vrijdag 27 april 2018

Keuninginnedaag 1958

’t Is woensdigmorge 30 april 1958. Ein menke van tièn jaor leet nog röstig in zien bedje, en besef det ’t vandaag keuninginnedaag is. Zienen bums neergevleid op allebei zien aope hendjes op ’t zaachte kösse. Ós mam haet gisteraovend nag gezag: ‘Blièf maar efkes ligge wies tot pap weg is’. Want ózze pap haet vandaag ouk vreej, maar op unne vreejen daag geit dae altièd visse in de Maas. En zeker met keuninginnedaag, want ózze pap mót dao niks van hebbe, det is unne echte sociale republikein. Ózze pap haet gestump op de Partiej van de Arbeid, en hae kièk hièl gruuets as hae ’t met ome Sjra haet euver Wullem Drees, want det is ziene Minister-President. Taege mich zaet hae waal ens hièl serieus: ‘Jóng, de mós noeijt iets aanneme was se neet verdeend haes. En zeker neet wao se neet veur gewerk haes’. En wie klein ik ouk nog waas, ik wis presiès wao det euver góng: 't keuningshoès. Ózze pap had hielemaol gen eier met ’t keuningshoès. Miene pap en mam ware hièle leeve minse, die zich noeijt straevelde. Maar in ein dingk ware ze ’t faliekant neet ins.

Ós mam die waas hièl keuningsgezind, ze wis d’r ech alles van en vertelde d’r ouk hièl gaer euver. Weej krege altièd op-den-daag te huuere wannièr de prinsesjes jäörig ware en zoeë. En zeej bestelde ouk idder jaor de Oranjekalender, maar dae hóng verborge taege de achterkant van de kelderdeur. Dae mós oèt ’t zich bliève van ózze pap. Maar ik veulde ouk al hièl jónk ’t deepe respek tösse ózze pap en ós mam. Ós mam heel van keuningin Juliana, ózze pap van Wullem Drees. Ózze pap stumde op de PvdA, ós mam op de KVP.

Det loog ik te bedinke wie ós mam reep det we kóste opstaon, en boebedeboep rende weej van de trap. Ózze pap waas al ónderwaegs naor d’n kaolentip, de pas gelaeze tante Bet loog nog naeve zien laege tas kóffie. ‘Lös geej kluntjesemik’, vroog mam totaal ónnuuedig, en ik wis zeker det ózze pap ut beej bótteramme met kiès had gelaote. Ik oefende mich met laeze en lag hièl gelièrd de veurpagina van tante Bet op mien slup. De Bilt veurspelde 19 grade vandaag, lich bewolk en weinig wind. Fijn waer um te visse, zal miene pap gedóch hebbe wie hae det loos. Verder vertelde de krant det Faas Wilkes en Jan Klaassens van VVV ware verkaoze in ’t Nederlands elftal taege Turkije. De kluntjesemik van Hadje d’n bekker waas baere-lekker. Ós mam toverde wat oranje-crèpe-pepeer van achter die kelderdeur vandaan en makde un prachtige oranje strik vas aan ein van de bretels van mien korte bóks. Hièl gruuets keek ik schuuens naor ónder naor die moèije oranje kleur. Ós Mieke kreeg twieje kleinere oranje strikskes aan zien vlechjes.

