Druime

Idderein druimp zón twieë oor per nach, dök zónder ut zelf te weite. We druime noeits wat we gaer wille druime. Ut zièn opnames van echte beelde, gelude en geveules die we oeits ech hebbe mei-gemak. Eigelik is ut un film die we in ós herses aafspeule van wat we allemaol in ózze kop hebbe opgeslage. Daorum zièn ze ouk dök zoeë ech. Sóms is ut un verwerking van was se euverdaag haes belaef. En aaf en toe löp det waal ens oèt tot un echte nachmerrie. De meiste minse kinne eur druime noeits nao vertelle. Ik heb det neet, ik vertel ze smorges altièd aan mien vrouw. 

Vannach waas ut weer zoe-wièd. Ik ging emus opzeuke in d’n Berendónk en wie ik d’r haos waas schoot mich in mienen bums det ik de portemonnee waas vergaete. Potverdomme, det heb ik weer! Wao mót ik noow mienen auto parkere? In de ganse stad is betaald parkere en oèteindelik vónd ik un plaetske in ein van de ziejsträötjes van de Hertog Reinoudsingel. Ik leep al neet mièr zoe-bliej nao d’n Berendónk en spoojde mich door die tóchdeure. ‘Wao gaon weej haer’, vruueg z’n mormel mich det dao aan zón täöfelke zoot te nikse.
Potverdomme, ik waas mien móndkepke vergaete en de mochs allein binne as se dich van teveure hads aangemeld. Wat ik ouk probeerde, ik kwaam genne stap veurbeej dae kampbewaarder. Det mormel persde zien lippe op-ein en keek op en neer richting boètedeur. Godnondedjuu, det heb ik weer. Zwaor euver de zeik loup ik truuk nao de Hertog Reinoudsingel maar ik wis beej God neet mièr wao mienen auto steit. Op d’n hook van ein van die sträötjes steit ózze pap met ome Aatje te praote. Die gojje minse zièn allebei al vièrtig jaor doeëd en dao stónde ze laeves-ech.
‘Aah pap, heb geej mienen auto gezeen?’.
‘Is ut alweer zoe-wièd, ik heb dich nog zoeë gezag des se baeter oèt dien döp mós kièke’. Ik waer gek, ik heb alle ziejsträötjes al tig kièr ingeloupe, maar gennen auto. Ik gaon steeds harder loupe en miene kop steit op knappe. Inens kump d’r unnen auto rech op mich aaf en ik kin nog net op tièd wakker waere.

Ik zit rechop in bed oèt te hiège en gaon nao de pleej. Waorum zoot dao ouk zón mormel beej d’n ingangk. Ik druim noeits van moèje leve vruikes. Waorum zoot dao gen schoeën bruudje met un kort rökske en stevige beinkes dao ónder. Ut leefs in un kledje met wièd oetgesneje decolleté en un vrintelik welwillend stumke. Det mich desnoèds efkes apart woel neme in zón kaemerke um efkes te knoèvele of te flikfloèje.
Ik slaopwandel truuk nao bed en drei mich lekker ónder ut dekbed. En ge gluif ut neet, maar efkes later loup ik weer te zeuke nao mienen auto. En nog altièd staon miene pap en ome Aatje op daen hook te klasjenere. Ik doon net of ik ze neet zeen en ik huur Aatje taege miene pap zegge: ‘Volges mich is dae van dich de waeg kwièt of tik dae neet mièr gans richtig’. Ut hert boenk mich in de kael en ik schrièuw ut haos oèt van ellende. Inens dink ik um te zeen as un fata morgana in de vaerte en ik sprint d’r op aaf. Maar dao struùkel ik langk-aaf op miene snufferd en lig kómpleet van de waereld met d’n boèk op de grónd.

Dao huur ik un hièle leve vrouwestum vlakbeej mien oère:‘Wat is d’r met dich gebeurd, Jan?’. Ik veul un hand op mien schouwers en werme zwoele lippe zaachjes miene boenkende kael kösse. Zal ut dan toch gebeure? Hièl veurzichtig doon ik mien ouge aope en kièk rech in de kièkerkes van mien allerleefste vruiwke.

