

‘Ik had dich waal gehuuerd gisteraovend vlaegel, maar oma blief nog maar efkes allein ligge op de hei’. En ze hoosde d’r achter aan, maar neet miër zoeë erg as gister.

‘Röstig aan mam, we ziën d’r nog lang neet’, zag Grimhild.

Ik sprông op en rende naor boëte naor ut veur, kiëke of d’r wat te bikkesemente waas. Ôzze pap en Alf zóte same miene gegrilde vaor op te aete, en ik moch unne euvergebléve rendierpoët aafknage. Maar det makde niks miër oët. 

‘Morge is de jaorwende’, zag miene pap en keek umhoëg naor de iëzige griëze lôch.

‘Dan wuuerd d’r vandaag zeker neet gejaag, pap’, vroog Alf.

‘Nae jông, de Aal haet ôs gister verhuurd, we môtte um op de kneen danke, kômmende nach make we ein groët veur. Vanaaf noow lenge zich de daag weer, ein niej jaor deent zich aan’.

‘En same met ôs mam wuurd ut zeker ein hiël zalig niejaor’, floep d’r mich zoeë maar oët.

Ôzze pap lachde zich de rotte tand bloët, goëijde zien vel um de breije schouwers en reep: 

‘Kôm op jônges, we gaon holt zeuke. En veural vuuel denneholt, det knettert goôd. Det ze ôs dao baove maar goôd húre’.

 

 

Kôm heej vetkedee . . ut gedich

Zoeë maar ein gedich, det in hiële lange zinne hiël in ut kort vertelt wie ut vruueger ging:

 

‘Kôm heej vetkedee’, zag mien mam en vaegde mien snôtneus aaf aan eure bônte scholk en hup, ik waas alweer op de klater.

Zoeë ging det 60 jaor geleje, al die jaore vlóge veurbeej, maar staon weer vliemscherp veur de geis, wie helder water. 

Ik surf op internet, haej, ein sajt euver de Liëuwerikstraot, ik laes de verhaole van Annet van Zus van ut winkelke, beej ôs wiejer op de straot.

Ik dink weer aan mien jeug op ut Liëuweriksveldje, aan mien vriendjes, ut koele grave en al det kattekwaod. 

Ik schriëf ein verhäölke veur op de websajt van Annet Schreurs, hèhè, mien iërste jeugherinneringe heb ik opgeschréve.

Maar ut luuet mich neet miër los, alle gewoëne en biezôndere verhaole van vruueger kômme neet-miër-taege-te-halde baove gedréve. 

Neet allein euver de Liëuwerikstraot, maar auk euver ut Brook, de Wienkelder, de Kaolentip, de Wielder en de Scheetberg.

We ginge op de joets naeve de Wassum, de Bookender Koele, kielpe in de Kôckerse baek, en rölse van de Spekberg. 

Verhaole euver mien elders, ôs mam die mich liërde um te knoevele en netjes met minse um te gaon.

Euver ôzze pap die mich liërde wat moch, maar veural wat neet moch, en det ik altiëd oprech en iërlik in ut laeve meus staon. 

Maedjes lépe toen keurig in gestréke kledjes, en dróge allemaol vlechjes in de haor. Opgetrokke kuiskes met praopere kneenkes daorbaove.

De jônges dróge korte bôkse met helpkes, versléte schoon en aafgezakde kouse. Altiëd kepotte kneen met van die dieke raove. 

Joëste de melkboer met Max zien paerd kwaam met melk naeve de deur, en probeerde met alle moders te dolle.

Veur de vriëdig kwaam Arie Verbaan met zien viskèr door de straot en dae reep al van ver: Haring, verse haring, haring als scholluhh. 

Nao de schoël flot naor hoës, bôtteram op de voës, de alde schoon en de alde kleijer aan en roeps naor boëte.

Swinters waas ut nog ech steinkald, met slaope krége we ein werme kroëk in bed, en smorges stônde nog de blóme op de roëte.

Eine kiër per jaor kwaam pestuurke op hoësbezeuk, um miene afvallige vader de kerk in te loekse tösse daen borrel en dieke sigaar door.

En ik zoot ônder de taofel, luusterde stiekem mei, en waas getúge det de kerk de greep op eur neet miër makke schäöpkes verloor. 

Beej ôs taegen-euver woënde eine hiele dieke kater, en dae had wat met die poes van ôs, gos det waas un heftige affaire.

Die kôste neet van mekaar aafbliëve en pôngelde te vuuel met ein, en nao twiëje kiër jônge ketjes môs ôs puuske van miene pap emigrere. 

Met de jaorlikse kermis en met mien iërste kemúnie kwaam beej ôs de ganse koedeljach van twieëje groëte femilies op d’n bak.

Det waas ein fiës met al die tantes, oëmes en eur gezôks d’r beej. En d’r woord flink gebuis en volgedouwd met vlaaie, bônbunkes en gebak. 

Met de vastelaovend kwame de alde kleijer oët de kas, krége we van alles aangedoedeld en unne roëije zakdook vasgezatte met un zwaevelduueske um de nek.

Ut gezich gesmienk met unne verbrande körk, en dan ginge we zinge naeve de deur van: Vastelaovesgek met d’n bessemstek. 

Met kersmis kwaam d’r unne echte baum met slingers, staekelig ingelehaor, echte kerskes en unne moëije piek d’r op geprik.

Same naor de nachmis en nao de letste zaegen zóte we midde in de kersnach te bikkesemènte aan de bloodwors, kerboët en verse klöntjesemik. 

Al die verhaole spoëkde mich door de kop, ze meuste d’r oët en woorte zorgvuldig in de kompjoeter opgeslage.

Miene kop is noow laeg, ‘Kôm heej vetkedee’ haet d’r zich euver ôntfermp! Un ech book is ut gewaore, aan ôch allemaol opgedrage. 

Neum ut nostalgie of verhaole oët de goôje alde tiëd, ôzze Heemkundekring Blariacum zuuet ut auk as kultureel erfgood.

Vuuel plezeer met laeze, hald de zakdook beej de hand veur dae lach en aaf en toe un traon. En geneet d’r net zoeë van as ik d’r van met schriëve genoot. 

‘Kôm heej vetkedee’, zag mien mam en vaegde mich de snoët.

En toen kwaam dae aolifant en bloôs ut gedichje oët.

 

'Kôm heej vetkedee' leet noow beej de BRUNA op de Kloësterstraot in Bliërick en beej KOOPS op de Klaosstraot in Venlo.