Door de Lièuwerikstraot en de Kleine Parallelstraot sprintde ik naor de Aloysiusschoël. Bijna euveral hóng de Roëd-Wit-Blauwe vlag oèt met ‘ne lange Oranje wumpel d’r aan. ’t Weijde neet hard anders waas ’t nog fièstelikker gewaes. Op ’t schoëlplein waas ’t al drök, de jónges kraosde allemaol doorein en de lièrare trokke strepe met krietjes en lagte wat spelkes klaor. In de klas móste we ièrs ’t Wilhelmus zingen en krege we toen oètgelag wat we ginge doon. ’t Waas ein hièl zenuwechtig gedeuns, maar ós klas begós met eier-loupe. De iërste twieje móste tösse die scheive kriètstrepe gaon staon en krege unne laepel in de moel. Meister Hurkmans lag daor hièl veurzichtig ’n ei op. De bedoeling waas det we op en neer tösse die kriètstrepe meuste loup, en meister Hurkmans noom met ’n echte stopwatch d’n tièd op. Nou, gelökkig ware ’t hard gekaokde eier, want wie ik aan de beurt waas zoot d’r al bijna gen schaal mièr um die eier. ’t Waas ech ’n rotzootje, en ik weit ech neet mièr wae d’r gewónne haet. Misschien waal umdet ik neet veurkwaam in d’n oètslaag, want mien ei waas d’r halverwaeg aafgevalle, en dan deej se neet mièr met.
Daornao meuste we doorschuueve naor ’t volgende spelke, zakloupe. Tösse twieje andere scheive kriètstrepe dwars euver ós speulplaats ging ut loos. Meister Hurkmans werkde op alfabet en de letter ‘T’ stónd bijna ónderaan zien lieske. Dus kós ik mich good bekièke wiej det mós. D’r ware d’r beej die de vutjes in de punte van dae petatte-zak froemelde en dan met kleine stepkes op en neer lepe. Maar d’r ware d’r ouk die gewoèn in dae zak stapde, de rand vaspakde en wie unne aangeschaote kangoeroe haer en truuk huppelde. ’t Waas nog effe schrikke, want dae van Janse flikkerde veureuver met ziene bums op de harde tegels. Potdomme, dae schriéwde wie un jóngk verke. Hae woord door juffrouw Baerde mei genaome en kwaam effe later met un oranje pleister op de wang truuk. Eindelik, ik waas aan de beurt, en ’t hertje klopde wie-unne-gek in miene kael. Ik had beslaote te beginne met de punte van mien scheunkes in de punte van dae zak en met kleine peskes naor d’n euverkant. En as det neet mièr ging, zuuj ik euvergaon op de kangoeroe-techniek.
En verdomp, ik had gewónne, en ik had un foto van keuningin Juliana verdeend. Maar ik waas waal zoewat d’n enige dae neet op ziene snufferd waas gegaon. Maar we móste alweer doorschuve naor ’t spijker-poepe. Ge weit waal, unne groëte nagel woord met ’n stökske vliegertouw aan d’n bóksereem aan d’n achterkant vasgemak. Meister Hurkmans zörgde met un maetletje d’r veur det de nagel presies 15 centimaeter baove dae breije melkflessehals hóng. Ik bin vergaete wie ’t aafleep, maar ik weit waal det halverwaege de schoëlbel góng. We móste in de riej aansloète veur ‘ne baeker oranje ranja met ’n stök paeperkook zónder bótter.

Saoves zote we nao unne drökken daag met de ganse femilie gezellig aan taofel, ós mam had oranje wortelestamp gemak met lekkere braodwors van Giele de slegter. Ózze pap streek mich door de waerse blónde häörkes en zag: ‘Heb se unne fijne daag gehad jóng?’. En ik zag ‘Jao pap’.  Maar ik vertelde um neet det ik gewónne heij met zakloupe, en al gaar neet det ik un foto van de keuningin had verdeend. Want keuningin Juliana zoot intösse verborge in miene blauwe katechismus. Ik had die foto dan waal gewónne, en ouk waal ièrlik verdeend. Maar soms mós se dao ouk euver kinne zwiège.

