zaterdag 14 september 2019

Mien broor twieë is neet mièr

’t Is dónderdigmiddig, we staon aan zien bed. ‘Aah Joep, we kómme dich opzeuke’. Gen reactie, allein un hand die wat zeukend op en neer zweijt. Ut liek waal unne letste stroeëhalm dae door de wind gedreve haer en truuk bewaeg. Ik pak zien hand en merk det hae röstig wuùrt. ‘Knièp es in mien hand’, zeg ik veureuver gebaoge. Hièl zachjes kniep hae in mien hand en de ouge gaon wièd aop. Ut griep mich nao de kael umdet ik weit det Joep al jaore blind is. Ik strièk um met mien ander hand euver ziene baoven erm, hae óntspant en luùt mien hand los. Marijke en ik kièke mekaar aan en knikke det ut good is. Ózze Joep leet d’r röstig beej, hae haet de strièd opgegaeve en hae haet gen pièn.

Hièl lang geleje, ik zoot nag op de lieëgere schoeël wie mien aldste zuske ging vreeje met Joep. Truuk kièkend huurde hae d’r vanaaf ut begin hielemaol beej. ‘Pap ik heb unne kepodde band . . ‘, zag ik wat beteuterd. Veurdet ózze pap kós reagere had Joep miene fiets al op de kop staon en woord miene fietseband keurig geplek. Det waas Joep, ze hoofde um neet te vraoge, hae zoog as d’r wat meus gebeure en d’r waas niks te vuùl veur um.

’t Waas op unne zomerse zóndigmiddig, ós Tina had wat aan ziene voot en ik zoot mich te vervaele. D’r woord was gesmoès, ós Tina ging beej Joep achter op de fiets en ze reje de straot oèt. En ikke met miene step stiekem d’r achteraan, want met Joep veel d’r altièd waal wat te kerdièze. Met zien dreeje fietsde en stepde we euver de Lieuwerikstraot, Spaorstraot, Sint Annawaeg en de Horsterwaeg nao de Wiènkelder. Dao waas unne moeëje zandberg, ónderaan leep unne paad met aan d’n euverkant un helder baekske met brónwater des se zoeë kós drinke. Ós Tina woord met ziene piène voot baoven aan d’n berg neer gezatte op un daekske en ik daagde Joep oèt. ‘Kièke wae d’r ut wiedste van d’n berg kin springe?’, probeerde ik. En effe later ware we in ein sportief gevech gewikkeld. En ik had net gewónne, en maar good ouk. Want van de waek had ik diek van Joep verlaore met un blökske hardloupe Lieuwerikstraot - Groeëte Parallelstraot - Smeliënstraot - Lieuwerikstraot. Tot groeëte teleurstelling van miene pap, dus ziene zoon had wat good te make.

Un paar jäörkes later, ut waas erges in augustus, we hebbe groeëte vakansie. ’t Is drök in hoèze Tiètelaer, d’r geit wat hièl biezónders gebeure. We gaon vandaag veur d’n aller-ièrste kièr met de ganse bubs met unne echte auto op paad. Ózze Joep haet beej ein van de officiere op de kazerne ‘ne Opel meuge liène. En we gaon met ach man nao d’n dierentuin in Arnhem. Joep haet um blinkend moeëj gepoets, hae glump wie ’n hóndepiemelke met al det chroom. ‘t Duit gewoeën pièn aan de ouge, en de hoedeplank is d’r effe oèt gehaold. Ik loup stier-zenuwechtig van de keuke nao dae moeëje bak en weer truuk. Dao kump Joep met twieë kösses aan en zaet taege ós Mieke en mich: ‘Kóm maar schalevaegers, geej meug d’r vas in, kroèp maar in de kattebak’. De groeëte achterklep ging aop, de twieë kösses woorte links en rechs gedrapeerd en ós Mieke en ik nome ós plaetskes in. Effe later stapde ózze pap met Sjak veurin, ós mam met de twieë aldste zuskes achterin. Joep kroop achter ‘t stuur, starde de moter en vroog: ‘Zitte we allemaol good?’. En dao ginge we op waeg met ach man in d’n Opel, ik zweide nao idderein in de Lieuwerikstraot. God, det waas wat! De buim naeve de waeg vloge aan ós veurbeej, alle kuuj in de wei klotsde nao ózzen auto en ik zweide nao alles en idderein wat maar bewoog. 

D’n tièd vluùg veurbeej, ik heb zelf mien riejbewiès gehaold. Joep haet met zien lesse in de kefee van Brummans gezörg det ik mien theorie foutloos haolde en hae had beej riejschoël Seidel un gunstig ‘kóntrak’ oèt d’n aek gedreid. Miene ièrste auto waas unne leechgreune DKW-F12, natuurlik same met Joep gekoch. En in de hobbieclub op de kazerne woorte wie-kin-ut-ouk-anders alle beurte door Joep zelf gedaon.