 

Trappedoelie

De daag waere korter, ut boëte speule speult zich steeds miër aaf in ut duuster. Ut wuuert auk un stök kalder, d’n trui môt aan as we naor boëte gaon en de zök waere wat hoëger opgetrokke. Ut wierikse en ut veurke-staeke beginne auk alweer te vervaele. D’n eine heilige kump en d’n andere verdwiënt ôngemerk door de achterdeur. Sintermerte môt plaats make veur Sinterklaos. In hoëze Tietelèr wuuert allewiels steeds dökker gespraoke euver kedootjes. En laot ik daor hielemaol gen meuijte met hebbe, ik wis ut waal. Daor heufde weej neet lang euver nao te dinke, ik woel waal ein garazje en un paar uitekes. Ut lieske, nog aangevuld met ‘sloek en unne boekman’ loog al gedöldig op te werme op de schouwmantel.

‘Zoeë zoeë, dich dinks det ut geld beej Sinterklaos op ziene alde rök greuijt. Sinterklaos haet waal miër kiendjes die gaer wat wille kriëge. As dich det wils dan môs se waal erg braaf ziën gewaes’, zag ôzze pap. D’n toën waas gezatte, veur wat hoôrd wat. As ik weer wat smaerig naor binne kwaam, of ein van mien zuskes aan de paerdestert had getrokke:

‘Jông jông toch, Sinterklaos schrief det allemaol op in zien book. Allein brave kiendjes kriëge kedootjes, stoute kiendjes kômme beej Trappedoelie in de zak’, staokde mien vader de boel wat wiejer op.
‘Piet, maak dae jông neet zoeë schoow!’, verzachde mien moder det weer ein bietje. Maar ôhh jeij, det iërste kinderlikke dilemma sloog bijna um in ein trauma. Tuurlik woel ik die garazje hiël gaer, tuurlik woel ik daorveur waal ein bietje braaf zien. Maar die ings um beej Trappedoelie in ziene trappelzak mei te môtte naor Spanje? Ik kôs d’r potdomme neet van slaope, en Sinterklaos waas nog lang neet in ôs Bliërick. Maar toch keek ik saoves stiekem veur alle zekerheid ônder ut bed, of Trappedoelie mich al loog op te wachte. Taegeswäördig vluug d’n tiëd, maar vruueger deurde det allemaol äörtelik lang. Maar eindelijk waas ut zoeë wiëd, op unne zôndaag middaag kwaam hae met de stoumboët aan beej Sur Meuse. Vanaaf ut balkon van ut Raodhoës sprook hae de kiendjes van Bliërick toe. En verdomp, in zien ein hand ziene golde staâf en in de andere zôn diek book.

‘Det is det diek boôk waorin dae alles haet opgeschreve’, fluusterde mien vriendje mich in de uurkes. Maar ik had miër aug veur dae man met det gekleurde vaeremutske op ziene bums. Dae had in zien eine hand ein roe van beejein gebônde wietskes. En met die ander stook hae steeds as Sinterklaos ‘braaf’ zag, eine hiële groëte jutezak umhoëg.

‘Dao passe weej waal in . . . ‘, zag mien vriendje wat schaemel. Potnondedjuu, die paar wäördjes klônke nog lang door. Saoves loog ik in bed. We hadde beej d’n haard ôzze schoon meuge zette. Det verlanglieske met die garazje d’r duuedelik zichbaar in gezatte. Ôs mam had d’r nog ein wortel en un druuege sneej mik in gedaon.
‘Haej Tuut, toch neet miene mik veur te visse . . .’, had ôzze pap nog geprotesteerd. Maar ik dôch allein aan Trappedoelie ziene trappelzak. Op hand en veut de trap op en waal twieëje kiër ônder ut bed gekéke. Nao unne zwaore nach waas ’s morges ut breefke weg, en auk de wortel en de sneej mik veur ut paerd.
‘De hebs nog gelök gehad det hae de schoon haet laote staon’, zag ôzze pap. Wie we saoves wortelestamp krege met braodwors, dôch ik in de vaerste verte neet det die wortel in miene schoon daorin verwerk waas.
‘Zal Sinterklaos mien breefke met die garazje hebbe met genaome?’, vroog ik ônder ut aete.
‘Det zit nog in wiej zek . . . ‘, zag mien vader. De wortelestamp loog inens zwaor op de maag.
‘Wiej zek . . . dao passe weej waal in . . .’, spoëkde mich door de kop. En Trappedoelie flitsde steeds weer veurbeej.

Zaoterdaag middaag meuste we naor Ons Huis. Sinterklaos kwaam daor op bezeuk veur de kiendjes van de buurtvereiniging. Weej môste daen daag wat vruueger in de kuuëp. Ik betrapde mich d’r op det ik gaar neet bliej waas. Stevig heel ik ôs mam beej de hand en ik bleef hiël dich beej eur. Beej Ons Huis môste we de trap op, we ware gelökkig neet de iërste. We zôchte ein plaetske erges in de midde. Ik schoôf miene stool wat doënder taege dae van ôs mam aan. Alle kiendjes zóte met roëije uurkes te wachte.

‘Sinterklaasje kom maar binnen met uw knecht, want we zitten allemaal even recht’, meuste we zinge. En daor kwaam hae binne. Ik weit neet miër wie hae d’r oët zoog. Ik zoog allein det diek book. En daor achteraan kwaam Trappedoelie met zien vaeremutske. Maar mien uigskes vloge aafwisselend van die roe naor dae groëte zak. Ik had ut neet miër. As det maar goôd geit, ut meug veur mich flot veurbeej zien.
‘Jantje Tietelèr, is die ook hier’, zaet Sinterklaos. Verberge achter ôs mam hölp neet miër, vashalde auk neet.
‘De môs beej Sinterklaos kômme’, zag mien mam. Ut bäöke stônd mich doënder beej as ut lache, en met loëd in de scheunkes leep ik naor veure.
‘Zo zo, eens kijken in het grote boek’, zag Sinterklaos, en dae pallesaot naeve um rammelde met die roe en ziene zak.
‘Nou, dat valt best wel mee! Als je een liedje kunt zingen voor Sinterklaas, komt het allemaal wel goed’, ging Sinterklaos wiejer. Dae pallesaot naeve um leet teleurgesteld ziene roe en zak met rös. En ik zông in rap tempo:
‘Sinterklaasje bonne bonne bonne, gooi wat in mijn lege lege tonne, gooi wat in mijn laarsje, dank u Sinterklaarsje’.
‘Nou, dat heb je best goed gedaan Jantje. Ik denk dat Trappedoelie wel iets voor je heeft’, zei Sinterklaos en zweijde met ziene witte handschoon naor ziene knech. Dae haolde oët ziene zak ein kleurbukske en ein täötje sloek. Ik noom det kevieps aan en spoojde mich truuk naor mam. God, wat was ik bliej det ut veurbeej waas.

