De moèjste kersaovend

Bouke zit gans allein op un benkske achter in den Bookend. As se op ut ind beej de groeëte achter Kóckersewaeg rechsaaf sleis de Heibeemdwaeg in, leet direk rechs det schitterende nieje kepelke. Un moèjer plekske hadde ze neet kinne bedinke. Röstig en idyllisch in ut greun verschaole.

Ut is zóndig 24 december en Bouke zit verdreetig op ut benkske. Hae haet net binne un kerske opgestaoke maar det duit gen kloeëte aan zien einzaamheid. Hae is 93 jaor en zes jaor geleeje met zien vrouw oèt Bolsward verhoès nao Blierick veur de kinder en de kleinkinder. Ze hadde un spiksplinterniej laevesbestendig huuske gekoch um same de herfs van eur laeve in te kleure. Maar binne ut jaor sloog ut noeëdlot toe, zien vrouw woord erg krank en waas um zoeë maar plotseling óntvalle. De veurbeeje jaore valle um loeëdzwaor, óndanks zien gojje bure en zien vrintelikke umgaeving.
‘Blierick haet vuùl greun, ik hald dao van. De minse zièn hiel aardig en ik heb nog noeits zón gojje bure gehad’, mómpelt Bouke veur zich oèt. Maar die einzaamheid, ut allein opstaon, allein nao bed gaon en allein te mótte aete. Ut gemis van zien vruiwke wuùrt met d’n daàg erger. Vanaovend is ut kersaovend en noow zit hae dao gans allein achter in d’n Bookend. Ziene dieke jas aopegeslage, d’n dieken boèk röstend op zien baovebein. Un paar breie bretels halde de bóks ruùm baove d’n boèknavel. Hae haet zón zwart sjimmie-petje strak op ziene kop met zón eigewiès rechop staond pluumke. Hiel dreuvig kiek hae strak veur zich oèt nao de ièzig kalde grónd veur um.

