Haorster kermis

Ut is erges begin mei 1963, we hebbe met ós vrinde aafgespraoke det we morge nao Haorster kermis gaon. We hebbe toch niks anders te doon en ut wuùrt hièl moeëj waer, zagte ze.
‘Maham, we gaon morge met de fiets nao Haors’, zeg ik saoves aan taofel.
‘Wie zoeë, is d’r wat biezónders te doon dan’, vroog mien vader niejsgierig.
‘Haorster kermis’, zeg ik hièl gruùts.
‘Zoel se det waal doon jóng. Met Haorster kermis wuùrt d’r dök met metser gestaoke. Veural as d’r kaerels oèt un ander dörp achter eur ‘megjes’ aanzitte. Dan is ut metein hómmeles’, zaet ózze pap. 
‘Och-te-God’, zaet ós mam, ‘dan heb ik leever neet det se geis. Dao heb ik aevel gen rös euver’.
‘Maak dich gen dieke bein Tuut. Ik had ut euver kaerels en neet euver van-die-sneuzels’. Maar ós mam die heij gen rös mièr, die zoog mich al aan un mets hange.
‘Heb se waal leech op diene fiets?’, zaet ós mam as letste haop um mich thoès te halde.
‘Jao mam, veur- en achterleech’.
‘Hes se daors, gank nao Haors. Dao löp unnen hóngk, dae pies dich in de móngk’, hoord’ik ózze pap op d’n achtergrónd mómpele.

De volgenden daag vertrekke we met vièf man met de fiets nao Haors. Ós mam haet mich wat langer as normaal geknoèveld en tig kièr ‘bis-se-mich ouk veurzichtig jóng’ gezag. In Haors zette we de fietse naeve kafee-zaal de Sport op ut Wilhelminaplein en loupe de kermis op. Un stelletje boere met opgestruipde mouwe houwt zich ut schómpes op ut Kop-van-Jut. Gruupkes elders staon gezellig met-ein te kletse róndum de carrousel wao eur kiendjes rundjes dreie. Op d’n hook van de Schoeëlstraot steit ouk un danstent, maedjes met kleurige korte petticoat-rökskes staon te huppele op de mezièk van Chubby Checker. Ut is de bedoeling det jónges oèt ut publiek zich melde um met die vrouwluuj te swinge en te twiste. Maar nemus meld zich. Meschiens hadde ze baeter un tent metske staeke kinne opzette, dóch ik beej mich-zelf. Maar dao stik ózze Jo zien hand op en ik dink metein ‘hae waal, wie dörf dae det zoeë maar’. Hae wuùrt nao baove gerope, duit kevieps zien jeske oèt en begint metein met ein van die bleumkes te twiste. De show geit beginne. Weej meuste kaertjes koupe en dae schalevaeger stónd ós al binne op te wachte.