Un paar daag later zoog ut d’r aevel ein stök slechter oët. We ware boëte aan ut speule, en d’r kwaam d’r eine vertelle det Sinterklaos in de Aloysiusschoël op bezeuk waas. We môste d’r allemaol naortoe. Nouw, ik had d’r gaar genne zin in, maar ik kôs mich auk neet veur mien vriendjes belachelik make. Dus lépe we naor schoël. De paort en de veurdeur stônde aope. Hiël vuuel kinder stônde in de hal van de schoël, en ik sloot achter aan. Wie ik op mien tiëne ging staon zoog ik wat kleurige vaere bewaege. We môste ‘Sinterklaas kapoentje’ zinge en allemaol op de grônd gaon zitte. En daor zoog ik um, Sinterklaos zoôt op eine groëte praos en het hoofd der school, de Siem, heel ziene golde staaf vas. Aan de andere kant stônd Trappedoelie met zien roe. Dae groëte jutezak loog slordig op de grônd. Sinterklaos begôs te praevele euver brave maar auk stoute kiendjes. En as Sinterklaos ut euver brave kiendjes had, dan knikde de Siem met ziene kale kop. Maar as Sinterklaos ut euver stoute kiendjes had, dan bewoog dae pallesaot zien vaere op det kleurige mutske en greep naor dae jutezak. Ut zweijt brook mich oët, ik woel naor hoës maar ik dörfde neet. Ik woel mich bewaege, maar ut waas net of ik verlamp waas, ik bleef stokstiëf zitte. Sinterklaos keek inens hiël treurig en bedreuf. Bliëkbaar waas d’r ein jungske hiël erg stout gewaas, d’r waas gen ôntkômme miër aan. D’r môs d’r eine mei naor Spanje. Want dae had neet goôd naor zien elders geluusterd, en vuuel erger nog. Dae had zien zuske aan de haor getrokke. Ik veulde de zweitdröppels euver miene rök laupe.

‘Jantje Tietelèr, kom jij eens even naar voren’, huurde ik plotseling. Ik schrôk mich kepot, alle auge van de kinder kéke mich aan, de Siem schödde met ziene kale kop. Trappedoelie leek inens waal unne reus en heel dae trappelzak dreigend aope en umhoëg. En ik dôch beej mich zelf ‘noow of noëijt’. Ik sprông op en rende wie unne gek de schoël oët. Zônder te kiëke de Smeliënstraot door richting Drieka. Daor kôs ik achterum met de kortste waeg naor hoës. Maar halverwaege keek ik um en dao kwaam Trappedoelie achter mich aan. Met dae zak gapend wiëd aope. Inens gebeurde iets verschrikkelijks. Ik probeerde te renne, maar kwaam genne centimaeter van mien plaats. Wat ik auk probeerde, ut lökde neet. Zeiknaat van ut zweit en totaal verkramp van de doëdsings. Ut einige wat ik nog kôs, waas hiël hard rópe ‘Maaaammmmmmm . . . . .’. En oh jeij, inens veulde ik un hand aan miene schouwer, ik kneep de auge stiëf toe en schriëuwde hiël hard ‘Nèèèèèèèèè . . . . . .’.

Ik deej de auge aop en keek mien moder rech aan.

‘Wat is d’r toch met dich jông?’, zag ze hiël bezörg en hiël leef,
‘Maar jông, de bis gans naât. Heb se gedruimp?’.
‘Trappedoelie wild mich met néme in de zak’, kreeg ik d’r met miene druuege kael hiël benépe oët.
‘Maar jông toch, de bis en bliefs gewoën heej beej ôs’.
En effe later kreeg ik ein glaeske water te drinke en môch ik tösse mien vader en moder in eur bed kroëpe.
‘Laot Trappedoelie noow maar kômme’, dach ik. En noëijt miër heb ik mich zoeë veilig geveuld.

 

Ut rômmelt aan de grens

De grens tösse de Heerlijkheden Grubbevors en Bliërick is lang ônderwerp van diskussie gewaes. Erges in 1588 woord die grens nog ens goôd vasgelag en aafgepäöld. De zuidgrens van Grubbevors en de noordgrens van Bliërick volgde destiëds zôn bietje de Ubroeker baek vanaaf de Maas wies baove de Echtenraijer haof. Dan strak naor ut weste ônder langs de Sondert (Songert), en heej volgde de grens weer de baek noordwaerts. Op de kaart heej ônder aangegaeve as unne roëije liën. Ter oriëntasie, links ônder leet de Wassum.

De minse oët Bliërick en oët Grubbevors léte eur vieje gráze op de Ubroeker weije. Det mochte ze vreej doôn, want de grens bestônd neet veur die losloupende kuuj. En noow schiënt ut zoeë te ziën det unne Bliërickse de grenspäöl erges in 1686 stiekem haet verzatte. Die van Grubbevors kwame daor in november 1686 achter, en makde daor natuurlik trammelant euver. Maar ja, auk in daen tiëd maalde de amptelikke meules hiël langzaam, want op 15 juli 1692 laes ik pas de officiële aanklach van die van Grubbevors taege die van Bliërick. Op 12 februarie 1693 duit de Kanselarie van ut Hof van Gelre in Remund ein verrassende oëtspraok. De klach van die van Grubbevors wuuerd neet gegrônd en neet ontvankelik verklaord. Probeer ut maar ens te laeze:

’t Hoff doende recht in naeme ende van wegen sijne Maj(estei)t als Hertogh van Gelre, verklaart de supplten (supplianten, indieners; die van Grubbenvorst) in de conclusie met hunne venue en court (rechtsingang) van den 8-en november 1686 genomen, niet gefundeert nochte ontfanckbaar ende dijenvolgens opheftende d’interdictie (rechterlijk verbod) op de selve verleent, permitteert de rescribenten (gedaagden; die van Blerick) met hunne begonste vercoopinge van den hoeck opt Oeijerbroeck unde g: in de Caerte figuratijft ten processe vintbaer geteeckent mitte letter C. vorts te vaeren, ordonnerende tot dijen dat sal worden naergeleeft de linie der lijmijten bij de res(cri)benten ten opsichte van dese questie gedesigneert (aangeduid) ende in de voorss caerte figuratijf geteeckent mit swarte tittulkens, beginnende van No.10 onder aen de Mase aen d’Oijerbeke en(de) alsoo in volgende den cours (loop) der selve Beke tot No. 11 ende 12, ende soo voorts door Aeler oft Duijkers baendt in de gemelte caerte getekent is van num.13 tot 7, 6 ende 5 incluijs, ende dat aldaer sullen worden gestelt bequaeme limijtpaelen (grenspalen) waer mede alle voordere debatten, sustinuen (beweringen) ende versoecken, hier inde gedaen commen te cesseren (vervallen), condemnerende (veroordelen) de suppl(ian)ten in de costen in desen geresen ter taxatie ende moderatie (matiging) van Hove actum in de Cancellarije tot Ruremonde den 12. Februarij 1693.

