Marijn, vièf jaor later

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Twieë losse zinkes die veur mich al vièf jaor gen beteikenis mièr hebbe. Al un paar jaor neume ze de maondaag van de letste volle waek van januari hièl sjiek ‘Blue Monday’. D’n daag det de meiste minse zich dreuvig en mismeutig veule. D’r wuùrt sinds un paar jaor ouk ut ‘Depressiegala’ op d’n televisie georganiseerd. Det levert toch waal wat aandach op, helaas ouk negatieve aandach umdet ut sponsorgeld verdwiènt in de verkièrde tesse. Idder jaor det zelfde berichje in de krant: ‘Het aantal zelfdodingen stijgt nog steeds’. Det zièn van die momente det we wat huùre euver det greujend en ónzichbaar probleem: depressie. Maar neet allein op die momente, ik dink d’r dökker aan, en det leet aan Marijn.

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Ik lièrde Marijn kinne in 2009 wie ik lid woord van Swift Atletiek. Ik zóch aansloèting beej un gruupke werpers en vónd det in Remund. De vaste kern bestónd destièds oèt veer jónge kaerels. Twieë kièr in de waek leep ik ut sportpark op. Die veer ware al begós met de warming-up. Wat voetballe, wat hokkieje met unne te groeëten bal, ut leek mich eigelik mièr op gezellig rugbieje wat ze deje . Ik begós alvas met kogelslingere. Daonao deje we dan altièd same kogelstoeëte en discuswerpe. Marijn waas d’r altièd. Unne röstige jóng met weinig talent veur atletiek. Un bietje te diek, wat verlaege en introvert. Maar waal met unne geweldigen inzet. Iddere training weer opniej. Ut waas unne jóng nao mien hert, ut kinne neet allemaol kampioene waere. As ze zich maar inzette en d’r plezeer in hebbe, en det had-e. Ik moch Marijn en leet det geregeld blièke as we naeven-ein in de riej stónde op ós beurt te wachte. Want ut werpgruupke greujde oèt tot unne fikse werpgroep en Marijn greujde mei. Ziene inzet en zien doorzettingsvermogen ware un veurbeeld veur de groep. Unne bescheide lach waas smeis ut antwaord op mien vraoge.

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Ut is lets december 2014, ut alde jaor wuùrt oètgegoèjd beej de werpersgroep van Swift. Marijn waas intösse unne echte kaerel gewaore. Hae zoog d’r good oèt, hae waas zichbaar aafgevalle en had zich un siekske laote greuje. ‘De zuùs d’r good oèt’, zag ik oprech good bedoeld taegen um en goof unne stevige schouwerklop. En hae lachde wat verlaege wie hae det smeis deej en zag ‘Danke’. Ech unne jóng dae in mien ouge klaor waas veur de volgende stap in zien jónge laeve. 

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Ut is woensdig 28 januari 2015 as ózzen trainer mich belt: ‘Marijn is doeëd’. Ein ièzige keld euvervelt mich van top wies tieën, dieke traone zien neet mièr taege te halde, ik ièsbaer door de kamer op en neer. Wat is d’r gebeurd? Gisteraovend waas Marijn in ut deepe gesprónge, hae waas zelfs neet metein doeëd. Wie kin det noow? Waas daen drempel nao de volgende stap in dien jónge laeve nag hoeëger as die reling van die flat? 

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Det ware zinkes die we hièl dök huùrde beej zien begrafenis op 3 februari 2015 beej ‘Tussen de bergen’ in Remund. Marijke en ik stónde naeven-ein, ik luùsterde wat d’r euver Marijn gezag woord. Ik verstièfde beej ut huùre det hae al langer psychische probleme had gehad, maar ze kóste um blièkbaar neet helpe. Waorum wis ik det neet, waorum had ik det neet gezeen? Ik had zien elders en broor un kort ‘in memoriam’ gesteurd. Ik schrók wie det inens geprojecteerd stónd op de wand, en ouk nag woort veurgelaeze. Ik brook op det moment en noom ouk un besloèt.