D’n tièd vluùg veurbeej, ik ging trouwe en det heurhoès op de van Bornestraot nummer zes meus hoeëg nuùdig opgeknap waere. En wae stónd d’r as ièrste um te helpe op de stoep . . . . Joep. Ós Tina makde de gerdienkes en Joep scheide neet oèt veurdet alle more en plefunkes gebraoke wit ware geteks. 

D’n tièd vluùg veurbeej, ózze pap en ós mam ware d’r allebei neet mièr. Maar ózze Sjak stónd d’r noow neet gans allein veur, det losde zich vanzelf en geweldig op! Want, wie ózze Sjak det zoeë moeëj kós zegge: ‘Tina en Joep kómme beej mich inwoeëne’. En Joep waas ut dao hielemaol met ins, eigelik is hae altièd vuùl baeter veur ózze Sjak gewaes as zien eige broor, ikke dus. Ut deej mich ech hièl vuùl wie ik ózze Sjak zien zuske en zwaoger ‘mam twieë en pap twieë’ huurde neume. Minse leef, zeg noow zelf, d’r besteit toch gen groeëter cómpliment.

D’n tièd vluùg veurbeej, ik heb ’t wat jäörkes laote aafweite. Ózze Sjak is d’r ouk al neet mièr, zónder ’t te weite haet hae ós weer beejein gebrach. Joep wuùrd blind en kin neet mièr autorieje. Det mót verschrikkelik veur um zien gewaes. En nag erger dat hae andere aan zienen auto mós laote fiespernölle. Maar hae mopperde noeits, we hebbe um haos iddere waek wiejer fysiek zeen aaftakele. Geleidelik trok hae zich truuk en kwaam hae steeds minder oèt zien bed, langzaam aan woord ut waereldje um um haer alsmaar inger. Wat bin ik bliej det ik ein hièl pietsie-klein bietje veur um heb kinne truukdoòn. Aaf en toe un tas sterke kóffie laote drinke, hièl aaf en toe un gebakje meuge vore. Dreej waeke truuk nag unne letste baeker kalde chocomel. Aan zien bed gezaete same wat kwatse euver zien voetballe en miene atletiek. Effe knièpe met zien hand, waoraan ik merkde det de krachte aafnome.

Mien zwaoger, unne speciale mins, unne biezóndere mins. Óetdrökkelik aanwezig in mien laeve, zónder te vraoge klaor um idderein te helpe, dao beej zichzelf döks wegcièferend. Ik priès mich hièl gelökkig det hae d’r waas.

D’n tièd steit efkes stil, mien ‘broor twieë’ is d’r neet mièr.

dinsdag 10 september 2019

De grutste Blièrick-kinner

Jacq Grubben (gebaore in Blièrick 12-02-1936)
Ut is 12 februari 1990, ik zit te werke op mien kentoèr baove in hal C van de Pope. Mien deur steit altièd wagewièd aope, Jacq kump veurbeej geloupe.
‘Aah Jacq’, roop ik, ‘de waeg kwièt?’. Jacq helt in en löp mien kentoèr binne:
‘Nae, ik bin effe beej personièlszake binne geloupe dan kinne ze d’r vas raekening met halde!’.
‘Wie zoeë, ik snap ut neet. Waomei?’.
‘Nou, ik bin vandaag 54 gewaore, dan hebbe ze nag ein jaor d’n tièd um mich d’r oèt te werke’.
In daen tièd meuge de minse van de Pope met de 55 met vervruùg pensioen, mits det eur baantje door emus anders kin waere euvergenaome. En Jacq dóch ‘ik kin d’r maar op tièd beej zièn’. Ut jaor daorop geit Jacq met vervruùg pensioen. 
  • De Pope duit daomei óngewild de geschiedschrièving van Blièrick un geweldig groeët plezeer.
Jacq Grubben schrief in de kómmende 20 jaor tösse 1990 en 2010 hièl vuùl moeëje stökskes, ’n paar beuk en diverse beejdrages euver Blièrick. De kins ut neet zoeë gek bedinke, alle ónderwerpe kómme aan bod. Jacq ónderscheid zich daomei as grutste geschiedschrièver van Blièrick. Hae greujt oèt as unne Blièrick-kinner van de boète-categorie. In 1993 noom Jacq ’t initiatief veur de stadgidse van Venlo en Blièrick. Det wuùrt ouk waal ens geclaimed door emus anders, maar gluif mich, ‘t kump toch ech van um. Ik heb in 2018 unne verzamelbundel ‘Euver Blièrick’ samegesteld as ode aan Jacq. Laes ut maar ens, want det guuëf un schitterend euverzich van ut werk en getuùg van de leefde veur zien Blièrick.