Accordeert bij Extract uijt het vonnissen Boeck van den Ed: Hove van Gelderlands tot Ruremonde, bij mij, J.M.Schreurs (bij absentie van Heere Grefier).

Nieje grenspäöl
Die van Grubbevors môste zelfs opdreije veur de koste! De grens wuuerd nog ens op ein figuratieve kaart (hadde we die nog maar) aangegaeve. En de grôndstökskes met zwarte titelkes ingeteikend. Auk de grenspäöl waere opniej in de grônd gehouwd. Ik had die gezichte van die van Grubbevors waal ens gaer gezeen, ut zal de vrindschap tösse de Heerlijkheden neet verbaeterd hebbe.

Bestevader wet ut nog presies

Wiel Aerts (1882-1970) schreef ônder ut pseudoniem Bestevader stökskes met de titel ‘Oët d’n alden tiëd’ in ut Bliërickse Ons Blad. Ze zien ôntzettend moëij geschréve, maar gaeve auk unne gôjje inkiëk in Bliërick  van miër as unne iëuw geléje. Daor môs ik weer aan dinke wie ik op Feesboek de diskussie zoog van ‘waor loog de Paerdkoel’. Bestevader leet ut ôs nog ens goôd oët, en nump dan auk nog ens miene euver-groëtvader Levrinze Kuëb. Laes ut ens röstig door, laot ôch metnéme truuk in d’n tiëd en geneet. Misschien môtte ze de verhaole nog ens opniej oëtgaeve!?

Aan de Klaagmoor

Op enne moeëjen daag in 't veurjaor is 't in de alde paerdskoel aan de klaagmoor (net vur de brök) lekker zitte. Onger op det benkske veult me in 't zunke de noordewink, dae nag 'n bietje fris is, neet. Oeëme Baerke, dae dao zit, bekiek zich 't gewemel op de Maas ens, de op- en aafvarende schepe, 't gerammel van de treine op de brök, de auto's van de Venlose have aaf ónger de brök op d'n holtschop van Van Gasselt aan. De zón blink in de roète van de Nedinsco. Hae vergeliek det gezich van noow met det doe drek nao d'n oorlog. 't Begint d'r wir op te stale. Drek nao d'n oorlog waas 't net, aste nao de Venlose kank keeks, ofste 'n ald wièf in de mónk keeks. 't Is toch werm. Oeëme Baerke wuurt d'r lui van. 't Rouke wuurt hae ouk al muùg en daorum stik hae zien pièp maar in de tes. Hae geit zich nag ens gemekkelik zitte, duit de ouge zoeë half toe en geit 'n bietje moetse. En zoeë langzaam zuùt hae allerhangde gezichte in zienen droum. Hae zuùt de Pruùse det pontonbrökske inein fiesternölle, met eur lang pionierschöppe make ze de opvaart gelièk. Zien alde kammeräöj van doe - die noow al wir vuuël op Haoreskempke (ut alde kerkhaof) ligge te röste en 't mótte stelle zónger de schaduw van de alde Sint-Antoniuskerk - zitte beej um te boume. Wet höbbe ze die Pruùse verwins, wet krege ze zwens van eur wie ze nag aan 't winne ware. De wins is de vader van de gedachte en haop duit laeve. Jaomer genóg hóbbe de meiste d'rvan zien straf neet mièr meuge belaeve. Det hei eur nag ens good gedaon. Wir zuùt oeëme Baerke anger gezichte, de alde paerdskoel met zien gate en koele, det ald Maeske met zien vaerpónt, d'n Tegelsewaeg met zien buim toet aan de Havestraot, zoeëwet zónger huùs.

De kieks wies aan Staeveshuuske[1]. Op d'n Hamel taegeneuver de Blièrickse kerk steit zo'n ronk gebouwke, woeëveur 't deende en wie 't hoot is hae vergaete, det zónne rare naam hei. Op de Maas taegeneuver de kerk lik 't puntje van de kuùper, ennen alde visser, hoeëgerop zoeëwet taege de pasterie de zielverkuiper van Peskes Graad en nag 'n bietje hoeëgerop dae van Peusen Toeën, enne schipper. De Maas is lieëg en hae en dao zuùt hae 'n eilendje of kezelköpke oètstaeke. Det waas vruujer alle scheepvaart, behalve det d’raaf en toe ens enne stoumboeët van P.J.Berger oèt de stad door voor. Det waas zónnen alde raderboeët, dae zoeëwet baove euver 't water voor en flinke golve makde. Wet rende hae vruujer, wie hae nag klein waas, altièd herd nao de wal, want door d'n oploupende golfslaag bleve d'rbeej 't truukloupe wal ens klein viskes achter. Hae zuùt nag mièr wet ziene bestevader um vertelde van de Maas in zienen tièd, zoeëwet 'n hóngerd jaor truuk. Doe waas de Maas bevaarbaar, teminste vur de platte kaole-ake oèt Luik. Die kaole woorte vuuël heej gelos, d'r loge doe huip van de paerdskoel toet aan de Nak, en per ker wiejer 't lank ingewerk. Die ake of spitsbekke woorte met paerd nao Luik gesleip, stroumaaf góng 't van zelf, dök nag vuuël te hel, want in de Maas zoot vruujer, vur de kanalisatie, aardig stroum in. De alde lièn-drièvers kóste dao aardig van vertelle. Van aafrasteringe heie ze doe genne las, puntdraod waas d'r nag neet, de waeg naeve de Maas mós aope bliève.