‘De mós noeijt staoke in ein good huwelik’, zuuj ós mam gezag hebbe.

dinsdag 10 april 2018

Gewichwerpe


Meschiens waal de groeëtste hobbie van mich is gewichwerpe. Eigelik is det zoeë óngevaer ut zellefde as kogelslingere, allein ietskes anders. De kogel is ens zoeë zwaor en d’n draod van ‘ne maeter is vervange door un paar kettingschakels. Ut is ouk un stök lestiger en zwaorder, en det is um net ut ketje waorum ik daor zoeë kepot van bin. De techniek kump zich hiél presiès, en de mós d’r lómp sterk veur zièn. En die mich kinne, zulle det noow metein begrièpe. Geregeld gaon ik un eurke det zwaore ièzer van mich aafgoeïje op ut industrieterrein beej Scheute Glaas. Geweldig, de bis boète en de kins effe alle agressie van dich aafgoeïje. Det meuste mièr minse doon. Tuurlik gaon baove de 70 de jaore telle, en waere de aafstande idder jaor un bietje minder.
As ik mich dao staon te kwaele, dan stop d’r waal ens unne auto of emus op de fiets. De meiste kièke efkes, maar hebbe ut al gauw gezeen. Gewoèn unne aldere mins dae zónne kogel wegsmiet, en dae weer sjokkend geit ophaole. Ut enige wat opvelt is ut trekke met zien rechter bein. Sóms zeen ik ze met de kop schödde en dinke: ‘Waat unne oètslover’. Maar die weite dan weer neet, det ik train met un missie: ‘Kampioen waere en ut Nederlands recórd aanscherpe’. En det bereik se allein met hard werke en ut idders kièr weer opniej ein bietje baeter probere te doon. En as mien rotte kneen ut toelaote, dan waer ik zeker weer kampioen. Zellefs heb ik vurrig jaor ut Nederlands recórd twieje kièr verbaeterd, det steit noow op 16.53 maeter. En det zal en mót baove de 17 maeter waere, mót kinne, beej Scheute Glaas is ut al gelök.
Alweer un tiedje geleje stopde unne aldere mins in zón 45-kilomaeter-uiteke. Hae dreijde ut raempke aop en stook zich un sigretje aan. En idders kièr as ik dae zwaore bums wegsmeet, hoosde dae mins. Ut góng mich wat op de zenuwe werke, de konsentreers dich op diene kogel, en de lets ouk ónbewus op of dae klojo weer hoos. Wie ut mich haos d’n babbelaer oèthóng vruueg dae mich ouk nag:
‘Wat bis dich eigelik aan ut doon?’. Ik dóch nog det zuuet dae stómme achtereuver toch, maar ik bleef netjes:
‘Ik bin de grónd aan ut aantraeje!’, maar verdómp, dao hoosde hae weer:
‘Nae . . wat is det veur ein dingk was se daor weg smiets?’.
‘Oahh, de meins dit’, en ik höfde miene kogel op, ‘det is mien pensioen!’.
Ik hoord um noow twieje kièr hooste, dus ik veulde aan mien water det ik wat meus toelichte:
‘Det is mien pensioen, ik heb d'r mien hièle laeve mien bes veur gedaon, maar ut wuuerd idder jaor un bietje minder!’.