Blièrickse kermis

Alweer veur ut twieëde jaor genne Blièrickse kermis. Met nostalgische geveules mót ik truuk dinke aan wat die jónge jónges allemaol misse. Ik mót dinke aan wie det vruùger ging, as we ginge kièke nao ut opbouwe van de kermis op ut Lambertusplein. Zoe wièd as ik mich kan herinnere waas ut altièd moèi waer met Blièrickse kermis, met waal erges un stevige ónwaersbuuj d’r tösse door. 

Veur ós kwaojónges woord de kermis al in de loup van de veuraafgaonde waek interessant. Stiekem ginge we kièke naor ut opbouwe van de nieje kermis. Zoeë ouk in 1957, de kermis waas laat det jaor, op 9 juni. Dae woensdig daorveur waas ut behuùrlik kalt boète, en d’r waas némus um met mich te speule.
‘Blièf maar lekker binne’, zag mien moder.
‘Ik gaon toch effe kièke of d’r némus kump um te speule’, goóf ik as antwaord, maar wis al det ik naor ut kermisterrein ging.
‘Tos-se mich neet naor de kermis geis hè’, zag mien mam, maar ik waas al weg dus had ik det letste neet mièr goód gehuùrd. Flot op paad door de Pepijnstraot en dan linksaaf door de twieëde Lambertusstraot. Beej de slup van Baerde de slegter stónd al d’n ièrste wage. Met moèie groeëte letters stónd dao ‘Hoefnagels’ op. Rechs d’n hook um beej d’n bekker en de leeps metein unne ganse andere waereld binne.
 
Um ut hièle Lambertusplein stónde allemaol de woeënwages van ut kermisvolk. Ik had net ut book Witte Veder van Arendsoog gelaeze. Die cowboys zatte saoves ouk eur huifker allemaol in unne kringk um zich te bescherme taege de indiane. Misschien vind ge det waal gek, maar dao meus ik toen aan dinke. Ut waas eine lange veerkentige bónte slièrt met moèie en ouk waal schaemele wages. Ze hadde van die trepkes um binne te kómme en kleine raemkes met opziej gebónde gerdienkes. Wao se ut terrein op leeps vanaaf de Graaf van Loeënstraot loóge links en rechs de snoepkräöm, ut water leep mich in de moel. Maar noow ware ze nog dich. Die groeëte kleppe, die zóndaag un prachtig aafdaak vormde, sloóte noow de zooj aaf. Aan de ziejkant ware ze al met doeëze sloek aan ut sleipe. Ut ganse kermisterrein waas eine groeëte ónderein. Euveral stónde kris-kras van die groeëte aanhangwages met van alles d’r op. Van die groeëte ruige kaerels met bloeëte getatoëerde gespierde erm sjouwde met blokke holt um alles waterpas te kriège. Ik stook mich de hendjes deep in de tes en goof mien ouge goód de kos.
‘Zulle we us effe gaon raoje wat d’r dit jaor allemaol kump’. Rechs kwame de boetsauto’s, det is nogal wiedes, det is idder jaor zoeë. En links de zweefmeule. Det zuùs se aan die lange kettinge. Ik wis effe neet welke kant ik op mós umloupe. Links in d’n hook zoog ik ein oètdagende teks op un lange alde stadsbus met ‘Fakir Ali Baba’, maar schuùn rechs zoog ik ouk de waegentjes van de Swing Mill.