 

Bestevader vertelde um van Toeëntje van Laar en Haores Pauw, det die um allemaol nag al lösde en det kós ouk neet angers. Waer of gen waer, ze móste d'rdoor, dök 'n naat pekske, daag en nach neet oèt de kleijer, gen gekaok aete, 't waas niks angers as broeëd, spek en jenever. Sterke kos, maar de mós 't kinne butte. Hae vertelde det Toeëntje de 'S' neet kós oètspraeke. Hae praotde altièd van flekke, flekke in de tek. Enne kièr woort Toeëntje van de wal in de Maas geslingerd. Enne kammeraod, dae dóch det Toeëntje um zeip góng en bezorg waas um zien zeel, 't waas enne rouwe klant, reep um verschrik nao:
‘Toeëntje, Toeëntje, dink aan God.’ Maar Toeëntje hei zich aan enne stroèk gegrepe en reep truuk:
‘Dink aan dien moder, ik hald mich aan de wietse vas.’ Met de stoumbuuët en de spaorwaeg is det allemaol verdwene, maar de aafstammelinge van die werkers en kaolelossers, met schöp en schörker, laeve nag in Blièrick. Bestevader praotde dao van broeëd, spek en jenever. Dao waas d'r enne, Kónraad hoot hae, femièliename woorte neet genump, dae mós ens 's nachs op zó'n scheep wach halde. De schipper brach um vur d'n aovend wet proviand vur de nach, 'n roggebroeëd van ach pónk, 'n pónk bótter en enne liter sjebouw. Kónraad waakde toet twelf oor, sneej zich 'n paar snitjes, smaerde ze en oot 't broeëd op toet aan de naam, dae d'r midden op stóng, en preufde d'r enne gas dröpkes baovenop. Zoeë waakde hae door en wie de schipper 's morges um 'n oor of ach truukkwaam en zag:
‘Kónraad, zulle we maar ens 'n snitje aete?’, antwaordde Kónraad:
‘Ut broeëd is op.’
‘En de bótter?’ Kónraad, hièl druuëg, want hae zag noeëit vuuël:
‘Op.’
‘Den laot ós maar ens ennen borrel drinke’, zag de schipper.
‘Ouk op.’ Of dae schipper, det ware vuuël Wale, ouk van sakkerju gedaon haet en of hae Kónraad nag dökker haet laote wake?

Opens woort oeëme Baerke wakker, doordet um emus aansteet en weg ware die alde veterane: Gröbbes Lewie, Haores Pauw, Levrinse Koeëb[2], Lange Graten Doeërus, de schippersherberge en de kaolesjouwers. Hae zoog wir de lange sleipe van noow euver de Maas vare, huùrde 't klökske oèt de noeëdkerk en de Mariakerk aan d'n euverkank klimpe. Febrieke toète. 't Is middig! Hae staokde zich ièrs 'n piepke aan en góng doe nao moder. Smakelik aete!

---

[1] Ein verdwene herberg en boerderie, in de buurt van de Wylrehaof beej d’n Tegelsewaeg. Iërs hoot ut herberg De Roskam, rösplaats veur de poskoetse tösse Nijmege en Mestreech. Miene euvergroëtvader is d’r gebaore.

[2] Louis Grubben, Paul Horris, Jacobus Hubertus Titulaer (1837-1923)

Ut Nieborgs

We kinne allemaol waal de Niejborgstraot, die löp vanoët ut dörp in Bliërick naeve ut Tuindorp aaf. En as we lang genôg rechdoor loupe kômme we oët beej de Eindhovensewaeg, waor we noow links aaf môtte buige de Diependijkstraot in. Taegeswäördig zegge die Bliërickse die d’r zich thoës veule: ‘ik woën in de Niejborgstraot’. Vruueger was det hiël anders, toen zagte ze: ‘ik woën op ut Nieborgs’.  Op un hiele alde Tranchotkaart (ca.1810) zeen we ut ligge, net boëte ut dörp leet ein breijer stök waeg met wat boerderiekes. Oët ut dörp kômmend, net veur de huidige kruutsing van Haeffstraot – Niejborgstraot. Keurig steit d’r op de kaart beej geschréve ‘Nieborg’. Ut liek waal ein klein pleintje waor zes boerderieje carré-vörmig umhaer ligge. En un bietje wiejer weg, nog twieëje huues, efkes veurbeej de taegeswäördige van Haefstraot. Ik vraog mich aaf, waorum die keurig in ein veerkèntje staon. Waas ut hiël vruueger misschien waal unne groëtere boerenhaof?

Beej naospeure op ut internet (Wikipedia) kinne we iets fantasties laeze: ‘De Nieuwborg is een verdwenen kasteel in Blerick, tegenwoordig een stadsdeel van de Nederlandse gemeente Venlo’. Effe wiejer laeze we, ut zuuj vanaaf de 13de iëuw horige goederen en misschien waal unne laathaof van ut Hoës Baolder zien gewaes. Ik kin d’r (totnogtoe) niks van truuk vinde, dus gluif d’r (veurluipig) niks van!! Te vuuel fantasie?

Wat we waal weite is det de Romeine zôn 2000 jaor geléje euver ut Niejborgs zien getrôkke. Zoeë wuuerd de heirbaan al in 1870 beschréve: ‘Deze heerbaan doet zich nog over de geheele oppervlakte van het Blericksch grondgebied tastbaar voor. Van af de Baarloosche grenzen, nabij het kasteel Berkt, en verder over het Laerbroek en den Watermolen tot vijf minuten afstands van het tegenwoordige dorp, is die weg duidelijk aangewezen, deels door een zijdwal of kleef (clivus), deels door eenen kiezelvloer, hier en daar nog onaangeroerd gebleven, doch op de meeste punten geruimd of met den ontgonnen grond gemengd. Waar de kiezel van besproken weg niet is uitgedolven of de vloer niet is gebroken, kwijnen de daar op staande vruchten en geven ons door haar verschil met het overige, zelfs de breedte van de heerbaan aan. Van nabij het dorp wendt zich deze baan meer links, wederom in eene rechte lijn langs den nieuwen windmolen over het gehucht 't Nieuwborgs, en wijders langs Ste-Annakapel, waar zij niet ver van het voormalige kasteel Boerlo, de grenzen van Grubbenvorst bereikt.’  (oët: Geschiedkundige beschrijving van het aloude kerspel Blerick - Gerard Peeters - LGOG 1870)

Ein paar jaor geléje is d’r auk ein graaf oët de twieëjde iëuw opgegrave: ‘Vanaf het midden van twintigste eeuw zijn op diverse plaatsen in Blerick graven ontdekt. Een tweede-eeuwse graf aan de Nieuwborgstraat bestond naast crematieresten uit een kruik, olielampje en bekertje.’ (oët: Waar ligt Blariacum? - Maarten Dolmans – 2011)
 

En in jannuwarie 1922, beej ut aanlegge van de riolering, ware d’r auk al dreej urne gevônde. In de krant laeze we: ‘Eene, gevuld met beenderen, werd per ongeluk stuk gestooten, terwijl de twee anderen naar ’t Raadhuis gebracht werden’. Oët ein krante-berich van 1933 weite we det ut Nieborgs ‘eenigszins hoog gelegen’ waas, en det d’r kiezel woord aangetroffe. Ze woorte toendertiëd gedateerd van ut begin van ôs jaortelling.

 

Misschien leuk um det ens wiejer oët te zeuke. Ik wil ôch waal nog effe met néme naor de kadasterkaart van um-en-um 1820, dus zôn 200 jaor geléje. Wae woënde d’r toen op ut Nieborgs?