Dao kump unnen alde mins op zónnen dreejwieler aangereeje. Hae druueg unne vuuls te lange dieke roèje jas en zien gezich verdwiènt haos in unne ruige grièzen baard. Hae stap aaf, löp ut kepelke in en stik un kerske op. Zónder wat te zegge geit hae naeve Bouke zitte en zaet:
‘Ik heb un kerske veur dich opgestaoke want ik zeen des se det nuuedig haes!’.
Bouke kiek um verbaas aan en veult un traon opkómme.
‘Wae ziet geej as ik vraoge meug?’.
‘Det duit d’r neet toe maar meschiens wils se mich vertelle waorum se heej zits! Ik kin good luustere en zwiège, meschiens luch ut dich wat op’.
En Bouke vertelt um det hae vièf jaor geleeje zien vrouw haet verlaore en al vièf jaor wegkwiènt aan zien allein te mótte zièn. Hae wilt neet klage, hae veult zich welkóm in Blierick, hae is van zien bure en van alles um um haer gaon halde. Maar det altièd gans allein te mótte zièn, det waas hae neet gewind en dat vrit um van binne op. Det präötje, daen erm um dich haer, det köpke kóffie same op un terrasje. Alles wat ut laeve same laeveswaerd mak. Ut heuf veur um allemaol neet mier. Met de kómmende kers is hae ouk gans allein. Zien dreej zeuns en twieë kleinkinder hebbe allemaol wat anders te doon. Ziene jóngste zoon is met zien vrouw en kleinkinder op de wintersport. Ziene middelste zoon zit midde in un verhoèzing van un ald nao un niej hoès en haet gennen tièd. Zienen aldste zoon leet in Goewatamala in ut krankehoès. Dae is wat einzelvig en haet ouk nog ens de häöp gebraoke. Dae dink allein aan zien vader as hae geld nuuedig haet.
Dae mins naeven um op ut benkske sleit unnen erm um Bouke. Dae schrik dao van en schuùf wat wiejer weg.
‘Schrik maar neet’, zaet dae mins, ‘kóm, doot diene jas ens good dich en stap achter op miene fiets. Heej hebs se miene roèje gebreide sjaal en doot dae ouk good euver dien jimmy-petje’.
Bouke duit zónder taegesputtere wat van um gevraog wuùrt en kruup achter op de fiets. Dae mins stap ouk op, trek zien roèje spitse kappusjon euver zien kop en zaet:
‘Hald dich hiel stevig aan mich vas Bouke’. En zoeë fietse ze same de Heibeemdwaeg in, iers hiel langzaam maar dan inens vuul flotter. Ze fietse tösse de buim door en as un stökske wiejer de wolke te zeen zièn, dan gebeurt ut.
‘Hohoho’, rup dae mins en de fiets kump los van de grónd. Bouke held dae mins stevig vas en is dankbaar veur dae roèje sjaal um zien petje. Ze vleege de wolke in en effe later schiènt ut zunke baove un hoebelig ónmaetelik landschap van witte wolke.
‘Wao vleege we haer?’, vruueg Bouke. Maar dae mins wies met zien rechter hand allein maar nao ut noorde. Nao un paar oor vleege ze geleidelik nao ónder door det wolke-dèk en Bouke zuùt in de vaerte un plaatsnaambord met ‘Bolsward - Boalsert’ der op. Aan de rand van de stad mak dae mins un zaachte landing veur un sniejewit hoès. Potverdomme, ut liek waal op zien elderlik hoès. Fiène sniejevlökskes riezele en smilte op zien gezich. Bouke stap aaf en löp met aope moel in de richting van ut hoes. Óngeluiflik, zien ald meuderke steit in de deuräöpening:
‘Miene jóng, wao bis se toch zoe-lang gewaes? Kóm binne, ut is kald boète!’. Hae velt zien moder in de erm en door de traone plekke eur wange taegenein. In de gangk steit zien vader. Dae waas noeits zoeë knuffelig maar dae leep noow op um aaf, kneep um haos fièn en begós te bäöke:
‘Jóng toch, wat heb ik met dich te doon’.
‘Kóm wiejer’, zaet zien moeder en Bouke löp de hoèskamer binne. Dao steit unne prachtige groeëte kersboum en de lange taofel met zes steul is euverdreeve gedek. Bouke kiek zien ouge oèt en zuùt inens zien schoeënelders veur d’n boum staon die emus nao veure schuùve. Ut is eur dochter, zien eige vrouw, zien groeëte gemis, zien eige Bente, zien allerleefste, zien alles en enige in deze waereld. Ze vleege op mekaar aaf en ik hoof neet te vertelle wat d’r toen gebeurde. Maar nao un half oor zote ze samen, zes kletsnate zakdeuk later, aan de sóndigse soep met bölkes te slörpe. Bouke keek door de raam nao boète en zoog nog net unne kersman op ziene fiets in de wolke verdwiène. Ut gelök euverveel um, hae waas al jaore neet mier zoeë gelökkig gewaes. Ze rakde neet oètgepraot en nao ut toetje leunde Bouke gans voldaon achteroèt. Hae stook zien doème achter zien breie bretels en streek gelökzalig op en neer euver ziene dieken boèk. Hae keek de taofel rónd en veulde de leefde die alle einzaamheid verdreef.

Maar dao huùrde hae inens zienen tillefoon! Hae schrók zich wakker en greep d’n tillefoon van ut nachkesje naeve zien bed. Ut waas zienen aldste zoon oèt Goewatamala:
‘Hoi pap, kins se mich vieftig euro euvermake?’.

Bouke woord met bruut geweld truuk gesleurd in ziene mistruuestige allen-daàg. Maar hae bleef waal nog efkes op de rök ligge, brach zien hand op ut kösse ónder ziene kop, staarde nao ut plefónd en genoot nao van ziene geweldigen druim.
‘Danke kersman, ik kin d’r weer efkes taege, ik weit weer wie ut veulde, deze kers kin neet mier kepot’.

Zalig kersfieës veur óch allemaol en speul aaf en toe ens kersman of kersvruiwke veur unnen einzame mins.

Kersmis in hoèze Tietelèr

Idderein viert Kers op zien eige menier. Beej ós begint det daags nao Sinterklaos as de bananedoeëze met kersspulle nao ónder waere gehaold en in de kamer waere oètgestald. De kamer greujt geleidelik toe met greun, ingelkes, gekleurde belkes, kerskes, frutzelkes en dan zoeë vuul meugelik lempkes. En die mótte vanaaf noow elken daag brande, dus ut gesodemieter met kaebelkes en stekkers kan ouk weer beginne. Dit jaor hebbe we ein paar platte holtere buimkes gemak veur de raam aan de veurkant. Zes tekskes met tomatetouw beejein gebónde in de vorm van unnen boum, bölkes en lempkes d’r in, en klaor. Ouk ózze pap ziene fiets is weer volgehange met ledlempkes. Pap is d’r al 36 jaor neet mièr, maar ziene fiets steit d’r nog altièd, as of hae gewoeën op bezeuk is. Iddere aovend steit hae weer te straole en wuùrd met ‘welteruste pap’ veur ut slaope gaon oètgezatte. 

