Na bijna vier eeuwen alsnog excuses?

Willekin Tutelair gedood door de Hollanders.

Het is 1624, we zitten midden in de Tachtigjarige Oorlog. De Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden voeren een schier oneindige strijd tegen de Spaanse overheersers. Zoals dat in elke oorlog gebeurt, lijden de gewone mensen het meest. Vooral de boerenbevolking in het zuiden lijdt het meest door de afwisselende belegeringen en plunderingen van Staatse en Spaanse troepen. Maar dat geldt zeker ook voor de maasschippers. Hun schepen worden geconfisqueerd en ze worden verplicht om diensten te verlenen bij bevoorrading en troepenverplaatsingen. Mede door de blokkades van de Maas ligt de maashandel praktisch stil.
Het is 16 oktober 1624, Willekin Tutelair is onderweg met een vracht houtskool van Hoei naar Luik. Hij stuurt zijn boten zorgvuldig langs de grintbanken en even vóór Seraing, ter hoogte van Val Saint Lambert, slaat het noodlot toe. Vanaf de andere oever wordt hij beschoten door de Hollanders. Hij heeft geen schijn van kans, op het open water fungeert hij als gewillige schietschijf. Hij wordt geraakt en overlijdt ter plekke.
Willekin wordt terug gebracht naar zijn woonplaats Hoei, waar hij 18 oktober in de Sint-Petruskerk wordt begraven tijdens een gezongen mis. We weten dat allemaal precies omdat de pastoor een en ander keurig heeft vermeld in het begraafboek. 

Le 16e de 8bre 1624 fut occis Willikin Tutelaire nayveur descendant dans sa cahotte par les Hollandais, al opposit del vaulx Saint Lambert, son corps fut r’amersué à Huy le 18e et la esté ensepulturé dans notre eglise de Saint Pierre le 19e auquel on aussy avons chanté les époques. 

Zijn vrouw Jeanne de Dinant blijft berooid achter met acht kinderen, de jongste is net 4 jaar. Het zou zomaar één van de vele duizenden slachtoffers van deze oorlog zijn geweest. Maar Willekin Tutelair (1575-1624) was mijn rechtstreekse voorvader. Om precies te zijn, hij was de overgrootvader van de stamvader van alle Titulaer’s, Franciscus Wiliquin Tutelair.

De Willekin uit Hoei was maasschipper van beroep en we weten dat hij onder andere houtskool vervoerde. Hij was getrouwd met Jeanne de Dinant (+12-09-1636 in Hoei). Ze verhuisden na 1597 van Luik naar Hoei en gingen wonen in de parochie van Saint Pierre-en-Outremeuse. Samen kregen ze acht kinderen:

1. Anne, geboren in Luik 29-03-1597
2. Wiliquine, geboren ca.1600, overleden in Luik 17-10-1652; getrouwd met Anne Delpayre (+ 22-09-1678 in Luik).
3. Nicolas, geboren ca.1600, overleden in Hoei 08-11-1655; getrouwd met Francoise Orbain.
4. Henri, geboren ca.1600, getrouwd 05-10-1624 in Luik (St.Thomas) met Aïlid d’Andenne.
5. Jean, geboren 27-05-1611 in Hoei, alwaar hij 08-11-1655 ongehuwd overlijdt.
6. Marie, geboren 19-05-1612 in Hoei.
7. Beatrix, geboren 30-10-1615 in Hoei, waar ze ook 15-10-1636 overlijdt.
8. Jenne, geboren 18-09-1620 te Hoei.

Nu heb ik mijn eigen parenteel opgezet tot aan de dertiende eeuw. Zowel van vaders- als van moederszijde heb ik geen slavenhandelaren kunnen ontdekken. Wel vond ik deze laffe daad van de Staatse troepen tegen één van mijn rechtstreekse voorouders.

De excuses voor de destijdse slavenhandelaren begrijp ik maar deels, maar ze gelden niet namens het gehele Nederlandse volk en zeker niet namens mij. Maar mag ik dan wel excuses verwachten van het kabinet voor de laffe en zinloze moord op één van mijn voorouders?

Un kerskiendje in 1667

Ut gebeurde lets december in 1667, ut waas gemein en ièzig kald in Blierick en de Maas zoot al un waek potdich gevraore. De minse lepe veurzichtig door de opweiende stuùfsnieje euver de Maas nao d’n andere kant en weer truuk. De holtere buuetjes van de Maasschippers ware op de wal getrokke en wachde op baeter waer. De schippers hadde un plaetske gezóch in ein van de herberge. Zoeë ouk Jozef en Maria Ragay oèt Grave, ze hadde eur dreej buuetjes beej de Staay met de paerd umhoeëg getrokke. Eure gansen handel hadde ze verkoch op de Venlose mert. En op de Staay hadde ze un eige kaemerke gekrege van Godfried en Ketrien Versmissen, de destièdse herbergiers. Want Maria waas in verwachting van eur ièrste kiendje en leep al op ut lets.