En gelökkig is nog nèt neet alles verdwene, want hoës nummer 5 (heej ônder) leet nog altiëd te prônke un stökske van de waeg aaf. Van hoës nummer  8 (foto links) is nog ein foto veurbeej gekômme op Facebook (Bliërick vruueger en noow). Det loog net achter de winkel op d’n hook aan ein klein ziewaegske.

De toenmalige eigenaers van de lepkes grônd, die twieëje iëuwe truuk same ‘op het Nieuw Borch’ vormde:

766 – J.B.Cleophas (koperslager), Maaseik – 27.30; 767 – M.Peeters (metselaar), Blerick – 48.10; 768 – Hendrik Ketels (timmerman), Blerick – 92.20; 769 – Jacob Smets, Blerick – 22.30; 770 – de Kerk, Blerick – 23.40; 771 – Ferdinand Houba, Blerick – 8.00; 772 – de Kerk, Blerick – 9.10; 773 – J.M.Carley (rentenier), Blerick – 30.70; 774 – de Kerk, Blerick – 27.20; 775 – Pieter Simons (landbouwer), Blerick – 11.30; 776 – Catharina Janssen (rentenierster), Luik – 22.80; 777 – Godfried Verkoijen, Tegelen – 14.80; 780 - Balthazar Janssen (dagloner), Blerick – 2.80; 782 – Pieter Simons (visscher), Blerick – 4.90; 783 - Pieter Simons (visscher), Blerick – 8.70; 784 – Pieter Hanrats, Lomm (Velden) – 30.70; 785 – Andries Maessen (dagloner), Blerick – 3.40; 788 – Hendrik van Oijen – 5.70; 789 – id. – 21.80; 790 – Hendrik Ketels (timmerman), Blerick – 36.50; 791 – id. – 3.70 (bos).

Ut Nieborgs rup beej mich vuuel vraoge op! Unne borg is ein versterk hoës van neet zoeë maar unne daagloëner. Eine Nieborg verônderstelt det d’r auk unne Aldeborg môt zien gewaes. Ik vraet unne baer as d’r neet nog miër verbôrge leet! Liek mich un ideale plaats veur ein Romeinse statio of burgus? Maar laot ik neet gaon fantasére. Haopelik wuurd d’r nog ens gegrave in de toekôms . . .

PS: wilt ge de plaetjes groëter zeèn? Effe d'r op klikke!

 

Ut dörp

Ik gaon vandaag met ôs mam naor ut dörp. De Bliërickse minse hadde altiëd unne hechte werme band met ut dörp. As ze naor ut dörp ginge, dan waas d’r wat biezônders. Jao, want slegter Giele woënde gewoën beej ôs op d’n hook, ôzze pap haolde gewoën zien sigrette op d’n andere hook beej vrouw Ammerlaan. Veur ein ôns kiës, un stök zeip, gekleurde hagel of un fleske maggie steurde ôs mam mich gewoën naor Zus Hendriks. Maar veur ein paar niej schoôn of niej kleijer met de Paose, dan ginge we altiëd naor ut dörp. Ik woord zelfs met ut washendje gewasse en môs schoën zök aan as we beej Wolters-van Dijk nieje schoôn haolde. Nog un ech kópere belke rinkelde as de deur aope ging. We kwame in unne moëije groëte dônkere winkel op de Pontanusstraot, d’r stônde wat steul op un riejke, ôs mam en ik kóze d’r twieëje oët in de midde. Dan kwaam d’r un vruiwke, die ging veur ôs op unne hokker zitte met zôn schuuen plenkske aan de veurkant. Waor se de veut op môs zette.

‘Zeg ut maar us, waormet kin ik ôch helpe?’, vroog ze aan ôs mam.
‘Ôzze Jan haet un paar niej schoôn nuuedig!’, zaet mam. Jao zeg, die is klook, det waas nogal wiedes. As ik ôs mam waas gewaes, had ik gevraog: ‘Heb geej auk vèrkes-hèrses?’. Det vruiwke deej mich unne schoôn oët, en bekeek dae ens goôd rôndum. Ik zeen ze dinke ‘det woord aevel hoëg tiëd’. En ik wis metein waorum det ik schoën zök had môtte aantrekke.
‘Ik dink dat hae waal maot 36 kin hebbe’, zag det vruiwke, ’kôm maar efkes met jungske’. En ik môs achterin de winkel op ein plank gaon staon met allemaol ciëferkes. Ik hômpelde op eine zok en eine schoôn truuk naor mam.
‘Mäötje 36, zjuus wat ik dôch’, zag det vruiwke, ‘zal ens kiëke wat we hebbe’. En ze verdween achter ein gerdiën en kwaam effe later truuk met dreej witte doëze. Nao ein paar kiër passe, ‘gangk d’r ens op staon jông’, effe kniëpe in de neuze of d’r nog ruuemte waas um te greuije, en natuurlik kiëke op de ziejkant van de doës wat ze kosde, woord de koup geslaote. We woorte altiëd keurig geholpe beej Wolters-van Dijk. Sôms ging ut gans anders. Veur ein nieje bôks môste we naor Baerde-Trienekes, as ut te lang deurde met oëtzeuke kwaam d’n dieke van Baerde zich zelf d’r met bemeuije. Wat waas det unne akelige mins met zien sigaar in die moel. As de bôks wat langk waas, dan trok hae ze mich op wies tot ze mich piën deej aan mien eijertäötje. Waas ze te kort dan trok hae mich aan de piëpe zoeë det ze mich bijna van de kônt veel. En waas ze te wiëd dan kneep hae ze mich achter miene rök hiël gemein beejein. ‘Wat unne vervaelende rotvent’, zag ik taege ôs mam. ‘Sssstt . .’, fluuesterde ze en heel de wiësvinger veur de mônd, ‘det meug se neet zegge, maar geliëk heb se’. En tot op d’n daag van vandaag heb ik d’r noëijt wat gekoch.

Truuk naor ôs dörp, wat bedoelde ze daor eigelik met. Wat waas ut verschil presies tösse ôs Bliërick en ut dörp? Bliërick waas in mien jeug ein behuuerlik stök kleiner wie noow en loog zôn bietje tösse de Majjem in ut oëste en ut tuindorp in ut weste. Ut noordelijkste punt waas ut greun dörp aan de Horsterwaeg. Ut zuidelikste waor de van Boerlostraot zich kruuts met de Baoldersewaeg. Maar as weej ut euver ut dörp hadde, dan waas det feitelik det stök wao ôzze vastelaoves-optoch umhaer trok: de Pontanusstraot, de Kloësterstraot, de Steegstraot en de Maasbreesestraot. Det veerkant met auk nog un bietje wat d’r boëte loôg, det waas ut dörp in Bliërick. Daor waas ut auk te doôn met de kermis, met vastelaovend, de mèrret, Sintermerte, de Prins inhaole en Sinterklaos. Ut kloppend hert van det dörp waas ut Antoniusplein met ut Raodhoës. Waor vanaaf ut bordes Sinterklaos de kinder toesprook en de Prins met de vastelaovend ziene kwats verkoch. In ut dörp lóge hiël vuuel kroege, zale en winkels die we neet beej ôs in de buurt hadde.  