donderdag 5 april 2018

Mien pièpelökskes


Mien vader en moder ware ’t altièd met-ein ins, det ware twieje hand op eine boèk. Behalve euver mien pièpelökskes, daor dóchte ze toch verschillend euver. Ós mam waas kepot van mien moèij vallende krölkes en douwde ze geregeld hièl gruuets ein bietje op met twieje hand. Ze keek mich daobeej hièl leef aan. Maar ózze pap woel gaer ‘ne jóng van mich make, en woel mich mei loekse naor Lewie Crompvoets de kapper um mich ein jóngesköspke te laote knippe. En ik zoot tösse die twieje veure in, maar det makde mich gaar niks oèt. Sterker nog, ik waas mich det neet bewus, det hebbe ze mich pas vuuel later verteld.
Maar ós mam woel waal iërs ’n foto van ós laote make, natuurlik um mien pièpelökskes te laote verièuwige. Weej hadde thoès gen fototoestel. Noow grièpe ze zich de ‘smartphone’ en make van alle kante digitale plaetjes. D’r heuf gen rölke in, dus ’n paar mièr of minder kós toch niks. Vruueger, en ik praot noow euver 1949, góng det gans anders. Let maar ens op. Ós Mieke, ós Fien en ik-zei-de-gek móste iërs in de kuuep, duchtig de haor gewasse met Schwartzkopf en de res van de liefkes met Sunlight-zeip. De twieje vrouwluuj krege vlechjes in de haor, en die woorte keurig vas gezatte met groëte gestreke strikskes. Ik zoot mich det te beklotse, want ik moch neet mièr bewaege en al gaar neet naor boète. Toen kwaam ik aan de beurt, ós mam keimde mich netjes de häörkes en knipde miene pónnie vlièmscherp en rech wie naeve unne lineaal. Mien zuskes krege de sóndigse kledjes aan, en ik woort in mien bretèlbukske gehese. Ós Mam deej twieje stappe truuk en beklotsde ós ens good. Ze straalde van oèr-tot-oèr, zoeë gruuets waas ze op eur jóngste kroës.
En toen gónge we same op paad nao Koopal in ’t dörp. Ós mam heel mich stevig vas, bang det ik wegleep. Want dit waas gaar niks veur mich, ik heel van boète kuite, mich vettig make en van lekker aete. Det in de ploèij zitte vónd ik verschrikkelik. En as ik noow good naor die foto kièk, dan kin ik det ouk van mien gezich aaflaeze. We loupe de Kloësterstraot aaf en beej Koopal naor binne. We mótte effe wachte, en effe later waere we door zón vale gerdièn naor achter begeleid. Dae fotograaf lachde wat euverdreve vrintelik naor ós, maar daor trap Jantje neet in! We móste met ós dreeje op ’n hard benkske gaon zitte, zoeë doèn meugelik beejein. Ós mam controleerde de vlechjes nog maar ens van mien zuskes. Mien bretèls woorte nog effe rech gestreke, en ze douwde mien pièpelökskes nog ’n bietje umhoëg.
‘Nog wat doènder beejein gaon zitte’, zag dae smieg met zien lachende smoel, en hae kwaam nao ós toe. ‘Nog doènder’, en hae douwde miene linkerschouwer veur ós Mieke. En de linkerschouwer van ós Mieke veur ós Fien. En hae leep wat euverdreve flot truuk naor ziene foto-camera. ‘En noow effe lache naor ’t veugelke’, zag dae gladjanus en stook zien linkerhand umhoëg. En bewoog daorbeej zien vingers wat op-en-neer. Hae drökde aaf, maar waas neet content. ‘Laot ze ens effe wat vrintelikker kièke’, zag hae taege ós mam. Maar die stónd allein maar gruuets te kièke. Allein ós Fien had ’t begrepe en lachde ’n bietje geniepig wie ’t det thoès ouk zoeë good kós.
En zoeë óntstónd de foto die geej heej baove zeet. ’t Waas ouk gelièk de letste met mien moèije pièpelökskes. Want wie de foto klaor waas en ein moèij plaetske op de schouwmantel had gekrege, toen waas ózze pap ’t zat. Ik mós met naor Lewie Crompvoets. Maar neet veurdet ós mam mich met traone in de ouge ein paar pièpelökskes had aafgeknip.
Hièl vuuel jaore later haolde ós mam op unne gooje kièr ein bleke trummelke oèt d’n dressoir. Ze makde ’t hièl veurzichtig aop en pakde ein doorzichtig täötje d’r oèt. Ze heel ’t taege ’t leech en we keke same naor ein paar van die gold-blónde pièpelökskes. ‘Die ware van dich’, zag ze hièl gruuets, ‘wat hads dich vruueger prachtige pièpelökskes’.

Ze zuchde ens deep en ik zoog ein traon.