Wie het verleden niet eert . . . .

Op 25 juli 2017 wezen B&W van Venlo de oorspronkelijke gebouwen van de Frederik Hendrik kazerne én de volledige ommuring van fort St Michiel inclusief de grachten aan als Gemeentelijk monument. Overigens waren de oorspronkelijke gebouwen van de kazerne toen al Rijksmonument. Hiermee onderschrijven Rijk en Gemeente hand in hand het historisch belang van het dubbelmonument op de Blerickse oever: Fort en Kazerne.

Op 30 mei 2021 lezen we in de Limburger dat de gemeente Venlo versneld vijfhonderd woningen wil gaan bouwen op het kazerneterrein vóór 2025. De simpele aanleiding is de grote vraag naar woningen. Hiermee wordt met een kille harde klap duidelijk wat het historisch besef is van de gemeente Venlo. Ze zullen dit ongetwijfeld doordrukken, mij rest slechts nog eens te wijzen op het historisch belang. Ik voel me hiertoe door de wrede historische feiten gedwongen. Als welgemeend respect voor hen, die hun jonge leven gaven.

In 1641 werden het kerspel Blerick negentig morgen vruchtbare grond afgepakt voor de aanleg van het Fort Sint Michiel. We lezen in het archief dat de ‘Schottelkens hoof is begraven in het fort Sint-Michiel’ . Destijdse toponiemen als de Steenakker, de witte Schimmel, Schurfelkenskamp, het Lichteveld, ingen Heg, Prickensteert, Schuttelkenshof, Sintelkenshof verdwenen definitief uit de oude cijnsboeken en onder de werken van het nieuwe Fort. Zo’n tiental bloedige belegeringen van Venlo werden uitgevochten op de Blerickse kant, met name vanuit het Maasveld. Daarbij sneuvelden een paar duizend jonge mannen, hun gekreun en geweeklaag werd door ooggetuigen gehoord en opgeschreven. Alleen al op 18 september 1702 verloren 700 Franse en 260 Staatse soldaten het leven. Het terrein op en rond het Fort Sint Michiel is voor altijd doordrenkt met hun bloed. Elke vergelijking ligt altijd gevoelig, maar de erebegraafplaats op de Grebbeberg telt 850 graven. Ik zou de commentaren wel eens willen horen als de gemeente Rhenen hier 500 woningen op ging bouwen!?

De aanleiding is dat er in Nederland de komende tien jaar maar liefst 1 miljoen woningen uit de grond gestampt moeten worden. Tuurlijk kan niemand dat tegenhouden. Maar denken in alternatieven en een gezonde afweging zou mogelijk kunnen leiden tot betere keuzes? Vanmiddag fietsten mijn vrouw en ik over de Groote Heide in Venlo. Wat een ruimte! Thuis even opzoeken, daar liggen maar liefst 250 hectare mooie strakke bouwgrond. Strak genoeg voor de Duitsers om er tussen oktober 1940 en maart 1941 hun vliegbasis Fliegerhorst aan te leggen. Volgens mij zijn een commandotoren en een landweer de bescheiden Rijksmonumenten. Wat is de betekenis en het belang van die 90 morgen historische grond in vergelijking met die 250 hectare hei? Daar is wel plek voor een paar duizend woningen en dan blijft er nog genoeg over om te recreëren.

We fietsten over de Hinsbeckerweg terug richting Blerick, aan de rechterhand lagen in het groen verscholen van die gigantische vrije-sector-woningen. Wat zullen we schatten, zo’n 30 pandjes op een oppervlakte zo groot als het Fort? Lijkt me niet erg efficiënt en effectief omgaan met bouwgrond.

Waarschijnlijk strijk ik nu een paar wethouders en ambtenaren tegen de haren in. En oh ja, niet te vergeten, die onverschrokken bouwers die aasgieren op dat lapje grond. Die oude vervlogen toponiemen verraden dat op het middenterrein van het Fort een Schuttelkenshof lag en een Steenakker. Vage vermoedens dat er mogelijk nog een derde monument onder het asfalt van het exercitieterrein ligt. Misschien kunnen ze dan meteen even kijken naar de Paerdskoel. Een bejaarde inwoner van Blerick vertelde in 1966 dat daar paarden begraven liggen!? Waar een paar duizend soldaten sneuvelen, vallen ook ongetwijfeld enkele tientallen cavaleriepaarden. In Borgharen weten ze daar meer over te vertellen.

Besluitvorming over de bestemming van het kazerneterrein verloopt tergend langzaam. Informatievoorziening krijgt steeds meer het karakter van plotselinge confrontatie met voldongen feiten. Helaas moet het nu allemaal snel-snel gebeuren. Op 16 maart 2022 zijn de volgende Gemeenteraadsverkiezingen en dan is een volgende club verantwoordelijk voor deze historische blunder.