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Wie dök huùre we neet van minse die worstele met beginnende dementie. Wie dök weite we neet det emus unnen burn-out haet. Wie dök zeen we neet det emus in un hukske zit, wuùrt boète geslaote, wuùrt gepes of ut neet mièr zuùt zitte? Wie dök zeen we neet det emus d’r gans allein veur steit. Wie erg is ut as ut in die baovekamer neet mièr good schakelt? Tièdelik of meschiens waal genetisch bepaold? We kinne ze dök neet helpe maar toch waal d’r veur zièn! Marijke en ik stappe d’r gewoèn op aaf, pakke d’n auto of de fiets en staon veur de deur. Sóms adoptere we emus veur zoeë lang as ut nuùdig is. 

Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Op 27 januari is ut vièf jaor geleje dat Marijn oèt ut laeve stapde. Maar zeker neet oèt miene kop. Marijn, de hebs mich gelièrd det se sóms un stepke wiejer mós dörve te gaon. Efkes mièr aandach gaeve, effe veur emus op dörve kómme. Tièd make veur emus in noeëd. Tuurlik kinne we neet alles oplosse. Te dök mót ik toegaeve: Ut waas neet taege te halde. We hadde det noeits verwach. Maar kin dan waal zegge: ik heb as mins un bietje mièr mien bes gedaon. Neet allein op ‘Blue Monday’, maar idderen daag. 

Rös zach Marijn, ik hald dich nag effe beej mich!

Eín Europa, bieba Espanja

Weej zièn zón veer maond dakloos umdet we ós hoès verkoch hebbe en nag neet in ós appartement in Blièrick kinne. We zitte d’r neet mei, want sportvrinde van ós wiste nag un leuk huuske in Benijófar (Zuid Spanje). Noow euverwintere weej waal dökker in Spanje, maar dan veur twieë maond op un camping. Dit jaor woène we in un prachtige röstige woènwièk met opvallend vuùl Ingelse, Duitse én Nederlandse gepensioneerde aldere stelle wie weej. En wie det geit, dan kump se waal ens aan de praot. En ik zal óch vertelle, de korte bóks veel mich geregeld op de schoon! Eín Europa!

Eine wis mich te vertelle det Spanje ut gezóndste land ter waereld waas. En die mich kinne, die weite det ik det metein gaon controlere. En verdomp, kièk maar ens nao ut ónderzeuk van Bloomberg (https://www.businessinsider.nl/gezondste-landen-wereld/). Ze hebbe ónder andere gekeke nao laevesverwachting, rouke, zwaorlièvigheid, sanitaire veurzieninge en schoeën water. In det rieke kump ós Nederland pas op de 15de plaats. Dao geit ózze Wullem met zien watermanagement!

Ut bliek ouk det vuùl gepensioneerde eur riejkeshuuske in Nederland verkoupe en zich heej un klein pelièske met zwumbedje koupe in ut zunke. Zoeë verdwiène hièl wat zoor verdeende spaarcentjes nao dit Zuid-Europees land! En die mièr as 183 daag per jaor heej woène, die laote zich ouk nag as ‘resident’ inschriève. En wat held det presiès in? Det is un hièl langk verhaol, maar ut schaelt waal minstens 300 euro in de maond extra in de portemenee. AOW en pensioen wuùrt bruto euvergemak, en de belasting in Spanje is un behuùrlik stök lièger. De verplichte Spaanse zörgverzekering (Seguridad Social) leet ónder de 100 euro per maond, zónder eige risico en inclusief alles (ouk d’n tandarts en gen apothekersbeejdrage). Ut is wiejer hièl verstendig um ouk d’n auto te laote umzette, want waegebelasting is heej maar veer tièntjes per jaor. En det tik allemaol lekker aan!