We loupe wiejer de Schoeëlstraot op en aaf, en um d’n tièd te verdriève nag maar ‘ns unne kièr. Ik heb ut zoeë langzamerhand waal gehad en krièg dors:
‘Zulle we nao de Sport gaon’, stel ik veur. En de ganse bubs löp achterein de kroeg in. Potverdómme wat un kónsternatie, allemaol bezaope kaerels hange aan de bar of staon in gruupkes d’r veur. Met schoeëm op de moel en verschaald beer in de hand liek ut waal of ze ruzie met-ein hebbe. Toch waal un bietje be-ingstigend. We schravele ós tösse die zwaore stumme en dae roukwalm door nao de zaal. Ein van die Haorster boere duit van zattigheid unne stap achteroèt en ik boets taege um aan. ‘Sorry’, zeg ik hièl benépe en hae kiek mich wie unne verzaope vis in lieëg water aan en dreit zich gelökkig weer um. In de zaal bliek de toeënhuuëgte wat fièner, de luch wat klaorder en haos allein maar ‘Haorster megjes’ zitte aan täöfelkes naeve de dansvloer. We besloète zoeë örges tösse de zaal en ut kafee in te gaon staon. We lappe wat beej en effe later staon we zuùnig te nippe aan ós pilske. De mezièk begint te speule: ‘Love me warm and tender dear . . .’. 
‘Det is van Paul Anka’, zaet Pruumke dae alles van de top-40 aaf wet. De ‘megjes’ kómme in bewaeging, kièke richting kafee wao gen bewaeging kump en gaon met-ein danse. Un bietje un mismeutig gezich.
‘Zulle we die aaftikke’, stel ik veur en we loupe op twieë maedjes aaf. Maar die schödde allebei hièl vinnig van nae. Op ózze stert getrap loupe we truuk wao d’r dreej ós keihard lachend staon op te wachte. Maar dao waere we zachjes beej d’n erm gepak: ‘Zulle weej same danse . . . ?’. Ein vrintelik maedje kiek mich aan, mien hert mak un sprungske. En efkes later slièpe we same euver de holtere vloer en emus zingk ós vanaaf de buun toe: ‘Love me warm and tender, dear. I'm in heaven in your embrace. See the glow of your angel face. Heaven sings, heaven rings. On your wings, we will fly away’. Un vrintelik ingele-gezichje kiek mich lachend aan en vruùg: ‘Halven dans?’. Ik knik allein maar en stap binne in d’n Haorster druimwaereld.

Die Haorster megjes weite van wante want al keuvelend waer ik effe boète ut dörp meigeloeks in zón verwermingshuuske naeve unne groeëte tuinderskas. We kösse en knoevele en praote euver van alles en nag wat. Ik vertelde det van ózze pap det ruzies op Haorster kermis woorte oètgevochte met getrokke metser. Corry schatert van ut lache: ‘Det heb ik nag noeits gehuùrd’. Ik gaon wat wiejer en zeg det ik gehuùrd heb det jónges van boète van de Haorster megjes mótte aafbliève, anders zweit d’r wat? 
‘Maar det beteikent neet det weej megjes van jónges oèt un ander dörp mótte aafbliève’, zaet Corry en pak mich nag ens good vas en drök zien lipkes taege de mien.
‘Maarrr . . die megjes die geej as ièrste woeld aaftikke? Die vreejde waal al maar die knöppels stónde in de kroeg’.

Ut woord weer vuùls te laat en ut waas tièd um mien Haorster megje nao hoès te bringe. Maar det heufde neet want zien breurs zote in un kafee op de Schoeëlstraot doeënbeej zien elderlik hoès. Ik meus effe met nao binne en wat bleek? Het waas innigs maedje en had maar leefs elf breurs. D’r ware d’r gelökkig maar un paar in die kroeg maar ik kreeg ut waal inens Spaans benauwd. Door die Haorster vlinders in miene boèk en nao ut zoeë vuulste glaas beer en de zoeë vuulste klap op mien schouwers van zien zoeë vuulste broor dóch ik: ‘Noow mót ik ech nao hoès’.

Beej de Sport loog unnen einzame fiets op de grónd en un paar Haorster kèls strómpelde nao boète. Ik spróng op miene fiets en ging op waeg. Idderein dink det d’n truukwaeg nao hoès altièd flotter geit. Maar det gelt neet veur de waeg van Haors nao Blièrick. Eine lange rechte waeg wao maar gen ind aan kump. Hièl in de vaerte zoog ik un klein slingerend lempke. Nao unnen hièle langen tièd kwame we mekaar veurbeej. Unne andere einzame fietser ónderwaeges van Blièrick nao Haors. Wie ik nao un ièwigheid eindelik mien vertrouwde Lieuwerikstraot inreej, waas ut benauwend zakkeduùster en doeëdstil. Op nummer dertien hóng un verschrikkelik leve vrouw baove oèt de raam op mich te wachte. Ik wis det ze noow hièl bliej en gelökkig waas det eure zoon óngeschónde thoès waas. En ik loog effe later in mien werme bedje. Bliej det ik thoès waas. Schöldig det ik ós mam zoeë lang in ónrös had laote wachte. 