Ik lièr Jacq in 1980 kinne, mien vader is pas gestorve en ik besloèt de stamboum van de femilie Titulaer oèt te zeuke. Ik volg unne cursus genealogie beej de altièd enthousiaste Chrit Klerken en start mien ónderzeuk aan de hand van Jacq. Iddere vreje zaoterdig koetse we same nao ’t Rijksarchief in Mestreech. Same wörme we ós door 16 strekkende maeter historisch archief van Blièrick. Kump hae de naam Titulaer taege, dan leet hae un reepke wit pepeer d’r tösse. Kóm ik de naam Grubben taege, dan leg ik d'r un reepke wit pepeer d’r tösse. Ónderwaeg nao hoès stuùte we euver wat we gevónde hebbe en verheuge we ós wat we volgende waek haope te vinde.

Jacq zit in de Historische Werkgroep Blerick en wilt mich ouk introducere. Maar dan mót ik as ‘proeve van bekwaamheid’ ièrs un ónderzeuk doon nao de relatie van de femilie van Dript met Blièrick. Op unnen aovend mót ik mien ‘proeve’ kómme verdeidige veur un té deftig forum van neet al té wièze hière in de kelder van Lambert van Hout. Ik bin neet d’n enige, Chrit Heuvelmans zit d’r ouk as aspirant-lid. As ik huùr det Chrit wuùrt aafgeweze en ik met glans door meug, is de glans beej mich d’r metein van aaf. Die mich kinne, weite det ik walg van alles wat nao elitair neig, dus ik bedank veur de ièr. Jacq vónd det hièl erg, maar veur mich veranderde niks. Ik doon nag altièd ónderzeuk veur mien plezeer en deil det óngedwónge en aope met idderein um mich haer.

Geregeld kómme Jacq en ik ós taege en hebbe ut dan altièd euver de cultuurhistorie van ós Blièrick in al zien facette. We rake noeits oètgepraot en ik lièr idders kièr wat beej. We deile met-ein wat we gevónde of geschreve hebbe en gaeve positieve kritiek. De letste jaore zeuke Marijke en ik um op in d’n Beerendónk. Schriève en ónderzeuke det zit d’r neet mièr in. Zien allerleefste Carla is d‘r ouk neet mièr. 
‘Gangk dich maar in de stool van Carla zitte, det vind ik fijn en Carla zuuj det good gevónde hebbe’, zaet Jacq. Aan de moor hingk un Venloos laesplenkske:
‘Waorum hebs dich eigelik as richtige Blièrickse un Venloos laesplenkse aan de moor hange?’, un bietje bedrummeld kiek hae mich aan:
‘D’r is toch gen Blièricks laesplenkse, want anders . . . ‘, hae kiek mich vraogend aan.
Hièl gruuëts pak ik ’n paar placemats oèt mien stóffe tasje en hald um ein Blièricks kièkplenkske én un Blièricks aetplenkske veur ziene verbaasde snuffer. Ziene mónd velt wièd aope en twieë traone kómme teveurschièn. Hae kiek mich aan:
‘Ós Blièrick . . . , wat vind ik det moeëj’. As we um de volgende kièr gaon opzeuke hange d’r dreej placemats aan de moor, gebroederlik naeven-ein. Jacq zuùt det ik d’r nao spiens:
‘Jao, ik heb d’n eine ouk maar laote hange . . . ‘.

Vurrige waek ware we same alweer veur d’n twieëde kièr beej Will Janssen in Kessel. Jacq haet de Heemkundekringk Blariacum veer mappe met alde foto’s oètgeliènd. Will Janssen, ózze super-vreejwilliger haet ze allemaol machtig moeëj ingescand. Jacq en ik gaon ós ens good veur twieë hièle groeëte beeldscherme zitte. Will vertelt wat d’r verwach wuùrd:
‘Jacq, as dich ós kins vertelle was se zoeë metein zuùs, dan schrièf ik det straks d’r beej. Dan plaatse we det keurig op de beeldbank van de Heemkundekringk en dan kan idderein det euver de ganse waereld bekièke!’. Jacq kiek um verbaas aan en zaet:
‘Morrejei maar det is moeëj . . .’.
‘En natuurlik kump d’r beej te staon: collectie Jacq Grubben’
Will vergruùt de ièrste zwart-wit foto maximaal oèt op det groeëte scherm:
‘Wat zuùs se heej Jacq?’.
‘Det klein menke dao bin ik, maar wat is det un verdomp moeëje foto! Wie kómp geej dao aan?’. Will en ik kièke mekaar aan:
‘Det is dien eigeste foto, die hebbe we oèt ein van dien veer mappe gehaold!’. Jacq bars los, van haos iddere foto vertelt hae wao ze gemak is, wannièr ze gemak is en wae d’r allemaol op steit. Wat un geheuge, wat un gedetailleerde kinnis. Jacq is neet mièr te stoppe en vertelt mièr as we eigelik kinne publicere:
‘Dae dao det waas unne vièze. Dae kneep de maedjes geniepig in de kónt’.
‘Dae zunig kièkende dao det is mien achternaef. Dae hit ouk Jacq en is noow pestoèr in Numwaege’.
De informasie struimp veurbeej met ’t tempo van hoeëg water in de Maas. Maar ouk d’n tièd vluug veurbeej, ik steur Marijke ’n berichje det ut iets later wuùrd. Unne zoon van Will dek alvas hóngerig oèt de ouge kièkend de taofel. Maar weej werke met zien dreeje stug alles door.

