Ut dörp

Ik gaon vandaag met ôs mam naor ut dörp. De Bliërickse minse hadde altiëd unne hechte werme band met ut dörp. As ze naor ut dörp ginge, dan waas d’r wat biezônders. Jao, want slegter Giele woënde gewoën beej ôs op d’n hook, ôzze pap haolde gewoën zien sigrette op d’n andere hook beej vrouw Ammerlaan. Veur ein ôns kiës, un stök zeip, gekleurde hagel of un fleske maggie steurde ôs mam mich gewoën naor Zus Hendriks. Maar veur ein paar niej schoôn of niej kleijer met de Paose, dan ginge we altiëd naor ut dörp. Ik woord zelfs met ut washendje gewasse en môs schoën zök aan as we beej Wolters-van Dijk nieje schoôn haolde. Nog un ech kópere belke rinkelde as de deur aope ging. We kwame in unne moëije groëte dônkere winkel op de Pontanusstraot, d’r stônde wat steul op un riejke, ôs mam en ik kóze d’r twieëje oët in de midde. Dan kwaam d’r un vruiwke, die ging veur ôs op unne hokker zitte met zôn schuuen plenkske aan de veurkant. Waor se de veut op môs zette.

‘Zeg ut maar us, waormet kin ik ôch helpe?’, vroog ze aan ôs mam.
‘Ôzze Jan haet un paar niej schoôn nuuedig!’, zaet mam. Jao zeg, die is klook, det waas nogal wiedes. As ik ôs mam waas gewaes, had ik gevraog: ‘Heb geej auk vèrkes-hèrses?’. Det vruiwke deej mich unne schoôn oët, en bekeek dae ens goôd rôndum. Ik zeen ze dinke ‘det woord aevel hoëg tiëd’. En ik wis metein waorum det ik schoën zök had môtte aantrekke.
‘Ik dink dat hae waal maot 36 kin hebbe’, zag det vruiwke, ’kôm maar efkes met jungske’. En ik môs achterin de winkel op ein plank gaon staon met allemaol ciëferkes. Ik hômpelde op eine zok en eine schoôn truuk naor mam.
‘Mäötje 36, zjuus wat ik dôch’, zag det vruiwke, ‘zal ens kiëke wat we hebbe’. En ze verdween achter ein gerdiën en kwaam effe later truuk met dreej witte doëze. Nao ein paar kiër passe, ‘gangk d’r ens op staon jông’, effe kniëpe in de neuze of d’r nog ruuemte waas um te greuije, en natuurlik kiëke op de ziejkant van de doës wat ze kosde, woord de koup geslaote. We woorte altiëd keurig geholpe beej Wolters-van Dijk. Sôms ging ut gans anders. Veur ein nieje bôks môste we naor Baerde-Trienekes, as ut te lang deurde met oëtzeuke kwaam d’n dieke van Baerde zich zelf d’r met bemeuije. Wat waas det unne akelige mins met zien sigaar in die moel. As de bôks wat langk waas, dan trok hae ze mich op wies tot ze mich piën deej aan mien eijertäötje. Waas ze te kort dan trok hae mich aan de piëpe zoeë det ze mich bijna van de kônt veel. En waas ze te wiëd dan kneep hae ze mich achter miene rök hiël gemein beejein. ‘Wat unne vervaelende rotvent’, zag ik taege ôs mam. ‘Sssstt . .’, fluuesterde ze en heel de wiësvinger veur de mônd, ‘det meug se neet zegge, maar geliëk heb se’. En tot op d’n daag van vandaag heb ik d’r noëijt wat gekoch.

Truuk naor ôs dörp, wat bedoelde ze daor eigelik met. Wat waas ut verschil presies tösse ôs Bliërick en ut dörp? Bliërick waas in mien jeug ein behuuerlik stök kleiner wie noow en loog zôn bietje tösse de Majjem in ut oëste en ut tuindorp in ut weste. Ut noordelijkste punt waas ut greun dörp aan de Horsterwaeg. Ut zuidelikste waor de van Boerlostraot zich kruuts met de Baoldersewaeg. Maar as weej ut euver ut dörp hadde, dan waas det feitelik det stök wao ôzze vastelaoves-optoch umhaer trok: de Pontanusstraot, de Kloësterstraot, de Steegstraot en de Maasbreesestraot. Det veerkant met auk nog un bietje wat d’r boëte loôg, det waas ut dörp in Bliërick. Daor waas ut auk te doôn met de kermis, met vastelaovend, de mèrret, Sintermerte, de Prins inhaole en Sinterklaos. Ut kloppend hert van det dörp waas ut Antoniusplein met ut Raodhoës. Waor vanaaf ut bordes Sinterklaos de kinder toesprook en de Prins met de vastelaovend ziene kwats verkoch. In ut dörp lóge hiël vuuel kroege, zale en winkels die we neet beej ôs in de buurt hadde.  