En Haorster megjes zien erg leef maar met de fiets vuùls te wièd weg.

Un gaat in mien geheuge (1962-1963)

Ik weit neet wie det beej óch is, maar van un paar jaor op de middelbare schoeël weit ik nag maar verrekte weinig aaf. Vanaaf mien veerde joar wies 1962 kin ik mich hièl vuùl details herinnere, en dan stok ut efkes. Van de waek kwaam ik un alde klassefoto taege, ik tel 15 jónges en 4 maedjes met michzelf as straolend middelpunt. Ut is de derde klas van de ’t Blariacumcollege in Blièrick, Jantje is 14 jaor. Ik heb ze mich ein-veur-ein ónder ut vergroeëtglaàs beklots, en ik herkin met meujte maar zes veur- en achtername. De foto is euverduùdelik gemak met unne gezamelikke picknick met ós klas, maar waor? Al sleis-se mich doeëd. Ik staon d’r waal ech op, maar gans umringk met allemaol vraogteikens.

De derde klas met vuùl vraogteikens

Maar ik gaef neet op! Ik weit nag waal det ik ’s morges te voot nao schoeël leep, ik kwaam altièd op snippenäörke aan. Stevig doorloupe met un zwaore tas met beuk euver de schouwers. Beej ós achterum euver de Smeliënstraot, schuùns euver ’t kerkplein, euverstaeke beej Karel Kerp en dan dae paad naeve frietkraom van Jan de Bruyn door ut tuindorp. D’n berg op en beej dokter Zeegers links aaf euver de Willem Kloosstraot. Veur de Mulo rechsaaf, beej de Felix Timmermansstraot linksaaf en ik leep rech op die stómme holtere barakke aaf. Wie ik in de ièrste klas zoot zagte ze det in ut derde jaor de niej schoeël klaor zuuj zien. Ik heb in 1964 eindexame gedaon, maar louw loene nieje schoeël.

Ik heel mich neet vuùl op met activiteite op ’t Blariacumcollege, ik had miene atletiek en mien twieë vaste vrinde zote op de Ambachschoeël en op de Mulo. Maedjes interesseerde mich nag neet. Jao, ik waas met Carla maar det stelde neet vuùl veur. Det zoog ik allein beej Festina en as ik ièrlik bin zoog hét mich leever as ík um. Dus die veer maedjes op die foto? Ik kóm maar toet eine naam, volges mich zit ik naeve Yard Daniëls. En as de schoeël oèt waas leep ik metein dezelfde waeg weer truuk nao hoès.

Wat ik mich waal herinner is Wieger Thuijls, det is dae jóng gans links op de foto. Dae is in 1969 gestorve, det hakde d’r behuùrlik in. Ik waas in miene schoeëltièd unne kièr beej um thoès gewaes, ut waas unne hiele aardige röstige truukgetrokke jóng en woeënde op ’t Lambertusplein.

Dae midde op de foto zit, met die bein ordinair wièd oèt-er-ein det is Henny Heuvelings, wao ik nag un paar jaor bevrind met bin gewaes. We neumde um pruumke, waarschienlik umdet hae un jónger breurke waas van de proèm van Heuvelings. Pruumke waas un bietje ADHD en we ginge waal ens kaarte beej Tom en Wim Loèje op de Ièrste Graaf van Loeënstraot. Die hadde un spegel in de kamer hange en pruumke woord door ós altièd veur det spegel gemanoevreerd. Hae verloor altièd umdet weej um in de kaart kóste kièke en hae haet det noeits in de gater gehad. Dae klotskop. Met de vastelaovend telde hae ouk wievuùl glazer det we gedrónke hadde. Beej idder glaas beer haolde hae un zwaevelke oèt un zwaevelduuëske en deej det los in de tes. Van naotelle is ut noeits gekómme, want hae had al gauw un stök in de kloeëte.