Gister woorte opvallend vuùl eier, pakke bloem en margariene ‘die-we-anders-noeits-gebroèke’ ingeslage beej Appie Hein. En jao huùr, Marijke steit noow in de keuke wäöfelkes te bakke. Die lekkere bakluch met zón vleugske aolie ‘bezwangert’ de ganse ónderverdeeping van hoèze Tietelèr. Ut steit al de gansen daag in de keuke, ut bak wäöfelkes, reurt in de èrretesoep en breijt tösse door ein paar toere aan de zök. Ut water löp mich in de mónd en ik zit aanhaldend te slikke achter miene kompjoeter. ‘Wilse effe preuve Jan’, en ik staon al naeve um. De stapel goltgaele waofels greuit richting plefond en verdwiènt op ut ind van d’n daag in groeëte ‘tupperware’-doeëze. En ik meug met de vingers de pan met deig oètscherre. Kersmis kump d’r aan . . . 

Wat waas det zestig jaor geleeje toch hièl anders, as ik dao nog aan truuk dink. Det begós in de Lieuwerikstraot met dae zinken eimer. Dae woort gevuld met zand oèt d’n haof. De moèist oètgezóchten dennenboum, dae al ein paar daag boète loóg, woort d’r in gezatte met wortel en al. We hadde nog gen Europese Unie, dus ut waas genne greune fiènspar, genne blauwspar en al gaar genne Nordmann. Nae, unne gewoeëne maar wónderschoeëne echte dennenboum oèt de bös. En ruùke det dae deej . . . van die lekkere harsluch. 

Hièl veurzichtig woorte dao echte glaze bölkes in gehange, un glaze ingelke, un glaze veugelke met zón friemelstèrtje. Aansloètend elk tekske met zilverpepére slingers behange en dan dao euver haer van det gerafeld ingelehaor gedrapeerd. En det waas geniepig spul, nog nao de Kers veulsde se nog van die vieze rotsplinterkes in dien vingers. Dan kwaam de verleechting, van die echte witte waskerskes. Die woorte nog umzichtiger met ièzere klemkes ‘kersrech’ op de tekskes gemonteerd. Noow weit ge ouk waor det kersrech vandaan kump! Miene pap deej de eindcontróle, want baove idder kerske mós ut gegarandeerd 100% brandvreej zièn. Um de zinken eimer kwaam van det greun crêpe-pepeer en as kers-op-de-taart kwaam de glaze piek gans baove in d’n boum. Mam deej nog vlot un kerskletje op ut kleine täöfelke en met uùterste presiezie höfde pap det komplete kersgevaarte op ut täöfelke en schoof um hièl veurzichtig in d’n hook van de kamer, naeve ziene praos. As ‘finishing-touch’ woort d’r ruumte vreejgehalde veur un eimerke water en un eimerke zand, want de wets maar noeit. En wao waas ik al daen tièd? Det hièle schouwspel had ik met aope moel staon aan te klotse. Ik dörfde al daen tièd ouk niks te zegge, die tot ut uùterste gecóncentreerde gezichte van pap en mam leete det ouk neet toe. Ik heel de hendjes stevig op de rök en dörfde zelfs neet te kuche. Hèhè, eindelik, ze make saame twieë peskes achteroèt en bekièke allebei glimmend van trots eur eige schitterende kerskreasie.
'Wat unne moèie boum, dae haet zeker némus . . . ‘, dörfde ik eindelijk oèt te bringe. Miene pap en mam keeke zich straolend aan, wat waas det ein moèi onvergaetelik moment.

