Gen bótter aan de galg

Wis geej det in Blièrick oeits ’n galg haet gestaon? Zelfs met doeën d’r beej ’n heus galgeven. Jaomer genóg, of eigelik gelökkig, zien d’r gen bewièze te achterhaole det d’r daadwerkelik emus is opgehange. Op ’t platteland is zón galg altièd truuk te vinde aan de grens van ’t dörp, en zoeë ouk beej ós in Blièrick. Op de Krayelheij, presiès op ’t veer-dörpe-punt Grubbevors – Breej – Zaerum en Blièrick. In de buurt van wat we vruueger zagte, de zeve-waeg.

‘n Galg is ’n aafschrikwekkende stellage wao minse door verhanging ’t laeve lete. Umdet ze iets verschrikkeliks heije gedaon. Maar wie nónchalant gaon we dao met um. Wae haet d’r neet oèt vervaeling waal ens galgje gespeuld? As ze in zeve beurte ein waord neet geraoje heis, dan had se verlaore en mós se bungele aan de galg. Wie gemekkelik en meschien waal óndoordach gebroèke we neet oètdrökkinge as: 

• ‘Dae bringe ze nao ’t schavotje’;
• ‘Dae zit op de wip’, de wip waas ein loèk det aopeging ónder de galg;
• ‘Dae zit op de schöpstool’, de stool dae ónder de veroordeilde woord weggeschöp;
• ‘Dae legge ze de ströp um de nek’.

Allemaol euverblièfsele oèt d’n tièd det de ter doeëd veroordeilde woorte opgehange. In de jaore tösse 1300 en 1870 waas det ‘n normale doeëdstraf in Nederland. Veur 1300 ging det nag gewoèn tand-um-tand, de benaodeilde makde de dader zelf ’n köpke kleiner. Wie de staej en dörpe opkwame in de Middelieuwe, toen lete ze det euver aan de beul en aan de scherprechter. D’n beul voerde lièfstraffe oèt, en folterde um bekintenisse aaf te dwinge. De scherprechter voerde de doeëdstraf oèt. In 1870 woord nao ’n debat van zeve daag de doeëdstraf in Nederland aafgeschaf door minister van Lilaar. In 1853 is nag ‘ne Blièrickse op de mert in Mestreech opgehange veur verkrachting en moord op ‘n 6-jäörig maedje. Ge heuf 't neet te laeze, maar heej steit 't.

Waorum loog die galg zoeë wièd boète ’t dörp? Det had mièrdere raeje, in de Middelieuwe woorte processe aopenbaar gehalde op ‘ne heilige galgeberg, of doeën beej ’n brón (galgeven). De galg stónd smeis op ’n kruutspunt van doorgaonde waeg um veurbeejgangers, boeve en kwaodwillende aaf te schrikke. Woort emus opgehange, dan lete ze dae nog daag lang hange ter aafschrikking. Maar ouk as zwervers, baedelaers en schoeëjers woorte gearresteerd, die pakde ze beej de kraag en zatte die ’t dörp oèt beej die galg. Met de letste waarschuwing: ‘As ge ’t waog um truuk te kómme, dan waerd ge heej opgeknuip’.

As we kómmend oèt Blièrick beej ’t kruutspunt en stopleech Eindhovesewaeg – James Cookwaeg – Gilliskensdièkwaeg links ’t veld inkièke, dan zeen we ein roestig monument in de kontoere van ‘n galg. Op ‘ne kunstmatige heuvel, op ‘n hièl biezóndere plek van Blièrick, wao oèt iddere archeologische periode sinds de prehistorie reste zièn truuk gevónde in de grónd. Op de plek wao ‘ne Keltische graafheuvel is gevónde, dao is ‘ne kunsmatige heuvel aangelag van 4,5 maeter hoeëg en 20 maeter in doorsneej. Baove op daen heuvel, op ‘ne aafgeplatte pyramide haet beeldhouwer Niko de Wit ’n galgmonument óntworpe. Gank d’r ens kièke, loup d’r ens umhaer. Moeëj wie dae vorm van die galg steeds verandert en met óch mei dreijt. Erger óch neet als ’t graas te hoeëg steit en neet is gemeijd, want det huuert zoeë. Det haet de kunstenaer zoeë bedoeld. Dae sokkel höf as ’t ware de galg baove ’t graas oèt.

As ge met de fiets door d’n Bokend gót, en ge zeuk ens iets anders? Gank dan ens kièke nao dees veur Blièrick biezóndere plek. Wilt ge d’r iets mièr euver laeze, klik dan op 'Galgeberg maar wao presies'. 

Gank ouk ens nao de volgende link, die iets mièr vertelt wat Niko de Wit haet bedoeld met dit moeëje Galgenbergmonument. 

Want ’t is gen bótter aan de galg gesmaerd, ze haet d’r ech gestaon in Blièrick.