Ut waas in de nach van 23 op 24 december, de weeë kwame kort achterein en Maria loog te kreune in ziene bedstee. Josef kós ut neet mièr aanzeen en spoojde zich nao Ketrien Versmissen um hölp te vraoge.
‘Noow maar röstig aan’, zag Ketrien en spróng oèt eur bed en stapde zoeë maar direk in eur kleier en zag:
‘Maks dich unne groeëte kaetel werm water Godfried’, en taege Jozef zag ze:
‘En dich bliefs röstig en kumps met mich mei en duis gewoeën wat ik dich zegk’.
Effe later kwaam Godfried met de allergroeëtste kaetel water en staokde ut törfkechelke nog maar ens good op. Josef kwaam met twieë extra brandende kerse aan um wat mièr beej te leechte. En same keke die twieë duilesse met aope moel wie Ketrien de aankómmende moder gerös stelde en ut kiendje haos letterlik nao boète praotde. En eindelik rónd dreej oor woort ut kiendje gebaore, ut waas un gezónd maedje en schrieuwde wie un jóngk verkske. Ketrien lag ut kiendje op d’n boèk van Maria, ut sputterde nog wat nao en waas toen hièl röstig. Die twieë duilesse deeje eindelik de moel toe, slikde eur emotie weg en vloge mekaar met traone in de ouge um de nek.

Ut waas kersaovend en dreej persoeëne kwame oèt de Staay en lepe veurzichtig de steine trap aaf nao ónder. Euver ut liènpaad naeve de Maas, wao normaal de paerd de schepe veurt trokke, lepe ze richting Blièrick. Ut waas Ketrien, det links en rechs begeleid woord door Godfried en Jozef. Alledreej hadde ze de capuchon van eure zwaore winterjas euver de oère getrokke. Ketrien droog un kiendje doeën taege zich aan, diek en werm ingedreid. Veurzichtig schuùfelde ze euver ut liènpaad nao ut Lambertuskerkske op de Helling in ut dörp.
Pestoèr Póntanus waas ut kleine zaalkerkske aan ut veurbereide veur kersmis. Aan de ziejkante waas wat dennegreun vasgemak en d’r börde zeker ut döbbele aantal kerse wie gewuuenlik. Twieë törfkachels stónde te gleuje as twieë zomerzunkes. De deur van de kerk geit pièpend aope en dreej in dónkere euvergoèjers gekleide gestaltes goèje eur capuchons aaf. Ze buige alledreej in de richting van pestoèr, dae ze met gespreide erm óntvingk beej ut marmere doupvónt:
‘Wie geit ut nieje kiendje heite’, vroog pestoèr.
‘Ketrienke, nao mich, menièr pestoèr . . .’, zag Ketrien hièl gruuets.
‘En ik bin de vader menièr pestoèr, Jozef Ragay oèt Grave’, zag Jozef.
En zoeë woort Ketrienke geduip met Godfried en Ketrien Versmissen as getuùge.

Truuk gekómme in de Staay deje alledreej eur zwaore mantels aaf en spoojde zich nao ut werme kaemerke wao Maria wachde op zien kiendje.
‘Heej hebs se dien Ketrienke en pestuurke haet um geduip’, zag groeëte Ketrien. Maria pakde Ketrienke euver, kösde  um op de wengskes, lag um weer truuk in zien stièfselkisje en dekde um toe met unne werme baaje rok.

En zoeë zote Maria, Jozef en eur Ketrienke gelökkig te zièn in det kleine kaemerke in de Staay. Boète floot de scherpe kalde wind en de brandende kerskes deinde mei met iddere bewaeging in ut kaemerke. Inens woort d’r op de deur geklop, Jozef stónd op en makde de deur aop. Dao stónde die dreej schippersknechte oèt ut oeëste, die ouk logeerde in de Staay. De langste van de dreej deej un stepke nao veure:
‘Meuge we efkes kièke nao ut nieje kiendje?’, zag hae hièl aandoonlik.
‘Maar jao zeker’, reep Maria van de achtergrónd.
En dreej van die schaemel gekleide wuilesse schravelde zich nao det stièfselkisje en boge met eur óngeschaore köp veureuver nao Ketrienke:

‘Aoh . . . . . ‘, mómpelde ze alledreej tegelièk, ‘wat un moèj kiendje’.
Dae lange stoètde dae naeven um stónd aan en dae graaide in zien bókse-tès. En veurzichtig lag hae dreej gold-dukate op ut bedje. Van wièd aaf sloge de Martinuskerk in Venlo en de Lambertuskerk in Blierick aafwisselend twelf kièr. Josef had intösse veer glaeskes met Blierickse jenever en en un schöpke beer met sókker veur Maria ingeschöd. Achter um aan kwaam Ketrien binne met un schaal gebakke bloodwors met schiefkes appel.
‘Zalig kersfieës’, zag Ketrien.
‘Zalig kersfieës en veur idderein alle goods’, zagte die dreej oèt ut oeëste.

En die noow dinke det ik dit gans oèt d’n doèm gezaoge heb? Det klop neet gans, want mièr as de helf is ech gebeurd.