Op Kersaovend geit de femilie Tietelèr mienus eine nao de nachmis in de Lambertuskerk. Miene pap ging noeits nao de kerk, weej vónde det neet erg, hae had det ouk neet nuùdig. Want met oètzóndering van ut twieëde gebod (Gij zult de naam van de Heer, uw God, niet zonder eerbied gebruiken) waas ózze pap ein rolmodel veur de tieën gebaoje. De kerk waas al bómvol, d’r ware hièl vuùl van die bidstulkes beej gezatte, en nog meuste d’r minse bliève staon. Op ut priesterkoèr speulde zich ein schitterend en serieus schouwspel aaf. Ein ingestudeerd drama met dreej hière, un stel aldere akoliete en unne zooj misdienaers. Maar ut deurde veur mich toch waal wat erg lang, en idderes kièr as ut koèr begós te zinge, ginge die dreej hière d’r ouk nog ens beej zitte. Ze hadde van mich bes door meuge gaon. D’r woord kwistig met die wieriksvaate geslingerd en die weejige harsluch vermingk met kèrseluch deej mien maag ein bietje opspeule. Ik verrèkde van d’n hónger. En die dreej hière ‘schreden’ tergend langzaam as of ze allen tièd van de waereld hadde.
'Kan det neet wat vlotter . . .’, had ik waal wille roope. Onder ut kemúnie oètdeile woorte d’r kersliedjes gezónge, det vónd ik waal leuk. De ièrste minse vluchde zich al stiekem de kerk oèt, gelökkig, ut kan neet lang mièr deure. Nao de letste zaegen winsde pestoèr idderein ein ‘zalig kersfees veur de minse van goeije wil’ en de kerk schuùfelde langzaam laeg. De aldere luuj goóve mekaar ein hand en winsde ‘zalig kersfieës’. En ik froemelde mich wie unne gek tösse die minse door nao boète en noom unne geweldige sprint nao hoès. Ózze pap zoót in ziene praos en zag:
'Nou nou, maar röstig aan . . .’. Nou ja, blièf dao maar ens röstig ónder. De kerskes in de kersboum brande augverblindend moèi, de ‘neutjes-veer’ in d’n haard goóve roeëdgeloeiend behaaglijke wermte aaf en ut ganse hoès rook nao kerboèt en gebakke bloodwors.
'Zalig kersfieës pap’, kreeg ik d’r net oèt tösse twieë kièr slikke door. Mien smaakpapilkes woorte gek van det lekkere aete. Gelökkig kwaam de res van de femilie d’r ouk aan en effe later loog de ièrste sneej mik met mosterd op d’n telder en un hiele dieke schièf kerboèt d’r baove op. Heerlijk bunkere, miene pap keek mich aan en schödde met ziene kop en zag: ‘vreete op aarde’. Nao de zoe-vuulste sneej kluntjessemik hoor ik mam nog zegge:
‘Maar jóng toch, dink aan diene boèk, morge is ut ouk nog kersmis’.

As aafsloèting nog eine kièr ‘Stille nacht – Heilige nacht’ zinge veur de kersboum en dan nao bed. Ózze pap installeerde zich in ziene praos naeve dae kersboum met zien flikkerende kerskes, de hand startklaor op de holtere leuning, de twieë eimerkes met zand en water binne grièpaafstand.
‘Zing d’n ander kant op potdveromme’, woord mich toe geworpe wie de kèrsevlemkes wat te wild ginge flakkere nao eine fanatieke oèthaol van ut twiejede ‘sluimert in hééémelse rust’. Effe later loóg ik in bed, mien maag veulde knoerhard aan, maar waal voldaon. Mien hertje leep euver van gelök, ik kós neet slaope. Ik dóch aan pap en mam en dae zalige kers.

Noow, zestig jaor later, haet kers ein hièl andere beteikenis gekreege. Neet allein wat versiere en aete betröf. Dae kloète oorlog in Syrië, miljoene vluchtelinge op zeuk nao ein bietje veiligheid. Weej make ós drök euver ut klimaat en euver zwarte piet. We laeve mei met de slachoffers in Pariès. We haole de schouwers op as Rutte weer de zaak belazert. Kóste we met kers d’n tièd maar effe zestig jaor truuk dreie. Ik gun idderein zónne kers zoeë as weej dae toen vierde. Effe vrede en vraete wie weej in hoèselikke sfeer. En eine nach euvergelökkig in slaop valle. Det kinne we waal vergaete, toch?

Oèt ‘Kóm heej vetkedee’ (2016). Intösse is ut in Syrië nog neet röstig en valle d’r doèzende slachoffers in de Gaza-strook en in Oekraïne. De waereld steit in de fik en weej mómpele met Kersmis ‘Vrede op aarde’.

Maar meschiens kinne we ós richte op zoeë maar unne einzame mins! Gaef dae ‘zoeë maar émus’ ein zalig kersfees, aan émus waoveur ut anders allein maar gewoeën alledaags zuuj zièn.