En dae van Rutte ós maar wiès make ‘det d’r genne cent mièr nao Zuid Europa geit’. Nouw, die 65-plussers regele det waal veur um. Die bringe ut d’r met de schörkèr haer! Met de schörkèr? Met ut vleegtuùg, d’n dieken auto, de camper of met de caravan. Un echte grièze golf trek op nao ut zuuje! En det zièn veurzichtig geschat un paar hónderd miljoen euro per jaor. Um met de wäörd van Wilders te spraeke: ‘Un ware grièze tsoenamie’. 
En die maar allemaol lölle euver eín Europa. Op d’n haerwaeg nag effe de letste kièr tenke ónder Mestreech veur 1,75 euro de liter. Wie wiejer we nao ut zuùje reje, woort dae allein maar goodkouper. Met as toppunt wie we nao 2000 kilomaeter Benijófar binnereeje: 
‘Uij span herres: heej kos de spriet 1,19 euro!!!’, kreide Marijke.
‘Det verschil is hièl wat mièr as ut kwartje van Kok!’, mómpelde ik. Wat doon die in Brussel eigelik, det kriège die noeits van ze laeve op eín lièn. Róndum Benijófar ligge pittoreske dörpkes as Rojales, Dolores, Torrevieja, Quesada, Guardamar en la Marina. En weer tösse die dörpkes in stik ut van de ‘urbanisaties’. Ganse woènwièke met haos dezelfde prachtige huùs met eur eige zwumbedje, winkelkes en restaurantjes. Gebouwd met steun van Europa! Weej hebbe un plekske gevónde in de ‘urbanisatie Benimar 1’. Gauw de kóffers oètlaje en ós nieje ónderkómme bewóndere.
‘We mótte waal ièrs baodschappe gaon doon’, zaet Marijke.
‘Maar ik verrek van d’n hónger, ièrs wat hasse!’, zeg ik.
We loupe un restaurantje binne wao de meiste grièze köpkes te vinde zièn en waere door ein vrintelikke Spaanse senorita nao un täöfelke veur twieë verweze. De mónd velt mich aop, ut ‘menu del dia’ kos heej 9,80 euro! We hebbe zelfs de keus oèt vièf veurgerechte, vièf houfgerechte en vièf toetjes. We kriège zónder te vraoge unnen telder slaaj tösse-ós-in gezatte en un mendje vers stokbroeëd. We bestelle twieë ‘bieno blankoos’ en zeuke wat lekkers oèt, gelökkig kint Marijke un bietje Spaans. En ik zal óch vertelle, ut waas toch un pertiej lekker. We sloète aaf met twieë ‘kaffee americano’ en un Spaans likeurtje (hièrba). De totale raekening is 19,60 euro!!
‘Óngeluiflik, beej ós ware we minstes dreej kièr zoeë vuùl kwièt’, zaet Marijke.
‘Dan kinne we heej dus dreej kièr zoeë dök oèt gaon aete’, raeken ik flot oèt.

We zitte noow twieë maond in Spanje, dus net op de helf. Un paar kièr in de waek gaon we traine op ut gigantische sportcomplex van Torrevieja. Efkes in de hal un kaertje trekke veur unnen euro en we meuge de gansen daag traine. Behalve die Russe, die hebben un gaat gevónde in de umheining, die kómme veur nop binne. Maar det is ózze ièr te nao, det doon weej neet. Zoeë metein plök ik mien eige appelesienke veur straks in ózzen haof. Maar ièrs gaon we te voot aete, we weite nag neet wao. Want ut is euveral good! En dan waarschienlik op ut strand op ózze slaopzak örges oètboèke. Gewoèn umdet ut kin heej in Europa. In Europa?? In Spanje zul se bedoele!! Ik bin begós met unnen breef te schriève nao Rutte en nao Tummermans. Vergaet toch det eín Europa, det kump d’r noeits van. Ik zeen van der Valk gen daagmenu servere veur un tieëntje, inclusief drank en alles. En die Spanjaarde zulle noeits van-ze-laeve beej van der Valk zes tieëntjes gaon neertelle. 

En laote ze ós noeits mièr wièsmake det d’r genne cent mièr nao Zuid-Europa geit. Die Spanjaarde hebbe ut good veur mekaar. Die óntvange ós 65-plussers met aope erm. We veule d’r ós hièl welkóm en ós euro’s zièn vuùl mièr waerd as in ós eige land. Huùrt ge ut Rutte nag zegge met zón oètgestreke gezich wie unnen boer dae tandpièn haet: 
‘Nederland is ut gaafste land van de hele wereld’. Det bin ik eigelik ouk waal met um ins, maar Spanje is ut beste en meis gezónde land van de ganse waereld volges Bloomberg. Laote we det veural zoeë halde, en drièf ut neet te wièd door in Brussel want anders volge d’r straks nao de Brexit nag mièr Exits in alfabetische volgorde. 
Marijke kump nao binne:
‘Jan, ik heb hónger, geis se met?’.
‘Zulle we det Indiaas restaurantje vandaag us probere?’.
Bieba Espanja . . 