As ik Jacq vuùls te laat truuk riej nao d’n Beerendónk huur ik naeve mich emus met tössepauzes verzuchte:
‘Wat waas det machtig moeëj! Zoeë vuùl moeëje foto’s’.
‘Wat waas det machtig moeëj! Ós alde Blièrick kwaam veurbeej’.
‘Wat waas det machtig moeëj! Wat waas det unne moeëje middaag’.
‘Wat waas det machtig moeëj! Det mótte we dökker doon’.
Jacq stap oèt en ik bring zien foto-mappe nao binne:
‘Jacq, we kómme dich flot weer ens opzeuke’.
‘Doot det, en vergaet Marijke neet de groete te doon’.

Ik riej weg en de grutste Blièrick-kinner zweijt mich nao.



Op 28 april 2005 woord Jacq Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Ik waas bliej det ik d'r beej moch zièn.








Publicaties van Jacq Grubben:
Naeve un 30-tal artikelen in de Buun euver de periode 1993 – 2009 verschene wiejer van zien hand:
  1. Kwartierstaat Grubben – Gijsen; Werkboek Limburgse Kwartierstaten II; 1990
  2. En toen ging de schoolbel (Jacq Grubben c.s.); Vier eeuwen lager onderwijs in Blerick; ISBN 90-6216-365-3; 1991
  3. Bestevader vertelt Blièrickse verhaole (Wiel Aerts) Gebundelde columns 1949/51 en 1962/63; Jacq Grubben, Ruud Hermans; 1997
  4. 100 jaar Van Enckevort Groothandel BV; 2000
  5. Een levende parochie; 100 jaar Antoniusparochie; ISBN 90-805881-1-3; 2000
  6. Sur Meuse, van herberg tot bruin café; 1996
  7. Olympia Blerick, een eeuw in beweging (Jacq Grubben, Theo Vincken); ISBN 90-805881-2-1; 2003
  8. Van Paol 70 wies de Wiènkelder (Jacq Grubben e.a.); Interviews met Blerickenaren; ISBN 90-77579-05-2; 2004
  9. Het gezicht van de Boekend (Lambert van Hout, Jacq Grubben, Chrit Klerken); ISBN : 978-90-814000-1-5; 2009


maandag 9 september 2019

Eige-wiès

Henk Stolzenbach (gebaore ’s Hertogenbosch 19-02-1934, euverleje Maasbree 19-02-2015).

Henk Stolzenbach
In 1970 bin ik begós beej de Pope, ik zuuj de ièrste maond waere ingewerk door Henk Stolzenbach. Hae waas euverspanne gewaes en mós ut efkes röstig aandoon. Hae goof mich un stevige hand met zien kleine dieke vingerkes: ‘Henk Stolzenbach, de wets waal van die twieë componiste Stolz en Bach’, en keek mich rech in de ouge met unne breie lach. Ik antwaorde: ‘Jan Titulaer, de wets waal van die Tiete en det Lair’. We schote allebei in de lach, ’t pact waas veur ieuwig geslaote.
Henk had de opdrach um met mich alle ‘technische en organisatorische verlette’ van de ganse Pope te inventarisere. Zoeë lièrde ik alle aafdeilinge en aafdeilingsjefs kinne. En ouk iets mièr van die paar hónderd machines en die veer doèzend dräödjes en kaebelkes die ze makde beej de Pope. Henk roukde aan-ein-stök sigaerkes, zelfs ut stumpke woort in un maïspiepke hielemaol opgerouk. Unne notitieblok gebroekde hae neet, hae haolde oèt ut aafvalpepeer de velkes die aan d’n achterkant nag neet beschreve ware. We ginge aan ut werk en de kóffiepauzes en de gesprekke van Henk met de ‘minse oèt de febriek’ bepaolde in de kómmende maond ut tempo. ‘Want de minse zièn ut allerbelangrièkste’, zag Henk en stook unne korte stevige wièsvinger in de lóch. Hae scheurde un stök aafvalpepeer aaf, vouwde det un paar kièr wies de gruuëtte van un visitekaertje en schreef d’r met potloeëd op: ‘1. Stel de werker op zijn gemak’. Det waas mien ièrste les, en gaondewaeg begreep ik det dit veur Henk de enige les waas.