Vanoët ut dörp lépe wie unne prachtige straolekrans un aantal straote alle kante op, waorvan de naam dök al aangoôf waorhaer die ginge. Ut wáre de slaagaore van Bliërick, waoreuver de Bliërickse minse haer-en-truuk lépe of fietsde, en ut Bliëricks hert déje kloppe. As we van ut zúje naor ut noorde met dreije kin ik ze zoeë opneume: de Romeinewaeg, Baoldersewaeg, d’n Breetse waeg, Withiërestraot, Boôkender weg, ut Nieborgs, de Broekstraot, de Graaf van Loënstraot, de Laan en de Staaywaeg. As ik det zoeë tot mich laot doordringe, had genne stadsplanoloog det baeter kinne bedinke. En inderdaad veur de gewieksde ônder ôs, d’r is genne Venlosewaeg in Bliërick. We ware wies 1940 eín gemeinte met Baolder en Bree. Hiël lang hadde die Venlose al met ein schuuen aug euver de Maas geloens um Bliërick euver te néme, det waas eur normaal noëijts gelök. Maar met hölp van de Pruusse waas ut Bliëricks verzet gebraoke en hebbe ze ut toch spits gekrége, ut begin van ut ind van ut dörp.

Ik huuer ut vruueger nog émus beej ôs thoës zegge: ‘Die Venlose hebbe ôs hert oëtgerök en we hebbe d’r ein slech gebit veur truuk gekrége!’. Ik snapde daor toen nog de balle van, zeker neet wie ik met ôs mam aan de hand as klein jungske door die breije Broekstraot naor ut dörp leep. Ik kwaam uigskes tekort, want ik moch noëijt wiejer weg as Frankena. Ônderwaeg oefende ik mich in ut laeze en zoog broëdskleijer van Ingels, schriëfgerei beej Beele, Knorr begrafenisôndernémer, ôzze kaoleboer Tietelèr, bekker Baerde, tummerman de Bie, de fietse van Cordang, de sliëterie van Jônkers en de sjoester van Tulde. Ik kôs ut neet allemaol beejhalde. Vul zelf maar wiejer in!

‘Noow zien we in ut dörp’, zag ôs mam eindelik wie we veurbeej d’n dieke baum veur van Ewijk linksaaf slóge. Ik keek ein lange rechte straot in! Rechs loog unne frietkraom op de stoep en we môste oppasse met euverstaeke veur unne militaire leswáge. Waas dit noow ut dörp? Waas ut heej waor die Bliëricke minse haer gaon um beejein te kômme, te viere, te fiëste of d’n biës oët te hange? Is dit ut dörp waor de Bliërickse minse flanére, klasjenére, flurte, sjanse, knoevele, kösmoele en de leefde van eur laeve vinde? 

Zôn 60 jaor later dink ik dao nog ens aan truuk. Ôs mam is d’r al lang neet miër. Ik loup nog ens door ut dörp en kiëk um mich haer. Potverdomme, ik flikker bijna euver zônne groëte griëze plevuûs. Ik bliëf staon en doôn de auge effe toe. Ik huuer vastelaoves-meziëk ‘en mien linker bein, en mien rechter bein, die loupe noow al jaore naeve-ein’. Ik dink aan de Prins inhaole, ut Hermeniebal, vastelaovend beej zaal Juliana en Tivoli. Ik doôn de auge weer aop en dink aan die  zôndaag-aovende beej Lex Göbbels, effe ein pilske pakke en klasjenére euver SVB en de handbalklup. Leike van Rooy kump binne um ein stök sjeklaat te haole. Ik kiëk ens goôd um mich haer en huuer dae man weer beej ôs thoës zegge: ‘Die Venlose hebbe ôs hert oëtgerök en we hebbe d’r ein slech gebit veur truuk gekrege’. Ik begreep d’r toen ech hielemaol niks van. Maar ut klop potdomme, ze laote die moëije alde pande ein-veur-ein rot waere, en dan waere ze oëtgetrokke. Ut dörp is inderdaad ein ald ônverzörg gebit gewaore.

Verrèk, ik môt inens auk weer dinke aan daen alde Baerde wie ik dao met mam die nieje bôks ging koupe. Waar ze te langk, dan trok hae ze mich in ut kruuts. Waar ze te kort, dan trok hae ze mich bijna van de kônt. Waar ze te wiëd, dan trok hae ze mich op de rök beejein. Hae kreeg altiëd ziene zin! Straks as die ut ganse dörp beejein hebbe gewônne met eur Monopolie-spelke, dan kump d’r weer ein feeslif. 

Unne slegtere stadsplanoloog, stadsarcheoloog of zoeë maar unne klôke wethalder had ut neet slegter kinne bedinke. Ut hert is noow ein slech gebit, maar ut dörp van vruueger bliëf in mien hert.