Blariacus, d’r kump maar gen ind aan

Op zaoterdig 18 december 1909 steit unne ingezónden breef van unne zoon van d’n alde Blariacus in de Nieuwe Venlosche courant. Hae schrief euver ut óntstaon van zien Blièrick. Hae euverdrief un bietje euver de geschiedenis van Blièrick.

Maar ut blief waal hièl leuk um ens door te laeze, tösse de regels door staon unne gas feite wao we neet umhaer kinne.

D’n breef griep mich beej de sträöt, ik mót um nag ens röstig doorlaeze. Ik zet mien linkerhand onder mien kin en staar nao det schermpke van miene kómpjoeter. Ik betrap d’r mich op det ik hardop zit te praote:

‘Blariacus, zeg mich wao ik dich kin bereike . . ?’

‘Blariacus, laot huùre wao ik dich kin vinde . . ?’

‘Blariacus, met pièn in ut hert wil ik dich vertelle . . !’

‘Blariacus, ut geit gewoèn maar door, d’r kump maar gen ind aan’

Blariacus - Een torsche grijsaard. Somber schouwden zijne donkere oogen. Zorg leest men in 't edel gelaat, het is, of hij peinst over 't einde. Voor lange, lange jaren her had hij zich gevestigd op den linker maasoever. Hij kwam uit 't land van den onoverwinbaren Romein. Zijn eega was een koningskind uit den stam der fiere Menapiërs. Zijn woonstee lag 12 mijlen van Catualium of Kessel en 22 van Cevelum of Cuijk. Naar hem werd die plaats genoemd Blariacum. Hard was de strijd om den zege. Hij was een voorpost, een pionier der groote natie. Zijn taak was 't beveiligen der Romeinsche heirbaan, het in toom houden der omwonende stammen. Hij bracht een hoogere beschaving aan de hier wonende barbaren. Dat was zijn gelukkige tijd. Met krachtigen arm heerschte hij mijlen in den omtrek. Tegelijkertijd deed hij den Romeinschen cultuur doordringen en wist hij eerbied voor dat genie in te boezemen. Wanneer zijn schepen hem den stroom langs voerden, werd hij overal toegejuicht, werden de belastingen zonder moeite geïnd. Dat was niet altijd zoo geweest. In den beginne had hij een harden kamp te strijden. Met slechts 2 schepen en eenige legioenen soldaten zeilde hij de Maas af. Een volk van reuzen bewoonde de oevers. Bij 't zien der schepen komen ze uit hun dichte bosschen. Met machtige hand grijpen zij rotsblokken en slingeren die met krachtigen zwaai naar die vreemde indringers. Blariacus alleen bevond zich op de voorplecht van zijn schip. Suisend doorklieven die steenen de lucht. Hij wijkt geen duim van zijn plaats. Kalm weert hij met zijn veldheerstaf de steenworpen af. Strak gespannen is zijn gelaat, ijzig de blik zijner oogen. De behaarde barbaren bewonderen en zien in hem een hooger wezen. Zij brengen geschenken en smeeken om vrede. Zij vragen hem zich bij hen te vestigen,  gaarne helpen zij hem zijn burcht bouwen.
Zoo ontstond Blariacum. Van hieruit werkte hij rustig èn voor Rome èn voor de beschaving der onderworpen volkeren. Hoog lag zijn burcht aan de machtige Maas, fier wapperde zijn standaard door ieder geëerd. De wachter op de tinne (ut baoveste deil kasteelmoor) schouwt wijd, wijd over een bevredigd en tevreden gebied. Dan verscheen op den rechter maasoever een vreemde volksstam. Ondanks zijn veldheerstalent kon Blariacus den krijg niet volhouden. Door de overmacht terug geworpen over de Maas, moest hij zijn werken tot den linker maasoever beperken. Bange tijden breken nu aan. Franken, Noormannen en andere woeste horden doen ruwe invallen. Blariacus trekt zich terug in zijn sterken burcht. Voor lang is zijn invloed weg. Wanneer eindelijk de volksverschuivingen tot stilstand komen, en de rooftochten ophouden, wanneer er ten slotte klaarte komt na de nevelen ziet hij aan gene zijde der Maas een Vesting. Dat stemt hem treurig; hij weet uit zijn Romeinschen tijd, hoe nabij een