Vanoët ut dörp lépe wie unne prachtige straolekrans un aantal straote alle kante op, waorvan de naam dök al aangoôf waorhaer die ginge. Ut wáre de slaagaore van Bliërick, waoreuver de Bliërickse minse haer-en-truuk lépe of fietsde, en ut Bliëricks hert déje kloppe. As we van ut zúje naor ut noorde met dreije kin ik ze zoeë opneume: de Romeinewaeg, Baoldersewaeg, d’n Breetse waeg, Withiërestraot, Boôkender weg, ut Nieborgs, de Broekstraot, de Graaf van Loënstraot, de Laan en de Staaywaeg. As ik det zoeë tot mich laot doordringe, had genne stadsplanoloog det baeter kinne bedinke. En inderdaad veur de gewieksde ônder ôs, d’r is genne Venlosewaeg in Bliërick. We ware wies 1940 eín gemeinte met Baolder en Bree. Hiël lang hadde die Venlose al met ein schuuen aug euver de Maas geloens um Bliërick euver te néme, det waas eur normaal noëijts gelök. Maar met hölp van de Pruusse waas ut Bliëricks verzet gebraoke en hebbe ze ut toch spits gekrége, ut begin van ut ind van ut dörp.

Ik huuer ut vruueger nog émus beej ôs thoës zegge: ‘Die Venlose hebbe ôs hert oëtgerök en we hebbe d’r ein slech gebit veur truuk gekrége!’. Ik snapde daor toen nog de balle van, zeker neet wie ik met ôs mam aan de hand as klein jungske door die breije Broekstraot naor ut dörp leep. Ik kwaam uigskes tekort, want ik moch noëijt wiejer weg as Frankena. Ônderwaeg oefende ik mich in ut laeze en zoog broëdskleijer van Ingels, schriëfgerei beej Beele, Knorr begrafenisôndernémer, ôzze kaoleboer Tietelèr, bekker Baerde, tummerman de Bie, de fietse van Cordang, de sliëterie van Jônkers en de sjoester van Tulde. Ik kôs ut neet allemaol beejhalde. Vul zelf maar wiejer in!

‘Noow zien we in ut dörp’, zag ôs mam eindelik wie we veurbeej d’n dieke baum veur van Ewijk linksaaf slóge. Ik keek ein lange rechte straot in! Rechs loog unne frietkraom op de stoep en we môste oppasse met euverstaeke veur unne militaire leswáge. Waas dit noow ut dörp? Waas ut heej waor die Bliëricke minse haer gaon um beejein te kômme, te viere, te fiëste of d’n biës oët te hange? Is dit ut dörp waor de Bliërickse minse flanére, klasjenére, flurte, sjanse, knoevele, kösmoele en de leefde van eur laeve vinde? 

Zôn 60 jaor later dink ik dao nog ens aan truuk. Ôs mam is d’r al lang neet miër. Ik loup nog ens door ut dörp en kiëk um mich haer. Potverdomme, ik flikker bijna euver zônne groëte griëze plevuûs. Ik bliëf staon en doôn de auge effe toe. Ik huuer vastelaoves-meziëk ‘en mien linker bein, en mien rechter bein, die loupe noow al jaore naeve-ein’. Ik dink aan de Prins inhaole, ut Hermeniebal, vastelaovend beej zaal Juliana en Tivoli. Ik doôn de auge weer aop en dink aan die  zôndaag-aovende beej Lex Göbbels, effe ein pilske pakke en klasjenére euver SVB en de handbalklup. Leike van Rooy kump binne um ein stök sjeklaat te haole. Ik kiëk ens goôd um mich haer en huuer dae man weer beej ôs thoës zegge: ‘Die Venlose hebbe ôs hert oëtgerök en we hebbe d’r ein slech gebit veur truuk gekrege’. Ik begreep d’r toen ech hielemaol niks van. Maar ut klop potdomme, ze laote die moëije alde pande ein-veur-ein rot waere, en dan waere ze oëtgetrokke. Ut dörp is inderdaad ein ald ônverzörg gebit gewaore.

Verrèk, ik môt inens auk weer dinke aan daen alde Baerde wie ik dao met mam die nieje bôks ging koupe. Waar ze te langk, dan trok hae ze mich in ut kruuts. Waar ze te kort, dan trok hae ze mich bijna van de kônt. Waar ze te wiëd, dan trok hae ze mich op de rök beejein. Hae kreeg altiëd ziene zin! Straks as die ut ganse dörp beejein hebbe gewônne met eur Monopolie-spelke, dan kump d’r weer ein feeslif. 

Unne slegtere stadsplanoloog, stadsarcheoloog of zoeë maar unne klôke wethalder had ut neet slegter kinne bedinke. Ut hert is noow ein slech gebit, maar ut dörp van vruueger bliëf in mien hert.

Nog gen broëlof

In 1865 woorte Venlo en Bliërick aanein geknuip met de alleriërste brök. Ze heufde neet miër euver ut struimende water maar euver de losse plenk naor d’n andere kant. Maar ut brach ze neet doënder beej ein. Neet vuuel later kwame de begiëne en de werkplaats van ut spaor naor Bliërick. Venlo lônkde heimelijk naor det greuijende dörpke aan d’n andere kant. Veur Bliërick kwaam elken daag zoëmaar veur niks de zôn op baove Venlo. Die Venlose zoge idderen aovend de zôn oëtnuuedigend veurroëd ôndergaon baove Bliërick. Bliërick greuijde as koël en Venlo zoot kneip tösse de Maas en de Duitse grens. Toen Venlo aaf woel van de huzare in de stad en de grônd koch van ut alde Fort Sint Michiel um ein niej kazerne te bouwe, zoôge ze eur kans schoën. Ze woele ein ‘administratieve samenvoeging’ met Bliërick. Maar die Blierickse woele daor niks van weite. Ut waas eigelijk gewoën ein ordinaire annexatie, groëtheidswaanzin ônder heimelijke argumente. Ut begin van un verschrikkelijk gedeuns in de Venlosche Courant. De haat, de aafkiër en de achterdôch spoot oët de giftige wäörd euver en waer. 