Juffrouw Dohmen van Biologie

En dan helt ut op, mièr jónges en maedjes herkin ik ech neet. As ik nag wat wiejer naodink herinner ik mich det d’r un stök of vièf jónges oèt Hors beej ós in de klas zote. Dao had ik waal bewóndering veur want die kwame idderen daag met de fiets van Hors. Door raegen en wind, in de winterdaag altièd in ut schemerdónker, det waas niks veur mich. Eine kièr had ut ’s morges hièl erg ge-ieseld, ik zeen ze nag aankómme. Stièf gevraore op die fietse. Alle vièf met un ièsläögske in de haor en op de jas. Ze mochte metein nao binne van concierge Steylen en door de roèt zoog ik det die jes gewoèn rechop bleve staon van ut iès en hièl langzaam inein zakde as ze opduuëjde. Brrrrrr wat unnen ozel . . .

Wach effe, d'r kump nag unne flard oèt det gaat in mien geheuge binne. Ik weit ouk nag det we klassefuive hele in ut patronaat op de Póntanusstraot same met un paar andere klasse. D’r woord wat gedans, wat óntzettend slap ge-alde-hoèrd en de res bin ik hièl flot vergaete. Erg hè, ik begin mich un bietje te schoefte.

Wie kump det, waorum weit ik det neet mièr. Niejsgierig bin ik ens gaon zeuke op ’t internet nao ervaringe van jónges in de puberteit. Vuùl van die dinger, as ruzie make met dien elders, det kump mich neet bekind veur. Noow lete mien elders mich waal erg vreej, ik moch zelf weite wie laat ik thoès kwaam en zoeë. Maar ein kenmerk sprik mich erg aan: pubers zièn ouk erg egocentrisch. Det zal ut zièn gewaes, ik interesseerde mich in daen tièd neet zoeë vuùl veur wat d’r um mich haer gebeurde. Ik ging nao schoeël, lière ging mich bes good aaf, lang in mien bed bliève ligge ouk. En de res van d’n tièd vuùl traine beej Festina wao ouk mien twieë vrinde beej ware. En wao mien Carla euveral waas wao ik ouk waas.

Hèhè, det gaat in mien geheuge is verklaord. Maar waal erg, d’r is gewoeën un paar jaor oèt mien laeve verdwene. Stómme puberteit, maar ik heb ut toch nag ens veur de zekerheid naogevraog. Det stómme egocentrische is gelökkig ouk verdwene. hèhè . . .

En dae emus herkint op die klassefoto, dae bin ik hièl erkintelik en kleurt det gaat alsnog un bietje.

Lieuwerikstraot, veur altièd verbónde (2)

Veer maond geleje ginge we ze opzeuke in de geslaote aafdeiling van d’n Beerendónck. We hadde belaof det we truuk zuje kómme, gister waas ut zoeë wièd. Ós Tina, Marijke en ik staon in de lif nao de ièrste etaasj, alledreej met un Blièricks bloomstökske in de hand. Op de gank waere we al opgevange door Henk, de zoon van Til Verstraelen-Janssen.