Nao dae maond ging ik nao de veurkalkulatie en Henk bleef gewoèn de arbeidsanalis, maar we lete mekaar neet mièr los. Hae waas neet emus dae de minse in de febriek met zien stopwatch euverveel of ut vel euver de oère trok. Nae, hae stelde ièrs de werker op zien gemaak met un tas kóffie en met un präötje euver wie-ut-thoès waas. Henk kós idderein in de febriek, en as d’r emus krank waas of in ut ziekehoès terech kwaam dan waas Henk d’r as ièrste op bezeuk. Gaer of neet gaer woord hae dan óntvange, ut makde um niks. Waas d’r un jubileum dan verzörgde Henk (haos) altièd un optraeje met un hièl persuùnlik tintje. Hae vroog en kreeg de aandach door op zien waereldberoemde verroesde en gedumpelde trompet te blaoze. De ventiele meuste waal ièrs gengig gemak waere met wat sigare-as en wat speej. Idderein vónd det Henk eigelik op sociale zake had mótte werke, dao loog zien hert. Neet beej efficiency, beej mièr machines beejhalde of beej minse harder laote werke. Maar ik waas ut dao neet met ins. Henk waas miene groeëte lièrmeister, hae lièrde de andere arbeidsanaliste de minselikke maot en heel sociale zake ein spegel veur wat eur taak in feite waas. Ze hebbe Henk dök oètgelache en ouk waal truuk geflaote. Achter ziene rök woort d’r gelöld, maar hae heel de rök rech. Ut haet zien carrière gen good gedaon, maar de gewoène minse heie respek veur um. En ik huùrde dao zeker beej.

Ik greujde in ut werk en Henk bleef d’r te dök in staeke. Idder ónderzeuk woord met de potloeëd oètgeschreve op zón A4-aafvalpepeerke. Dan woord un twieëde ónderzeuk d’r aan vas geplek met plekband. Zoeé ging det ouk met ut derde en ut veerde. En as zien buro te klein woord, dan startde de analyse-fase. Henk goochelde met toeslage um te meuge piese, kóffie te drinke, zwaorte van ut werk en zelfs veur vermeujdheid. Oèteindelik waas de cónclusie det d’r niks veranderde veur de minse. Allein ut buro van Henk rakde alsmaar voller met van die aan-ein geplekde met potloeëd beschreve velkes pepeer. As zienen baas, de witte van Maasse, ut neet mièr kós aanzeen dan zat dae zich wièdbeins achter Henk zien buro. En ein veur ein woorte de pepeere verscheurd en verdwene ze in de prullenbak. Henk kratsde zich achter de oère en begós van veure af aan.

Ouk privé zóch ik um döks op, hae woeënde met Trees en eur vièf ‘keinder’ op ut allemoeëjste plekske tösse Breej en Holt-Blièrick. Verschaole in ut greun in un 17de-ieuwse Saksische boerderie op Dubbroek 6. Destièds bestónd ut programma ‘Mijn man is klusser’ nag neet, anders hadde ze van de Stolzenbach-family un laeveslange soapserie kinne opneme. Det klusse ging net wie zien ónderzeuke beej de Pope, ut is noeits aafgekómme. Ik ging um saoterdigs waal ens helpe met klusse. Laevesgevaorlik hebbe we gebalanceerd op ein-steins-meurkes um de dieke en loeëdzwaore eike-belk weer truuk in ut gareel te legge. We hebbe met de schöp un kolossaal gaat gegrave en un aolie-tenk van waal tièn-doèzend liter in de grónd laote zakke. Ik woel d’r noeits wat veur hebbe, maar midde in de nach schrókke we dan wakker as Henk door ut WC-raempke un paar kröp slaaj en unne boes wortele met zand-en-al nao binne leet valle.

Geregeld hadde weej twieë met-ein deepzinnige gesprekke euver ut laeve en wie we det in euverein-stumming meuste bringe met ut werk wat we deje. Det leep dök hoeëg op en leidde tot felle diskussies. En as we d’r neet same oètkwame goof det ouk waal ens duchtig trammelant. Maar dan haolde hae of ik twieë tasse kóffie en ginge we neet nao hoès wies ut compromis gevónde waas. Hièl vuùl minse vónde ós stinkend eigewiès, maar weej twieë vónde ós allebei idder op ós eige manier hièl wiès.