vesting geen vrede en welvaart kan heerschen. Verschillende rampen gaan hem treffen. Een deel zijner afstammelingen trekt weg, en vestigt zich in 't Peelland. Zij stichten Berkele of Klein-Blerik, later Horst genaamd. Door de voortdurende stormen en aanvallen verviel zijn burcht. Uit de overblijfsels deed hij de eerste christen kerk bouwen (dit is de alde Lambertuskerk). Hij zelf woonde voortaan in een eenvoudige woning of op ’t kasteelke Boerlo. Erger dan dit leed was het onteigenen of beter 't rooven van 30 hectare van zijn besten grond. Daarop bouwde men het Fort Sint Michiel. Men lette niet op zijn protest en tot op den huidigen dag heeft hij geen restitutie noch aan grond noch aan geld kunnen verkrijgen. Nog altijd was Blariacus echter in aanzien. Hij had de heerschappij over de Maas en niemand was er die zo hem betwistte. Daardoor had hij een vrijen weg, nog altijd lagen talrijke schepen op dien stroom, welke Blariacus groote schatten toevoerden. Ook dit recht trachtte men hem te ontnemen. 
Bij een der processies op Sint Urbaansdag voer de eerewagen met het beeld des heiligen wat ver in den stroom. Schippersknechten, Hollandsche geuzen, deden den wagen kantelen. Ze vischten het beeld op en voeren er in triomph mee op en af. Aan gene zijde der Maas verscheen de regeerende burgemeester van Venlo met den stadsbode. Tot den Geuzen riep men: 
‘Namens mijnen Heer beveel ik U, brengt dat beeld tot ons over. Want met het beeld verliezen de Blerickschen alle gerechtigheden op de Maas.’ 
’s Anderendaags was dat beeld op het stadhuis te Venlo. De geestelijkheid, die altijd erg gehecht is aan hare parochie, sprong hier in de bres. De verontwaardigde Pontanus, een rechtgeaard zoon van Blariacus, slingerde Venlo een stuk in 't gelaat, waarin hij de fiolen van zijn toorn en verachting uitgoot. Wat belachelijk is ‘t, de jurisdictie over de Maas aan een houten beeld toe te schrijven, terwijl zij toch aan den Blerickschen grond gehecht is. Waarvan de grenspalen gevestigd waren, vooraleer er burgers van Venlo bestonden. Doch dit hielp niet. De hulp van den Vicaris Generaal te Roermond werd ingeroepen. Toen wilde men wel heimelijk het beeld terugbezorgen. Pontanus eischte openlijk en plechtig herstel. Blariacus echter was te zwak om de stem zijns zoons kracht bij te zetten. Het was ook een recht treurige tijd. Zijn kinderen waren verzwakt, ze werden mishandeld en uitgezogen. Blariacus moest dat alles lijdelijk aanzien. Wat zou hij ook beginnen tegen de overmacht. Beurtelings waren het de Staatsche of Spaansche, de Fransche of Pruisische troepen welke zijn land uitplunderden of plat brandden. Hoe vaak moest hij zijn geestelijken niet sturen naar 't Fort Sint Michiel, waar grimmige ijzeren of koperen monden gereed lagen om dood en verderf uit te braken. 
Pas in de laatste jaren heeft Blariacus zich hersteld. Sinds de vestingwerken gesloopt zijn ontwaakte er nieuw leven en frissche moed. Hij telt zijn onderdanen weer bij duizenden. Fier beurt hij ’t hoofd in 't bewustzijn zijner komende kracht. Zijn zonen en dochteren ijveren voor zijn glorie. Wel zijn er binnengedrongen, die niet hebben 't bloed van Blariacus in de aderen. Maar ook zij zullen zich hechten aan den Oude. Hij zal hen tot zich opheffen en vormen tot trouwe Blariaci. 
Daar dreigt plots een nieuw gevaar. Als een bliksemschicht bij wolkenloozen hemel komt het over ons gevaren. Blariacus, de oude, hij moet verdwijnen. Reuzen vangarmen met ontzaggelijke grijpklauwen strekken zich naar hem uit. Och, Oude, denk niet aan liefde, die armen zullen u verdrukken. 
Blariacus, waak en omgord uwe lendenen, op uwe hoede.
Een zoon van Blariacus. [oèt www.delpher.nl]