Mien Schoefel en Truuj Draosbóks

‘Iddere gelièkenis met bestaonde persoeëne of gebeurtenisse berös op louter toeval’. 

Hièl wièd achter de Blièrickse Berg leet un pietepeuterig kneuterig dörpke, Mariejdam geheite. Ut is geneump nao de Romeinse generaal Gaius Marius, dae ouk zien spaore in de grónd haet achtergelaote. Al ieuwelank woeëne de minse aan de oevers van de röstig kabbelende Soepemiej. Ut schiènt det ouk dae naam oèt de Romeinsen tièd kump, aafgeleid van scopa umida, wat vreej vertaald nate schóttelslet beteikent.

Nag neet zoeë lang geleje vónd Baer van de Giès ut waal ens tièd waere um de geschiedenis van Mariejdam te gaon ónderzeuke. Levrinze Sjang en Meule Sef hadde dao waal oère nao. Maar ja, ouk Mien Schoefel bemeujde zich d’r met en douwde zich met eur dieke batteriej d’r tösse. Al flot waas de veurpagina van de historie van Mariejdam klaor: ut book zuuj Gaius Marius gaon heite, nao de stichter van Mariejdam. D’r veel hièl wat oèt te zeuke, en ut aantal hoofstökke kwaam al flot oèt op 36. Baer, Sef en Sjang hadde idder 12 hoofstökke op zich genaome.
‘Hèhè, ut is eindelik zoeë wièd’, verzuchde Baer, ‘ut geraamte steit, we kinne noow aan de geng?’.
‘Nouhou, eigelik mis ik un hoofstök specifiek euver de Mariejdamse vrouwe’, zag Sjang.
‘Det neem ik dan waal op mich’, kreide Mien Schoefel, waodoor ut ócherm op snippenäörtje ouk zien eige hoofstök had.

De archieve woorte oètgezeumerd, alde krante en geschiedenisbeuk oètgekeimp, schoondoeëze umgedreid, moeëje plaetjes en landkaarte opgedaoke. Ut aantal mappe met pepere in alle kleure en formate greujde met de maond. En ouk ut plezeer, de lol en ut enthousiasme spatde d’r van aaf.
‘Waat is de historie van Mariejdam toch rièk’, verzuchde Baer.
‘Det wuuert ein prachtig book’, kwaam d’r gruuets beej Sef oèt.
‘Wie steit ut met de Mariejdamse vrouwe’, vroog Sjang aan Mien. Want det waas ut innigste wat nag genne map met pepere beej zich hei. Mien schoefelde wat op ziene te kleine stool en zag:
‘Ik kóm d’r allein neet oèt, ik heb Truuj Draosbóks gevraog um mich te óndersteune’.
‘Altièd good’, zag Baer, ‘twieë geite schiète mièr braomele as ein!’.

Ut ein hoofstök nao ut ander woort bespraoke en idder ónderwerp goof mièr glans aan de Mariejdamse cultuurhistorie. Wies toet Baer, Sef en Sjang ein hieël langk stök krege toegesteurd van Mien en Truuj. De volgende beejeinkóms meuste ze té lang wachte op twieë vrouwe, wies toet Baer zag:
‘Ze hebbe zich neet aafgemeld, maar we gaon beginne, wae kin ik ut waord gaeve?’. Sef en Sjang keke strak veur zich oèt, en nemus dörfde d’r te beginne. Van ónder oèt veulde ze de natigheid van de Soepemie opkómme:
‘Tja’, zaet Baer, ‘ut stök is vuuels te langk, d’r mót mièr as dreej kwart van aaf’.
‘En det neet allein’, verzuchde Sef.
‘Jaohao . . . en ze hebbe ut veural euver zichzelf, en veur de res euver vrouwe van middestanders, det guuef ut toch neet’.
‘Wat doon we dao noow mei?’, zaet Sjang. 
‘Nouw, op de ièrste plaats mótte de nag laevende vrouwe d’r oèt, want die zièn nag gen historie’, zaet Baer.
‘En we zièn ein boeredörp, in de historie gedrage door hièl sterke boerevrouwluuj, dus die mótte d’r zeker ouk in’, zaet Sef. Ze waere ut met zien dreeje ins en Baer zuuj met Mien en Truuj gaon praote. Maar zien gezich verraojde det hae d’r zwaor taegen op zoog, det guuef hómmeles.