Henk móch d’r in 1989 met de 55 met vervruùg pensioen oèt. Det waas ut beste wat um hei kinne euverkómme. Eindelik had hae noow 24 oor per daag tièd veur zien óntelbare hobbies. Hae speulde same met Trees póppekas met eiges gemakde póppe. Hae zoot op zangles, trooj her-en-der op, speulde op zien zelfgemakde dreilièr. En zien Saksische boerderie is noeits klaor gekómme. Maar Trees zörgde waal det d’r altièd un gezellige en laefbare ruumte waas. Hae had ouk naeve ut hoès unne pónny in de wei staon en hae zuuj gaer un jóngk veulentje dao van hebbe. Stad en land woorte aafgeschuùmp um un passend paerdje te vinde um ziene kleine pónny te dekke. Dao op-unne-kièr woorte we gebeld ‘of we woele kómme kièke as dae pónny gedekseld woord’. Wie we in Dubbroek aankwame had Henk al un paar rieje banke inein gefiespernöld veur de toeschouwers. De kinder oèt de buurt zote al klaor veur de kómmende aanschouwelikke seksuele veurlichting. En de groeëtere kinder (weej dus) umdet Henk det gewoèn leuk vónd. Maar idderein hei ut al geschaote, daen hings waas vuls te groeët veur dae te kleine ónderkroèper van Henk. Daen hings woord un paar kièr naeve de pónny geleid um effe te ruùke aan det gaetje wao hae straks zien werk meus doon. Daen hings begós zien tand bloeët te hinnikke en zien slap ermke ónder daen boèk woord alsmaar langer en stièver. En ouk Henk rakde steeds mièr opgewónde. Maar aoh jeij, weej hadde ut al veurspeld. ’t Waas ein van beije, of de merrie waas te klein of d’n hings waas te groeët. Ut makde niks oèt, ut pasde gewoèn neet. Zelfs neet wie Henk met gevaor veur eige laeve dae stièven erm nao binne probeerde te werke. Einde ièrste bedrièf, effe pauze veur d’n hings. Henk haolde ein schöp en begós wie unne gek un gaat te grave, wat geit d’r noow gebeure? En jaowaal huùr. Ziene kleine merrie woord vasgebónde en d’n hings meus met alle geweld die koel in. Det biès waas neet mièr te halde en ózze Henk waas intösse zeiknaat bezweit. D’n hings springk vanoèt die koel achter op det zielig punnieke. Henk springk d’r tösse en douwt dae lange stiève leures in dae kleine merrie. God wat had ik inens kómpassie met det bièsje. Neet met Henk, want dae stónd efkes later met de hand op de kneen oèt te hiège. Aan zien hand zoog ik wat verdachte bleikwitte smurrie klaeve. Mien ouge dwaalde aaf nao d’n achterkant van dae leve kleine pónny. Dae stónd hièl stil veur zich oèt te klotse as of d’r niks gebeurd waas, allein un dröppelke van dae zelfde bleikwitte smurrie dreef tergend langzaam oèt det gaetje. D’n hings goejde hièl gruuëts met zien mane en deej zich alweer te good aan det altièd te hoeëge sappige graas. Idderein spróng op van de benkskes en klapde. Ik neet, ik sloog mich de hand kepot op de kneen van ut lache en kwaam haos neet mièr beej. Maar um un langk verhaol aaf te sloète. Nao elf maond woord d’r ein veulentje gebaore, ut waas un óngelökkig bièsje. De kop waas in verhalding vuls te groeët, de veurpuuëtjes kleiner as de achterpuuëtjes. En de veurpuuëtjes ware ouk nag ens nao binne geknik, van die x-beinkes. Ut erme bièsje is helaas neet ald gewaore. D'r ginge toen zelfs de geruchte det Henk meugelik zelf . . .

De tièd vluug en ut laeve bliek hard. Henk woord dement in un langzaam maar neet te stoppe proces. De letste jaore woord Henk leefdevol verzörg in de zorggroep op de Broekstraot in Breej. Ik besloot um miene vrind zoeë dök wie meugelik dinsdigsmorges op te zeuke. Det waas altièd un feesje. As ik de deur binne kwaam schaterde ik al hièl hard: ‘Wat ruist daar door het struihuikgewassss . . . . ‘. Zes inein gedaoke minskes aan die taofel richde zich op en eine reep d’r hièl bliej truuk: ‘Aahaa Janneman . . . . ‘. Ik ging naeve Henk zitte en same brachte we ós zelf 40 jaor truuk in d’n tièd beej de Pope en we hadde same de groeëtste lol. Feilloos haolde Henk wies in de kleinste details alles truuk. En as hae efkes truuk veel in zien eige dementie-labyrint dan pakde ik zien hand en zóng un liedje veur um. Aan de andere kant zoot smeis un ald vruiwke, ik veulde det ze veurzichtig mien andere hand pakde en die begós te strièke. En dao zoot ik dan met mien good fetsoèn, aan twieë hand gebónde en verbónde met die óngrièpbare ziekte. Maar we ware same bliej en zeej ware efkes hièl gelökkig. En ge mót mich geluive, ik verheugde mich idders kièr op die dinsdigmorges.