Unne zoon van de schoëne Venlona en unne zoon van d'n alde Blariacus héle ut nog hiël netjes en vochte un ludieke waordewisseling oët op ut ind van 1909 in de Nieuwe Venlosche Courant. Haopelik vind geej dees twiëje ingezônde stökke net zoeë leuk um te laeze as ik:

Beste Blariacus  [21.09.1909]

Waarom zoo somber gestemd trouwe zoon van den roemrijken Blariacus. Welke booze geesten verstoorden uwe kalme gemoedsrust door nare, spookachtige droombeelden toen gij rustig in Morpheus' armen[1] laagt uitgestrekt. Hoe konden toen de welgevormde handen, die de liefdevolle Venlona uwen grijzen vader zoo bevallig hartelijk toesteekt, in uwe levendige verbeelding de vreeselijke vormen van ‘reuzen vangarmen met ontzaggelijke grijpklauwen’ aannemen. Uwe toekomstige schoonmoeder is geen wreede Xantippe[2], ook geen moderne, lastige suffragette[3], maar een verstandige vrouw, eene lieftallige bruid. Laat de tot nieuw leven ontwaakte, met frisschen moed bezielde, oude Blariacus toegeven aan den drang zijns harten en vol vertrouwen zijne krachtige armen wijd openen voor de schoone Venlona, die, zonder aarzelen, zich zal werpen en vleien aan zijne breede borst. Hun huwelijk zal geen onbezonnen daad wezen; zij hebben den tijd gehad om elkander te leeren kennen en hoogachten. Mogen zij dan weldra, omstrengeld door de banden der liefde, zijde aan zijde, lief en leed deelend, door eendrachtige samenwerking aan beide Maasoevers tooveren ongekende bloei en voorspoed, steeds toenemend tot het einde der tjjden !

Heil Blerick! heil Venlo !

Een zoon van Venlona.

Beste Venlona  [24.12.1909]

Edele zoon der schoone Venlona, droomen komen niet altijd van booze geesten. Denk maar eens aan de droomen van Pharao. De geschiedenis leert ons, dat 's konings voorzorgen, op tijd genomen, Egypte hebben gered van een zekeren ondergang. Voorzorgen te doen nemen nu het nog tijd is, was ook het doel van mijn oproep! Magere jaren toch zal mijn oude grijze vader beleven aan de zijde der lieftallige stiefmoeder, die gij ons toedenkt. Gij spreekt van schoonmoeder, lieve vriend; denk eens eventjes na, mijne benaming niet juister is. Wellicht hebt ge opzettelijk dat woord vermeden, om ons niet te doen denken aan stiefmoederlijke behandeling. Het is natuurlijk een bewijs van kinderlijke liefde, en ik prijs het ten zeerste in dat ge alle goed van uwe moeder denkt; haar liefde maakt soms blind; laat ge uwe beoordeeling niet méér leiden door het hart, dan door uwe waarnemingsorganen? Zonder nu in uwe hooggeëerde moeder eene Xantippe te zien of eene moderne kiesrechtjuffer, hebben we toch, het recht de waardeering, die gij ons wilt opdringen, niet te aanvaarden, dan na eigen ondervinding. Gij zegt wel, dat zij tijd genoeg hebben gehad om elkander te leeren kennen; die opvatting is op zijn minst genomen éénzijdig. Blariacus denkt er anders over. En bovendien! Zou de oude Blariacus voor de liefdevolle schoone Venlona een gewenschte partij wezen? Bedenk eens: Hij, zoo oud, een grijsaard; nog wel een forsche maar tóch een grijsaard, met somber schouwende oogen, en een door zorgen gerimpeld voorhoofd! En Zij, lieftallig en schoon en, dus jong ten minste, véél jonger dan Hij!! Och neen! Het verschil is te groot dan dat zoo’n huwelijk ooit gelukkig zou kunnen zijn. Gij zijt nog jong, en vol idealen en zonder ondervinding. Ge neemt me dan ook niet kwalijk, dat ik, wien reeds vele stormen over het hoofd zijn gegaan, mij in levenswijsheid boven U stel en de stoutichheid heb hun huwelijk wel degelijk een onbezonnen daad te noemen. Mijn oude grijze vader is dan ook te bezonnen, om zoo iets te beginnen. Hoewel hij nog met frisschen moed bezield is en een jeugdig hart draagt in die breede borst, waaraan gij uwe schoone moeder zich wilt laten neervleien, toch is de drang zijns harten niet tot Venlona. Blariacus beweent nog steeds zijne goede, trouwe, brave ega, en zal nooit eene andere zijne liefde waardig keuren. Dat heeft hij gezworen op het lijk mijner moeder; dien eed zal hij houden. Ook verzocht mijn vader mij, U plechtig te verklaren, dat Hij nooit uwe moeder het hof maakte; nooit om haar ‘geworben’ heeft!! Dat zij uit eigen beweging hare welgevormde handen zoo bevallig hartelijk naar mijn ouden vader uitstrekt, moge modern zijn en bij U gebruikelijk: wij, zonen van den roemrijken Blariacus hebben andere zeden; wij beschouwen het als een slecht teeken als Zij Hem naloopt. En in uw ijver om uwe liefdevolle moeder in staat te stellen, aan den drang haars harten toe te geven, vergeet gij misschien, dat de vrouw den man volgt; dat dus (stel het onmogelijke geval, dat dit huwelijk zou gesloten worden) de oude Blariacus het hoofd van het nieuwe gezin zijn zou; en dat dit voor uwe lieftallige moeder eene aanleiding kon zijn, om voor mijn goeden teergeliefden vader eene Xantippe te worden.

En dan stelt ge mijn vader voor om samen met uwe moeder te gaan tooveren op de oevers van de Maas. Daarvoor zal de oude krijgsheld wel hartelijk bedanken. ‘Strijden en overwinnen’ is zijn leus! Tooveren acht hij zijner onwaardig. Dat mag Venlona alleen doen. En daarom edel voelende zoon der trouwlustige Venlona, tracht uwe moeder dat malle idee uit het hoofd te praten. Mijn vader houdt niet van haar; heusch niet, nooit zal hij haar tot vrouw nemen. En ik kan ook niet begrijpen, dat het van den kant uwer moeder een huwelijk uit liefde zou kunnen zijn. Tracht uwe verstandige moeder te overtuigen, dat het voor haar welzijn en gemoedsrust noodig is, dat ze haar liefde stralende oogen afwende van een grijsaard, die haar toch niet gelukkig zou kunnen maken.

Onze beste wenschen voor U en Uwe Moeder!

Een zoon van Blariacus.

---

[1] In de Griekse mythologie is Morpheus de god van de dromen.

[2] Kwaad, listig, boosaardig en twistziek wijf of helleveeg

[3] Destijdse feministe en strijdster vrouwenkiesrecht