Unne maond later zitte ze weer beejein, Baer, Sef en Sjang. De lol en ut enthousiasme ligge intösse ónder de taofel, deep weggezak in dreej paar loeëdzwaore schoon. Sef trómmelt met zien vingers op de taofel en Sjang haet al dreej kièr ‘jaojao’ laote huùre. Baer doorbrik de stilte:
‘Ze kómme neet en Mien haet zich met vuuel palaver bedank as lid van ós kolleezje’, kump d’r met un doeëjegraeversstum oèt.
‘Okiedokie’, zaet Sjang, ‘dan schriève we ut noow waal zelf, want genóg Mariejdamse vrouwe verdene toch ech un moeëje plaats in ós book’.
‘Waas ut maar waor, Truuj Draosbóks nimp ut euver en wilt waal ein en ander aanpasse’.
De dreej manne zuchte ens deep en gaon met taegezin door met wat ièrs un schitterend Gaius Marius-book had mótte waere. Maar die vrouwe woorte steeds mièr un struùkelblok. Truuj schoof neet vuuel op, en Mien werkde hièl gemein vanoèt de koelisse taege. Nao ein paar vasgeloupe poginge krièg Sjang oètintelik de opdrach um ut hoofstök van de Mariejdamse vrouwe te herschriève. Ut middestandsgehalte mót nao ónder en Baer en Sef gaeve aan welke belangrièke boerevrouwe d’r waal in mótte. Maar aoh jeij, det had Sjang noeëts-van-ze-laeve meuge doon. Noow waas hae de gebeten hónd en ging euver de tóng in gans Mariejdam, en hae stónd d’r noow ouk-nag-ens gans allein veur. Maar waorum? Hae had allein iets gedaon in euverleg met Baer en Sef, in ut algemein belang van Gaius Marius en Mariejdam!? 

Hae probeert ut met Mien Schoefel oèt te praote, en stik eur de hand toe. Maar die wuùrd nondedjuu geweigerd! Det is in de ganse historie van Mariejdam maar eine kièr ièrder gebeurd, wie de nieje imaam de vrouw van de börgemeister de hand weigerde. God, of in dit geval same met Allah, det waas un groeëte schand in ós schoeëne dörpke. Maar Sjang goof neet op en nuùdigde Truuj op de kóffie um dae kwats oèt de waereld te helpe. Maar det had se gedóch, die twieë hadde ein verbónd geslaote. Zeg maar un geslaote bastión gevormp, met veer stómpe tores en twieë hoornwerke, ze zuuje dae Sjang waal ens lière. D’r woort ónbeschoef geroddeld, gif gespuijd, heetmeels gesteurd en daen erme Sjang wis van toète-nag-blaoze. Op hoèg puuët verbooj Truuj zelfs um ein hoofstök euver vrouwe op te neme in Gaius Marius. Want zeej ware de enige gerechtigde die iets mochte schriève euver de Mariejdamse vrouwe.

De werkgroep loog intösse op de vot. Oèteindelik is ut ónder de riejende rechter gekómme. Sjang haet zelfs unne advokaot in d’n erm mótte neme. Gelökkig waas de zaak flot beklónke. Dae riejende rechter waas duùdelik: Sjang hei noeëts persuuenlik aangespraoke meuge waere. Mien en Truuj ware gen leje van ut kolleezje van Gaius Marius en mochte zich as beejvrouwe neet met andermans zake bemeuje. En Baer, Sef en Sjang meuge gewoèn ein stök schriève euver de belangrièke vrouwe van Mariejdam. Want de auteursrechte ligge, loge en bliève noow einmaol beej Gaius Marius.
‘Det is mien oètspraok, en dao mót ge ut met doon’, zag de riejende rechter hièl wiès en resoluut.