‘Dao gaon ik zóndaag zeker in’, dóch ik hardop. As dae rónddreide, woors se op en neer geslingerd. Dan mós se hièl hard trekke aan zón hièl diek touw wies ut neet mièr ging, en dan inens los laote. En dan woor se met un geweldige vaart weggeslingerd, en op ut uùterste punt mós se dan weer beginne te trekke aan det touw. Maar det zeen we zóndaag waal, we mótte wiejer. Aan de boètekant ware ze stroeë aan ut oèt struije ónder eine laege carrousel.
‘Dao hoof ik neet in, det is de paerde-carrousel’, det had ik al metein gezeen. Die kleine paerdjes vónd ik nog zieliger as die paerd van Frankena, die meuste de ganse kermis maar rundjes loupe. En stinke wie unnen hoephap, die paerde-carrousel rook se op de halve kermis. Ein stökske wiejer ware ze de schuitjes aaf aan ut laaje. ‘Luchtschommels’ stónd d’r met groeëte letters op, maar det ware toch ech gewoeën die hoeëge schuitjes. Sómmige aldere kinder ware d’r beej die wies aan ut stóffe daak zwiepde, maar det vónd ik te link, det dörfde ik neet. Zón schuitje zoel ens losscheete. Ik loup door, en d’r is nog ein gaat vreej, rechs in d’n hook. Taegeneuver de ingang van de Maasveldstraot kwaam de rups, ouk det zuùs se zoeë. D’r zoot dan waal nog gen daak op, en de waegentjes van de rups ware d’r nog neet. Maar aan die plenk zoog se al duùdelik die golfbewaeging. De rups die vónd ik ouk waal leuk. Nou ja, veural um dae poès van daen bal aaf te grièpe dae ze op en neer leete schómmele, dan moch se unne kièr veur nop. Maar die jónge stelle ginge d’r in um te sjanse, ik snapde toen nog neet wat ze d’r aan vónde. Ik deej effe de ouge toe, druimde weg en ik laefde mich in wat d’r zóndaag ging gebeure: ‘Blijft u allen zitten tijdens de rit . . . . goo goo goow . . . woehwiehwoeh . . .’.
 
Wie ik de ouge aopdeej, stónd d’r ein menke veur mich met unne moèie trapauto.
‘Waorum höbs doo de uig toow?’, vroog dae, ik hoord direk det dae neet van heej waas.
‘Ik probeer mich veur te stelle wie det zóndaag heej toe geit’, goof ik as antwaord.
‘Veur miech geit det jiddere waek zoe, den die rups is van ós’, en hae stapde oèt zien trapmobiel en hae wees hièl gruùts op unne prachtige woeënwage.
‘Lutgens rupsbaan’, loos ik die stolse rechte letters hardop veur, die op dae wage stónde.
‘Ich bin Wumke van Lötjes oèt Remunj, wil se unne keer in munne trapauto?’, en effe later trapde ik mich te verrèkke un paar rundjes op ut kermisterrein. En wie det met jónges van de zellefde laeftièd geit, de kermis waas effe vergaete en we speulde same garage met einen trapauto en eine klant!
‘Wumke, kóm ens hieje . . ‘, hoorte we un vrouwestum oèt dae moèie woeënwage.
‘Det is mien aaj doós’, zag Wumke en rende metein naor hoès, en ik d’r achteraan.
‘Waal de sjoon oèt’, zag Wumke, en effe later stónd ik met wièd aope moel te knippere met de uigskes. Allemaol porseleine pupkes, paerdjes en bleumkes. Ein lamp met allemaol glinsterende kristèlkes. En ein sjiek gebloomd bankstel met die gekrölde ermleuninge. Weej thoès hadde van det alles allein maar eine kristallen asbak. Jao en ouk nog un glaze lamp aan ut plefónd, maar det waas ut dan.
‘Velt det neet allemaol um as geej met dae wage gót rieje?’, vroog ik aan zien mam. Maar die hoord mich neet, want Wumke woord geïnstruweerd wat hae beej d’n bekker meus haole. We broke ós jónge vrindschap aaf, ik trok mich de schoon weer aan en leep wiejer op mien kermis-expedisie.
‘We zeen ós nog waal ens’, zag Wumke en rende met zien tas weg. 