Op ziene 81-ste verjäördaag is Henk röstig ingeslaope. Weej staon op det moment met ózze camper aan de Spaanse kus en kinne ónmeugelik op tièd beej zien begrafenis zièn. Ik mót effe allein zièn en loup nao ut strand. Henk heel van de Middellandse Zieë en zóng (veur vuùl minse te dök) oèt volle bors det prachtige liedje van Toeën Hermans. Ut stormp boète verschrikkelik, de harde windvlage slaon mich links en rechs um de oère, de hoeëge palmbuim buige in de wind as Spaanse rietjes. Zuuj Henk heej de hand in hebbe? Ut mót waal haos! Dit waer pas hielemaol beej ut aafschièd van Henk Stolzenbach wie ik um kós. Ik staar euver die opzwepende golve, die eigewiès grièswitte schoèmköp die ut strand opgejaag waere. Ut zalt van de zieë vermingk zich met ut zalt van mien traone. Oèt de grièsgrauwe wolke dicteert emus mich un aafschièdsgedich:

Mediterranée  zoeë blauw, zoeë rauw
Met ós twieë zoeë doeën, zoeë nauw
De letste blaedjes dwarrelde oèt dae markante eigewièze eik
Miene beste collega en gojje vrind is neet mièr in ós bereik

Te wièd van hoès, te wièd van dich, heej aan dees rauwe kus
Schrieuw ik baove de bölderende golve det ik dich mis
De snerpende wind schrieuwt truuk det ut waal good is
Maar ik vind zelfs in dien luwte op dit moment gen rös

Noeits mièr same dae slappe lach um flauwe mannegrappe
Noeits mièr same flardes zeuke in dien verbrokkeld verleje
Noeits mièr same hand in hand det liedje zinge
Noeits mièr same blièdschap en herkinning
Noeits mièr same laeve

De störfs ouk un bietje in mich
Bedank Henk, hald un plaetske vreej






vrijdag 6 september 2019

Unne pallesaot

Emus dae wat ónbeholpe euverkump neume ze ouk waal unne pallesaot. Unne lange slungel, un stiève herk of unne typische einzelgenger wuùrt ouk waal zoeë umschreve. Maar unne pallesaot is ouk unne paol van un holtere umheining. En eigelik is det allemaol van toepassing op miene ome Aatje, dae veer jaor alder waas as ózze pap. Gerardus Jacobus Hubertus Titulaer is gebaore op maondaàg 25 januari 1905 en gestorve op woensdig 11 mièrt 1981. Hae hoot Sjraar maar idderein neumde um Aatje, waorum det wet nemus. Hae greuide op beej zien pap en mam in de Broekstraot, op de plek wao noow Pepijnstraot 149 is. Aatje is noeits verleef (?), verloof of getrouwd gewaes en wie ze in 1944 oètgebómbardeerd woorte, trok hae un straot wiejer in beej mien elders in de Lieuwerikstraot 13. As jónge jóng werkde hae veur d’n oorlog beej eine slegter en nao d’n oorlog beej ein verzinkerie naeve de Pope. Hae verplaatsde zich op ziene Solex en det waas ut eigelik. Vuùl mièr velt d’r neet euver um te vertelle, ik heb lang mótte zeuke um un paar vage foto's te vinde.

Ut is ech zeuke nao mièr details, maar ik heb mien bes gedaon met hölp van mien zuske. Aatje waas unne lange slungel met krölkes in de haor. Zien te lange erm hónge naeve zien lièf en zien groeëte hand hele absoluut neet van wappere. Hae lachde haos noeits en hae sprook allein zoeë min meugelik as se um wat vroge.