Maar Mien Schoefel en Truuj Draosbóks hadde al natigheid geveuld. Ze ware gewoèn neet beej de oètspraok op kómme dage en speejde in de krochte van Mariejdam en naeve de Soepemie eur gifgreune gal. De volgende beejeinkóms leek mièr op un begrafenis. En eigelik waas ut det ouk:
‘Zulle we de zooj maar verbörre en vergaete?’, zaet Baer en wees op die hièle lange riej met dieke mappe, aafgelaje vol met schitterende historie van Mariejdam. De twieë andere knikde verdretig en keke treurig nao de grónd. En zoeë verdween de ganse zooi map-veur-map in d’n aopen haard.
‘Det waas dan de teloorgang van de historie van Mariejdam’, zag Sef.
‘Ik zal ut duùvelsverbónd van Mien Schoefel en Truuj Draosbóks toch maar veur de hemelpaort wegsleipe en vaslegge’, mómpelde Sjang.
‘De duis maar’, zag Baer.

En ze lepe zwiègzaam verschillende kante op nao hoès, wao dreej allerleefste vruiwkes eur opvónge . . .

Herinneringe aan Ons Huis

We zuje eigelik op zien Blièricks ‘Ós hoès’ mótte zegge, maar de ièrste noeëdkerk en ’t vruùgere parochiehoès van de Lambertusparochie neume we altièd steevas Ons Huis. En zoeë steit ’t ouk op de moeëj gerestaureerde gevel. Maar we gaon ièrs efkes truuk nao 1927, Bliérick greuit met de opkómmende industrie en de werkplaats van ‘t spaor oèt zien voege. Blièrick is definitief veranderd van boeredörp in ein arbeidersdörp. Maar ’n dörp zal ’t altièd bliève. D'r mót ein twieëde parochie beej kómme, zelfs die groeëte Antoniuskerk aan de Maas is intösse te klein gewaore. En wie aafgespraoke beej ’t aafbraeke van de ièrste alde Lambertuskerk in 1904 woord det de Lambertusparochie. Maar d’r waas nag effe gen geld genóg beejein gebaedeld veur ein niej kerk, dus woord Ons Huis gebouwd. De ièrste noeëdkerk waas in gebroèk van 1928-1934, want vanaaf toen waas d’r weer ein nieje Lambertuskerk in Blièrick, zoeë wie ‘t huùrt, dit kièr aan de Smeliënstraot.

Ik heb mien ganse jeug doorgebrach in die Lambertusparochie, dus Ons Huis steit moorvas in mien geheuge gegrif. As ik dink aan Ons Huis dan kómme spóntaan de herinneringe baove, die ik gaer met óch wil deile. Ons Huis waas, en is, ein groeët gebouw met dreej verdepinge aan de veurkant met taegeswäördig in ’t midde baove-op ein fronton met ‘ne rónde raam. As se d’r veur stónds woeënde links pastoèr in zónne groeëten bak van ’n hoès, en aan de rechterkant de twieë kapläöns. Via ’n breij trap kwame we in de hal van Ons Huis, en links en rechs dao van loge twieë groeëte lokale. Rechs waas ’t kefee. Baove loge ouk van die groeëte lokale, en de zölderverdeping waas veur de welpe en de verkenners. Achter det groeëte veurgebouw loog de groeëte zaal, met links de dames-, en rechs de altièd stinkende hière-toilette. Achter in de zaal ein buun, met van die lange dónkerbroeëne gerdiène. Dao ónder loog unne kelder. In ’t ganse gebouw hei se van die gehurige holtere broeëne planke vloere wao se lekker euver haer kós dendere. Trouwes, as ik aan ’t interieur van Ons Huis dink, dan heb ik verschillende kleure broeën veur ouge, en ruùk ik die gore luch van goodkoupe boenwas.