Net op det moment zoog ik nog eine hièle groeëte wage met ‘Internationaal Sportpaleis’ ut kermisterrein op dreie. Taege de ziejkante ware van die ‘sparrende’ boeksers geschilderd. Jippie, de boekstent kump dus op die laege plek in d’n hook. Det wuùrd zóndaag hièl lang kièke wie die boeksers zich snoevend veurstelle, met allein un kórte zieje bóks aan en van die hoeëge schoon met nog langere schoonreme d’r in. Dan doon ze zich weer d’n badjas aan, en daag de spraekstalmeister de Blièrickse jónges oèt um te kómme boekse. En as se doeënbeej bliefs staon, kin se goód huure wat d’r zich binne allemaol aafspeult. Maar det belaeve we allemaol zóndaag, we gaon wiejer. Jao huùr, de ‘Holly Holly’ kump ouk. Kinne we kièke wie die maedjes met die petticoatjes taege die op-en-neer bewaegende trap umhoeëg stuntele. Of wie ze effe later van dae loupende band naor ónder kómme en net neet mièr kinne aafremme. En die kaerels van de kermis vange ze maar al te gaer op.
En as ik weer beej de Gruyter van ut terrein aaf loup zeen ik nog unne aope snoepkraom dae ze aan ut vulle zien met zoórstokke, kenièlstokke, wiènböl en nogablokke!! Ut water löp mich al weer in de moel, de kermis meug wat mich betref beginne. Ózze pap dae haet gaer noga, en van mien letste cente haol ik dae zóndaag ein täötje met noga. Det mót ik neet vergaete, want:
‘Moek d’n boek, dan vrit hae goód, en schuùf hae misschien wat extra kermisgeld!!??’.
 
Ut woord weer unne geweldige kermis, met vuùl rundjes loupe op ut Lambertusplein. En hièl dök bliève hange beej de boekstent. En dae poès beej de rups heufde ik det jaor neet te grièpe. Wumke van Lötjes stónd naeve de kassa en schoof mich aaf en toe ein paar vreejkaertjes. Goój minse, det kermisvolk.

Oèt: Kóm heej vetkedee (nog altièd te koup beej de Bruna)

Ièrste kemúnie

Ik kwaam dees foto taege van ózze Sjakkie op ziene ièrste kemúnie. Hae steit wat verschrik naeve ós mam en volges mich mós hae d'r niks van hebbe. Det zat mich aan ut naodinke wie det ging met miene eige ièrste kemúnie in 1954.