Wie het verleden niet eert . . . . is de toekomst niet weerd . . . .

Blièrick waorum?

Wie ermeutig ós dörp ouk is, wie schaemel ut d’r ouk aan toegeit
Ut blief de plek wao mien veurelders eur buuetjes meerde
Al mièr as dreej ieuwe zien ze d’r al daen tièd bliève hange
En daorum bis dich Blièrick de plek wao mien hert veur sleit

Op unne moèje Pinkstermorge in 1947 bin ik gebaore
En greujde op in die baeregezellige Lieuwerikstraot
Beej tant Jansse ging ik bietse veur det zelfgebakke kukske
Ut gebeurde in mien Blièrick wao ik Blièricks bin gewaore

Op de Aloysiusschoeël lièrde ik laeze en schriève
Met de ermkes euverein meuste we Nederlands praote
De Siem vertelde euver Blariacum en die stoere Germane
Vanaaf daen tièd wis ik al, in Blièrick wil ik altièd bliève

In de winter ginge we nao de bös, al waas ut ouk stein-kald
Rölse van de scheetberg en drinke in ut Mièrbaekske
Vlag verovere in de struùk en dan weer muùg nao hoès
Toen veulde ik al Blièrick, det ik van dich hald

Of ik ut Blariacum ging haole det meus nog blièke
Wiskunde, geschiedenis en dreej verschillende tale
Ik heb ut gehaold, maar wat ik dao ouk moch óntdekke
Veur ut ièrs nao knappe Blièrickse maedjes kièke

In deens meus ik schuttersputjes grave en op wach
Veur ut ièrs waas ik langer weg van mam eure geroète scholk
Ik lièrde veur mich zelf te zörge en op mich zelf te zièn
En waas bliej as de letste trein mich weer nao Blièrick brach

In de stad op de lappe gaon en met leuke schikse gesmoès
Danse beej de instuif en kleppe beej Lei van de Scotch club
Met un stök in de hakke midde in de nach euver de brök
Gelökkig weer truuk in Blièrick, hièl vertrouwd weer thoès

Ik ging trouwe en vónd un hoès midde in ut dörp
D’r kwame kinder, ik meus nog lière, ik meus van alles
Sporte, werke en dao naeve genete van ós eige Vrijbuiters
Ik vergoot Blièrick en mich zelf, ut laeve had mich opgeslörp

De helf van mien laeve met de fiets door waer en wind
De dräödjes en kaebelkes van de Pope ware 35 jaor mien passie
Vuùl collega’s woorte vrinde en andere bleve ieuwig vraemde
Maar dich Blièrick bleefs al die jaore miene beste vrind

As ik door de Kloeësterstraot loup dan dink ik ‘wie duueds’
Die laege winkels en steeds maar minder gezellige kefeekes
Ik vluch gauw de Helling aaf en zet mich op ut terras van Sur Meuse
Um mich huùr se Blièricks praote, det mak mich dan weer gruuets

Wao zien ze gebleve: d’n Haosboer, Welles en die Smeliënboerderiej
De scheetberg leet wièd verborge in klaverblaad Zaarderheike
Staekbaerskes vange in ut Brook det kin se ouk al schödde
Wie kin ut Blièrick, de maks mich altièd toch weer bliej

Noow bin ik alder en schrièf nostalgische verhäölkes in ut plat
Ik verdeep mich in de historie van ós dörp aan moder Maas
En leg herinneringe oèt mien ganse laeve veur de minse vas
Want Blièrick en mien Blièricks zien miene allergroeëtste schat.

Carnaval en Corona

Wao kump de carnaval of de vastelaovend eigelik haer? Allewiels is ut gekoppeld aan zeve waeke veur Paose. Dreej daag oèt d’n bol en dan begint de vastentièd. D’n dinsdaag is de feitelikke vastelaovond, d’n aovend veur aswoensdig. Maar waas det altièd zoeë?

Meugelikke verklaoringe van ut waord carnaval kómme oèt ut latièn. ‘Carne vale’ beteikent aafschièd van ut vleis, waarschienlik umdet in de vaste gen vleis woord gegaete. De andere verklaoring is ‘Carrus navale’, wat scheepswage beteikent. Ouk waal un scheep op wiele, vol met narre die de minse veur de gek hele. De alde Grieke trokke al met de wièngod Dionysios op un scheep met rajer rónd.