‘Ziet geej van Titulaer? Loup maar met door want in de gezamelikke hoèskamer is mezièkmiddig!’. We loupe achter Henk met zien hundje aan nao de knusse kamer van Til. Flardes alderwetse accordeonmezièk óntvluch de hoèskamer.
‘Aohh geweldig! Wat leuk det ge d’r ziet!’, dreej alde krasse knuup vaere op oèt eur steul. D’r waere hendjes geschöd, d’r wuùrd geknoèveld en gekös.
‘Wie is ut meugelik, det is lang geleje’, de hand waere inein geslage. Til (95), Gerda (89) en Wim (86) Janssen begroete ós hertelik. En efkes later zitte we met zeve man in un kringske in de woeënkamer van Til. Ós Tina geit zich naeve zien klasgenootje Gerda van tachtig jaor truuk van de liègere schoeël zitte en doeënbeej Wim. Marijke en ik zeuke un plaetske naeve Til. Henk zet zich in de midde en zörg veur de kóffie, ut hundje zit verbaas te kièke op ut bed van Til. Gossiemeine minsekinder, hadde we ut allemaol maar vasgelag met unne camera. Ut waas weer volop genete van al die verhaole. In unne mum van tièd zote we in d’n twieëde waereldoorlog, ze weite ut allemaol nag haorfièn oèt te teikene wie det toeging in ós Lieuwerikstraot.

Meschiens ièrs effe de situatie oètlegge. De femilie Janssen-Jacobs woeënde met eur twieë dochters en zeve zone op nummer 26. Vader Janssen waas unne strenge rechvaerdige rièksambtenaer en ‘tant Jansse’ waas de leefste vrouw van de Lieuwerikstraot die de lekkerste kukskes kós bakke. Aan d’n euverkant op nummer 27 woeënde de femilie Verstraelen-Truijen met zes zeuns en veer döchter. Toeën Verstraelen had ein tummerbedrièf achter ut hoès en waas aannemer. Die twieë groeëte gezinne ware ouk nag ens döbbel in d’n ech verbónde met twieë ónderlinge huwelikke. Ties Verstraelen waas getrouwd met Til Janssen en Mia Verstraelen waas getrouwd met Geer Janssen. En weej woeënde wat wiejer truuk op nummer 13. Die van Titulaer ware waal wat minder kerks as die van Janssen en die van Verstraelen. Wim kiek mich aan en verzuch: ‘Och jao, vruùger waas ut raar as se neet nao de kerk gings. Taegeswäördig is ut raar as se waal nao de kerk geis’.

D’n oorlog leet intösse 75 jaor achter ós en haet depe ónoètwisbare spaore achtergelaote. Til is meschiens aaf-en-toe de waeg kwièt, maar van lang geleje zien nag vuùl details bliève hange. Ut pak mienen erm en kiek mich deep in de ouge aan: ‘Sómmige dinger vergit-se noeëts’, met de naodrök op noeëts. Beej ós in de straot op nummer 55 woeënde de femilie van Baer de Vries, dae waas hièl fanatiek beej de NSB. Zien dochter waas getrouwd met Johan Berendsen, ‘de schrik van Venlo’. Dae haet verschillende oorlogsmoorde op zien gewete. En die twieë lepe döks door de straot te paradere en makde ut laeve extra zwaor en extra peniebel in de Lieuwerikstraot.

Op nummer 20 woeënde de femilie Sónnemans, de vader en moder ware allebei zoeë douf wie un kwartel. Hae waas militair gewaes en had ut ièrste jaor van d’n oorlog vasgezaete as kriègsgevangene. Maar vanaaf 1941 waas hae weer vreej en had unne godsgruwelikken haekel aan Pruusse en nag mièr aan landverraojers. Wie Baer de Vries unne kièr met zien kómpane door de straot marsjeerde, stónd Sónnemans aan de straot. En wie ze veurbeej kwame dreide hae zich póntificaal met de rök d’r op aan. Maar aoh-jeej, de Vries sómmeerde det hae zich meus umdreie en meus groete. Maar Sónnemans verrekde det!

Geer, d’n aldste zoon van  Janssen, waas in d’n oorlog óndergedaoke in Hors en aktief beej de óndergróndse. Berendsen waas altièd op zeuk nao jónge kaerels en sprook ouk Gerda waal ens aan um oèt te vraoge wao zien broor oèthóng: ‘Ik waas doeëdsbang, maar ik heb ut neet gezag’. In 1944 is Geer alsnog gearresteerd en euvergebrach nao ut Roergebied veur de Arbeitseinsatz. Nao de bevrijding woord ziene pap ingezatte beej de grensbewaking baove op de hei, umdet hae rièksambtenaer van beroep waas. Wie de Pruusse zich euvergegaeve hadde, waas Geer hielemaol te voot oèt ut Roergebied truuk nao hoès geloupe. En wae tröf hae aan beej de grens? Zien blood-eige vader! Det mót ouk veur dae strenge mins un óntroerend emotioneel moment zien gewaes!