Al ein paar maond van teveure woord ut in de femilie aangekóndig: ’Ózze Jan deut de ièrste kemúnie! Kómp geej ouk op ut fieës?’ Ik heb ein verrekte goód geheuge van wat d’r vruùger allemaol gebeurde, maar de ièrste kemúnie bin ik ein bietje kwièt. Noow mót ik neet zoeë maar wat beejein gaon fantazére, dóch ik. Dus heb ik veur alle zekerheid ein paar laeftièdsgenote óndervraog. Maar sómmige haolde de schouwers op van ‘ik weit ut neet mièr!!’, en un paar zagte ‘de femilie kwaam op bezeuk, en d’r ware kedootjes, maar veur de res??’. Det vónd ik aevel wat schaemel, dus ik pakde mien eige kemmúniefoto maar ens d’r beej en keek det zielig menke ens lang en deep in de uigskes. Zoeë langzaam aan kump d’r weer ut ein en ander baove.
Op de ièrste plaats hoot ut officieel de ièrste heilige kemúnie. Ut begós al in ut begin van de twieëde klas. Pestuurke Lennaerts kwaam wat dökker les gaeve. Ut waas ein klein diek menke met un brilke. Hae waas al modern, want ut waas ein brilke met zón dun montuurke. Geistelikke droóge in daen tièd, we spraeke euver 1954, nog unne toga. Ein sjiek waord waas ouk waal unne soetane. Det was ein langk zwart kleid, met zónne breie zwarte band um meistal unne dieken boèk. Det kleid woord aan de veurkant dich geknuip met 33 knuipkes van baove naor ónder. Waas ut un klein pestuurke wie ózze pestoèr Lennaerts, dan stónde de knuipkes wat doeën beejein. Waas ut unne groeëtere mins dan kós se op plaatse tösse de knuipkes door naor binne kièke. Det kleid zoot hièl strak um de nek en hóng wies op de beej passende zwarte schoon. Um dae nek zoot dan un strak zwart bäördje det aan de veurkant euver vièf centimaeter wit waas. Op de kop hadde ze zón gedeuk zwart helmpke met ein zwart pluumke d’r midde op. Ik zeen pestuurke Lennaerts nog zitte achter de lessenaer op det kleine podium beej ós veur de klas. Ein bietje naor rechs weggezak, met van die vettige plekke op zien kleid waor de kneen zoote. En as hae sprook woorte zien móndhukskes wat vóchtig en vettig, hae zeiverde nog net neet. 
Ik huùr um weer praevele euver det weej zoeë langzaam aan tot de jaore van ut verstand ware gekómme, en we kóste waere toegelaote tot de ‘eucharistie’. Jao, Christus had ut zellef gezag. Pestuurke stónd plechstatig op, spreidde allebei de ermkes en keek naor ut plafónd. ‘Laat de kinderen tot mij komen, want voor hen is het rijk Gods’, zag hae hièl plechtig, zellefs ein bietje heilig. Taegewäördig haet det ‘laat de kinderen tot mij komen’ nogal ein verdachte lading gekrege. Maar toen wiste weej nog van toète nog blaoze. Unne andere kièr stónd hae weer op en sodemieterde hae bijna van zien verhuùging aaf. Némus dörfde te lache, en hae sprook Christus weer nao: ‘Zo ge niet zijt als kinderen, zult ge het rijk der hemelen niet binnentreden’. Dae zin heb ik mich altièd goód opgeslage, want dae kós ik gebroèke as mien vader en moder weer us wat te mekkere hadde euver opruùme of smaerig make. 
Ouk móste we 65 cent met néme veur unne nieje Kathechismus, um ós de christelikke lièr beej te bringe. En eigelik waas det de ièrste groeëte fout die pestuurke makde. Want wat unne kwats meuste we oèt de kop lière:
‘Waartoe zijn wij op aarde?’
‘Wij zijn op aarde om God te dienen en daardoor hier en in het hiernamaals gelukkig te zijn’.
Nou, de pot op, gluif det maar zellef, det sleit toch wie un tang op un vèrke! Weej makde d’r al gauw flauwe köl van en fantaseerde euveral un ander antwaord op:
‘Weej zièn op aarde um maedjes te lokke en kinder te fokke’, is mich nog beej gebleve. Al gluifde weej toen nog in d’n ooievaar, en ware maedjes d’r mièr um te peste. Lets hebbe we nog ens dae kathechismus te veurschièn gehaold en door genaome met ós kleinzeuns. Dao had ge beej mótte zièn. Die zoote met groeëte ouge en wièd aope mónd te luustere:
‘Hebbe ze óch det vruùger allemaol wiès gemak’. Jao jao, die tièje zien gelökkig veranderd. Maar we dwale aaf, truuk naor de ièrste kemúnie. We ware geistelik geïndoktrineerd um naor de kerk te meuge, maar dan móste we waal nog de ièrste biech doon. Want ós zielkes meuste waal hièlemaol brandschoeën zièn van alle zund. Det waas de twieëde groeëte fout van pestuurke. Wat móste weej dae prieëmer achter det goor gerdienke door die gaetjes in daen biechstool eigelik vertelle. Ik had nog geen zónde gedaon. Nou ja, ós mam knoterde waal ens op mich, maar det waas mièr zund veur eur.
 
Ut woord mei, en ut woord ouk meinus. We móste same met de maedjes oefene in de Lambertuskerk. De maedjes links van de groeëte middepaad en weej rechs. Thoès woord ut ouk steeds nièpender. Ut ging allemaol boète mich um, maar ik kreeg toch ut ein en ander met. Diskussies euver wae kump d’r allemaol, wae blièf d’r aete, wie vuùl vlaaje mótte d’r kómme. Klöntjesemik, krintemik, gojje bótter, ut kwaam allemaol veurbeej. En waorum allemaol det gedeuns? Ózze Jan duit de ièrste kemúnie, en dae interesseert ut gen zak, want dae speult op ut Lieuweriksveldje! Nou ja, met taegezin mós ik met mien aldste zuske met um niej kleier te kaupe. Beej Baerde-Trienekes woord ik un blauw-griès kemúniepekske aan gemaete. Un wit euverhaempke daor ónder met miene ièrste echte slieps. Un paar kneenkouse en un paar blinkende lakscheunkes. En tot euvermaot van ramp ouk nog un ‘corsage’, zón kunsbleumke op miene revèr. Ik woord veur ein spégel gezatte, en dae fiemelaer van Baerde stónd achter mich te schiènheilige:
‘Werkelik wat ein plaetje, hae steit d’r prachtig op’, wat unne kwatskop, ik vónd d’r ech gen juu aan. En ik heb die van Baerde ouk noeits mièr gemeuge. Noow nog efkes naor Cromvoets de kapper, maar ós mam had deze kièr waal émus met gesteurd um zeker te zièn det eure Jan netjes geknip woord.
 