Maar wièd veurdet de Romeine heej kwame vierde de Kelte en de Germane al eur niejaorsfieës midde in de winter. Maar wach us effe, vastelaovend is toch neet met niejaor maar ind februari, begin mièrt? Det klop, maar dan mótte we truuk nao 450 veur Christus. Toen waas februari de aafsloètende maond van ut jaor. Dae haet ouk maar 28 of 29 daag en makde op ut ind van ut jaor de telling sloètend. Gluif ge mich neet? Ut latiènse waor veur nege is ‘novem’, en november waas hièl vruùger dan ouk de negende maond. Wies ut midde van de 19de ieuw woord november aafgekort tot 9ber. Tieën in ut latièn is ‘decem’ en december woord lang aafgekort tot 10ber. Januari is geneump nao Janus, de Romeinse god van ut begin van ut ind. Fibbrewari waas de maond van de groeëte reiniging en boetedoening ('februa'). En 1 mièrt waas oeits niejaor. En det woord destièds gevierd met un symbolisch huwelijk (boèrebroèlof ?) van vader zón en moder aerd.

In un book euver de Germane beschrief de Romein Tacitus wie op un eiland unne gezaegende wage stónd in de vorm van un scheep. Op dae wage zoot Nerthus de godin van de vruchbaarheid, gans verborge ónder groeëte kleurige deuk. Dae scheepswage trok door ut land en euveral wao hae stopde waas ut fieës. De minse deje zich dan deuk veur ut gezich en stoke zich in de nieje kleier. De letsten daag, nao ut symbolische trouwfieës woorte Nerthus, de wage en eur kleier op un geheime plaats weer schoeën gewasse. Ouk de feesvièrders goeide de deuk aaf en begóste in ut niej gestaoke aan ut nieje jaor. Zeet ge ouk de euvereinkómste met ózze vastelaovend?

We gaon nog wat wiejer truuk in d’n tièd nao ut alde Babylon. Ouk heej woord un niejaorsfieës gevierd met un parade met rièk versierde scheepswages. In unne bónten optoch trokke ze al veur 2600 Christus nao de tempel van Marduk. In de parade deej ouk unne figuur met, verkleid in keuninklikke gewade. Det waas unne crimineel, dae veur dreej daag keuning moch speule. Op d’n derden daag woord dae nep-keuning kasje-weile gemak. Zienen doeëd waas un offer aan de god van de vruchbaarheid. En met zien sterve noom hae de zónde van ut volk op zich, zoeëdet die ‘gereinig’ aan ut nieje jaor kóste beginne. Ónder ut fieëste heufde nemus te werke en de slave ware gelièk aan eur meisters. Ze verkleide zich en verborge zich allemaol achter un maske en ware as persoeën neet mièr te herkinne. Zeet ge noow nog neet de euvereinkómste?

Op die vruùgere niejaors en vruchbaarheidsfieëste woord net wie noow óntzettend vuùl gebuis. En ouk det had un beteikenis. Theo Fransen zaet det zoeë moej in zien book Carnaval ontmaskerd: ‘Wièn duit ut verstand un maske veur en schakelt te groeëte neuchterheid oèt’. D’n alcohol mak un depere laog in ós vreej, we make ós zelf mood um efkes alles los te kinne laote.

Rónd 1900 woord in Blièrick de vastelaovend op dinsdig aafgeslaote met ut verbörre van Bacchus, de god van de wièn. Ónder de invallende duùsternis trokke de vastelaovesgekke achter unne veurbaejer aan, van-oèt ut dörp euver ut Niejborgs nao de kezelkoel. Bacchus waas un groeëte verkleide stroeëpóp en stónd stevig vasgebónde op un platte ker. De veurbaejer droog unne groeëte roeëzekrans, gemak van kleine petetjes gerege aan un stök tomatetouw. De veurbaejer zóng ziene klaagzang: ‘Bacchus, Bacchus, lillik bieës, haet zich kepot gezaope aan ut beer. Zeg mich wao geej um begrave woel?'. En de vastelaovesgekke reageerde dan met: ‘In de kitselekoel, in de kitselekoel, in de kitselekoel’. Daomei waas Bacchus, de god van de zeup en ut beer, veroordeild om verbörd te waere.

Maar is vastelaovend noow un christelik fieës? De pot op! De geistelikke hadde maar al te gaer de vastelaovend de nek um gedreid met eur 40-oors aanbidding. Met vastelaovend viere we taege alles in wie gekke d’n euvergank van de winter nao de lente. We beginne weer gans opniej nao-det we dreej daag alles van ós aaf hebbe gegoèjd. We viere ut nep-huwelik van vader zón en moder aerd. We verbörre ut slechte en staeke ós weer gans in ut niej.

Maar wat wil ik heej noow met zegge? Eigelik móste we dae Coronatièd aafsloète met unnen örtelikke vastelaovend. Efkes dreej daag knoèvele, zoèpe en geweid doon. D’n derden daag verbörre we ut Corona-spoeëk, gaon gewoèn weer aan ut werk en beginne weer hièl gewoèn opniej.