Vader Janssen kweekde ouk dahlia’s. Hae waas veural hièl gruuëts op zien dieke oranje rónde böl, die veurzichtig met pepeer woorte beschermp. En met keuninginnendaag (31 augustus) woorte de gerdiène beej hoèze Janssen wat wiejer oèterein geschaove en in de midde kwaam un vaas met prachtige groeëte oranje dahlia’s te staon. Maar dao-zal-se-ut-hebbe, dao kwaam Baer de Vries naeve de deur. Die felle oranje kleur van die prachtige dieke dahlia’s vónd hae toch waal un ónacceptabele flagrante provokasie en belde beej Janssen aan. Die blome zuje en meuste weg beej de raam. Maar Janssen dóch dae kin mich verrekke en schoof allein de gerdienkes wat wiejer toe.

Maar de meis verschrikkelikken daag dae idderein zich hièl scherp herinnert waas zaoterdig 28 oktober 1944. Smiddigs um veer oor woorte 224 bómme losgelaote baove Blièrick. Ut doel waas de Maasbrök, maar die woort neet gerak. In de Lieuwerikstraot vele daen daàg tièn doèje te betreure. Moder en twieë kinder Eissing (hoèsnummer 72), veer kinder Standaar (nr.59) en dreej dochters beej Scherjon (nr.57). Ut waas unne inkzwarten daag veur de Lieuwerikstraot. Wim Janssen waas dae middig ónderwaeg nao hoès maar wie hae door de Smeliënstraot rende vele al de ièrste bómme. Hae ging metein in de gäöt taege de stoeprand aan ligge en zoog met eige ouge wie de Lambertuskerk vol gerak woord en in puin woord gebómbardeerd. Ouk de huùs van Pauke Teelen (nummer 16) en Thei Hommen (nummer 18) ware in eine klap twieë ruïnes.

De verhaole volge mekaar op. En dit zien allein maar wat flardes die ik veur óch heb opgeteikend, op d’n achtergrónd klónke flardes accordeonmezièk en wat krakende valse stumkes: ‘Och An, och An, och An. Wie geit ut toch met Sjang. Hilt dae nog vuùl van dich. Kom toch vertel ut mich’. Henk kwaam nag ens rónd met de kóffie en Gerda deilde nag ens bonbunkes oèt.
‘Wao hebbe ze ut noow euver’, vroog Til nag maar ens en pakde mich beej d’n erm.
‘Wim vertelt net det hae vruùger belke haet getrokke beej Schöddebölke van ós naeve. En ik vertelde det weej det ouk gedaon hebbe, maar weej neumde eur destièds Roeska’.
‘Dan zal ze d’r ouk waal veur gevraog hebbe’, zag Til hièl euvertuùg.

Unne geweldige middig deurt noeëts lang genóg en waas vuls te flot veurbeej. ‘We mótte det zeker nag ens euverdoon’, zag idderein. D’r woort aafschièd genaome, d’r woord nag langer hendjes geschöd, nag langer geknoèveld en unne kièr extra gekös. Wie we naeve de hoèskamer kwame hoorte we det de mezièk waas aafgeloupe. Ós Tina had nag ein bloomstökske mei genaome veur An Geelen-Peeters (87) en natuurlik meuste we ós nag effe gaon zitte. Pas wie um half zes de soep nao binne woort gevare meuste ouk weej nao hoès:

‘Of zulle we heej un tas soep met aete’, zag ós Tina.