D’n groeëten daag begós met ut wasse en aankleije van ut ièrste kemúniekantje. Ik moch vanaaf det moment nerges mièr aanzitte, neet mièr bewaege en al gaar neet nao boète. ‘Hald dich kedoek, en blieve zitte’, zag mien moder. Ik woord netjes aafgeleverd beej de schoèl en gelökkig, ik waas neet de enige. Ouk die andere jónges stónde d’r as ein paar verkleide aepkes beej. En dan die maedjes? Dan had ik nog gelök gehad det ik un jungske waas. Ik zuuj mich kepot schame. Die dróge van die wieje flódderige ingelekledjes met zón bloóme-krenske op de in de krölkes gezatte häörkes. En van die witte net-handscheunkes met zón frutseltasje daor aan bungele. Witte kuiskes en witte lakscheunkes ónder die magere spillepuùtjes. Ut zoog d'r neet oèt. We móste netjes in de pas achter hermenie Sint Caecilia aan naor de Lambertuskerk. Net zoeë as in de kerk, maedjes links en jónges rechs. Ik schaamde mich un óngelök. As d’r jónges naeve de kant stónde die al dan neet al de kemúnie gedaon hadde, keek ik schaemel de andere kant op of keek naor mien kakelnieje scheunkes. Wat d’r in de kerk gebeurde, weit ik neet mièr zoeë goód. Waal det ut hièl lang deurde, det ik verrekde van de zin in die rièstevlaai met slaagroum en det die mis met dreej hière aan mich neet bestaejd waas. En ouk weit ik nog goód det die ièrste hostie erg lang taege mien gehemelte bleef plekke, en det mien tóng dao lang met bezig is gewaes. 

Thoès waas ut neet mièr truuk te kinne. Moèi versierd, slingers aan ut plafónd, ut beste greij op taofel. De schuùfdeure stónde aop, we hadde de gojje kamer beej de hoèskamer getrokke. Euveral stónde gelieënde taofels en steul. Allemaol witte en in de ploèi gestreke taofellakes met asbek d’r op en beerglaze met sigrette en sigare d’r in. In de keuke stónde ze op mich te wachte, die lekkere vlaaje van Hadje d’n bekker. In de beejkeuke stónd dde kuuep waor we zaoterdaags in woorte gewasse. Noow stónd dae vol met water, en dreve d’r flesse beer en frisdrank in tösse de groeëte blokke iès. En daor kwaam de femilie ein veur ein. Nou ja, mièr twieë aan twieë binne. Ik woord steeds naor veure geschaove, de kaerels góve mich un hand en stréke mich euver de kop. De tantes grepe mich ein veur ein en deilde van die verschrikkelikke knoèvels oèt. ‘Och Tuut, wat zuùt de d’r toch moèi oèt’. Ónder begeleiding van die druùge kösmuulkes, maar ouk van die vóchtige plekkers. Ièèkkss!! En ik kreeg ouk kedootjes, en van idderein van die gekleurde felisietasie-kaertjes met hemelse spreuke d’r op. Van ome Miesjel, miene paeter, kreeg ik un echte Prisma-horloge. Van tante Leen unne roeëzekrans in un duùske. En zoeë ging det maar door, sóms kreeg ik ouk un paar gölde. Maar die mós ik van mam metein in ein pötje doón. Wie ze d’r allemaol ware, moch ik eindelik mien jeske oèt en miene slieps aaf. Nao twieë groeëte stökke riëstevlaai met slaagroum en twieë glaze echte ranja met die drièvende appelesienevelkes d’r in, moch ik eindelik nao boète.
 
Ut gewoeëne boètelaeve ging gewoeën weer door. Binne in hoèze Tietelèr bleef ut de ganse daag erg drök, deurde ut fieës nog tot saoves laat en waas ut nog hièl lang gezellig. En wie ik iets later dan gewoeën in bed loóg hoorde ik miene pap en ome Aatje met döbbele tóng behuùrlik d’r naeve lölle.