Same met mien oma, ome Michel, Ome Chris en tante Mientje brach hae in 1944 ut aantal bewoeëners van de Lieuwerikstraot 13 op nege persoeëne. Hae haet zón dreej jaor beej ós in hoès gewoènd en det bleef neet ónbemerk. Hae bleek namelik aope TBC te hebbe en stook mien aldste zuske aan, det haet hièl lang in bed mótte ligge. Maar wie ze dóchte det ut eindelik euver waas kwaam ut weer truuk. ‘Wat is det toch beej óch thoès’, zag d’n dokter en leet idderein in hoès ónderzeuke. Maar Aatje verrekde um te gaon, waarschienlik veulde hae natigheid. Ze hebben um gedwónge um zich te laote ónderzeuke en toen bleek hae aope TBC te hebbe, hae had al un gaat in zien lónge. Hae waas d’r net oppe tièd beej. Toen waas ut meinens en woort Aatje ’n paar jaor opgenaome in Häör in ut Sanatorium. En wie hae truuk kwaam moch hae d’r van ós mam neet mièr in. En neet allein vanwaege die TBC.
Ós mam haet zich in die jaore kepot gewerk veur die nege man. Oma waas dementerend en mien aldste zuske waas krank. Ózze pap schelde idderen aovend nao zien werk unnen eimer petatte en smaondigs deej hae saoves de was. Wat waas hae gruuëts as de vrouwe in de buurt stuutde euver zien praoper weske die wapperde op ut Lieuweriksveldje. De andere stoke ouk waal de hand oèt de mouwe maar Aatje zoot de gansen daag achter taege de moor op un benkske zien kloeëte te schore. Op unne kièr, ós mam waas in verwachting van ós Mieke en zeulde met euren dieken boèk de matte nao boète. Wie ze aan Aatje vroog um eur effe te helpe kreeg ze as antwaord: ‘Ik dink d'r neet aan, de kins mich verrekke . . .’.

Wie hae truuk kwaam oèt Häör begós ouk ziene trektoch naeve verschillende adresse, noeits van-ze-laeve haet hae ein eige thoès gehad. Dan weer un paar jaor beej ome Michel en tante Mieke in de noeëdwoeëning op d’n Horsterwaeg taege de kazerne. Dan beej ome Chris en tante Door in de stad. Wie ik um lièrde kinne woeënde hae in beej ome Baen en tante Truus in ut Tuindorp. Wie ze um dao muùg ware ging hae in de kos beej un vrouw die ze de Siezewiet neumde. Volges mich is hae dao ut langste gewaes. De letste jaore, hae had toen blaoskanker, woeënde hae beej zien enigste zuske, tante Mientje en ome Hans.

In mien jeugjaore kwaam hae hièl döks saoves beej ós op bezeuk. Hae zoot dan altièd met ózze pap te klasjenere, sigretjes te fiempe en kóffie te leute. Wat ik mich herinner hadde die twieë vuùl lol, smeis met sterke verhaole van vruùger beej eur thoès in de Broekstraot. As weej ut neet mochte hure sproke ze un raar taaltje met-ein, ze neumde det de boevetaal.
‘Kadienstra diech die badiebebadiel spradieke dieskes sladieber’, vroge ze dan aan mich. Blièkbaar beteikende det ‘Kins dich de boevetaal spraeke snótneus’. Ós mam noom ut dan veur mich op en zag: ‘Hald dae jóng neet zoeë veur de gek stelletje schalevaegers’. Dinsdigsaoves woord d’r beej ós thoès gerik in wisselende samestelling met Aatje, Pitje Sónnemans, Thei van den Heuvel, Baer Schoenmakers en de lange van Verheyen. Sóms mós mien zwaoger Joep invalle en dae zoot altièd te netse met Aatje. Op unne kièr haolde Aatje oèt en stook um met unne wièsvinger tösse de röbbe. Un paar maond haet Joep in un corset mótte loupe met zwaor gekneusde röbbe. Want Aatje, dae noeits wat oètveurde, dae waas baeresterk. Dae kneep de walneut in zien hand kepot.

Saoterdigs kwaam hae maar hièl effe beej ós aan, det waas ziene wasdaàg. Nao de ièrste tas kóffie vertrok hae met ziene zwarte pruttel-Solex en zien handdukske nao de Walstraot in de stad. Dao loog ut badhoès en dao ging Aatje ens per waek nao toe um zich te wasse. Aansloètend ging hae dan op bezeuk beej tante Mientje op de Maagdenberg.

Behalve rikke beej ós thoès en visse in de Majjem had Aatje gen hobbies. Op unne verjäördaag of un feesje zoot hae zoeë maar met zien oètgestreke gezich d’r tösse. Hae meujde zich nerges mei en keek wie unne pallesaot van d’n eine nao d’n andere.

Aatje euverleej un diek half jaor nao ózze pap, hae waas 76 jaor. Ik kin mich neet herinnere det hae oeits direk wat taege mich gezag haet, det ging altièd via ózze pap. Zoeë van: 'Piet zegk us det die snótneus oètscheit anders gebeure d'r óngelökke'. Ik heb ouk noeits iets van um gehad, zelfs gen hand. Toch bin ik maar nao zien begrafenis gewaes en is hae zoeë maar verdwene oèt mien geheuge. 

Wies noow.