Mien ièrste herinnering aan Ons Huis is de Sinterklaos met de buurtvereiniging. Van alle kante schoow gemak leep ik stièf van de zenuwe met mam aan de hand de trap op nao de zaal baove ’t kefee. Ik kneep ’t um wie ‘ne alden deef wie miene naam geneump woord. ’n Andere herinnering: in de twieëde klas van de lieëgere schoeël meuste we opgaeve wat we woele, óf misdeener waere, óf beej ’t jóngeskoèr. Ik waas nag al verlaege, en ik wis det die misdeenerkes dök vruùg op meuste staon, dus det woord ’t jóngeskoèr. Iddere waek heie we rippetiesie in dae zaal ónder links. Köster Lei van Rooy probeerde ós te knaeje toet ’n redelik stelletje makke mekkerende schäöpkes. God, wat kós dae mins vloke en te kièr gaon as ’t neet woel lökke. Hae stónd achter zien harmonium en traejde wie ‘ne gek op die ónwillige pedale. Met ein hand bespeulde hae det jankend mormel en met de ander dóch hae wild um zich haer zweiend ós te bespeule. Ózze pap dae kós mei vloke, maar naeve dae van van Rooy waas hae nag heilig. Dan makde hae die vieze broeëne tand bloeët en dan kwaam d’r ein lading ‘Godvers’ oèt, det wil se neet weite. Ik heb ’t altièd unne ónsympathieke mins gevónde, óndanks det ik met nag dreej andere solo moch zinge in de kerk. Same met Pietje Thieëwe, Frans Jansse van d’n bekker en Matje van de köster.

Wat ik mich ouk good kin herinnere ware die filmmiddige op zóndig, dan waas se veur ’n döbbeltje de ganse middig ónder de panne. Met det döbbeltje stièf in ós hendje geknepe stónde we veur die döbbele deur aan de ziejkant van de kapläöns te wachte. Die deure ginge aop en idderein woel tegelièk nao binne. Meneer Hasselman had meuijte um die döbbeltjes aan te neme. Gegarandeerd det d’r ’n paar veur nop binne zien gekómme. En dan wie ‘ne gek ’n good plaetske midde in die lange rieje met gaele harde steul zeen te bemachtige, neet te wièd nao veur, maar zeker neet te wièd nao achter. In ’t midde van de zaal stónd ‘ne groeëte filmprojector en ‘tzjieke tzjieke tzjiek . . ‘, dao begós die filmrol te dreie. Op ’t groeëte scherm telde de zwart-wit cièfers truuk van 10 wies 1 en ‘tateretaaaa . . ‘, dao ging ’t loos. ’t Leech ging oèt en de filmpkes van d’n dieke en d’n dunne, rin-tin-tin en de boefjes trokke aan ós aope muulkes veurbeej. As de rol op waas ging dae projector weer van ‘tzjieke tzjieke tzjiek . . ‘, ’t leech ging aan en de rol woord gewisseld. Ein film vergaet ik noeëts mièr, die van Marcelino, pan y vino. En dan veural die letste scene wao Marcelino doeëd aan de voot van det kruuts loog. Det vónd ik zoeë ónwerkelik en zoeë zielig, det meus neet meuge. Ik heb d’r ouk nachte slech van geslaope. En ós mam kós dan waal zegge ‘ut is maar un film’, maar toch leet ut mich neet los.

Op ‘ne goojen daag waas d’r ein taofeltennis-toernooi, en weej blage zote dao te kièke. As we stil bleve zitte mochte we bliève, anders woorte we d’r oèt gesteurd. En ’t woord al later, en eigelik al vuuels te laat wie de finale begós. Maar ja, de keuze tösse veur ’t duùster thoès zien en die finale aafkièke waas te lestig, dus bleef ik maar gewoeën stil zitte. En die finale deurde mich toch zoeë lank, en waas zoeë spannend! Wie ze eindelik klaor ware, gauw klappe veur de kampioen en wie ‘ne haas op hoès aan. Maar aoh jeij: 
‘Wao bis dich gewaes, de wets toch des se veur d’n duùster thoès mós zien?’, ózze pap waas bloodlink. 
‘Jao, maar ’t waas zoeë spannend en binne in Ons Huis waas ’t nag lang neet duùster’. 
Noow droge weej vruùger altièd ‘ne reem um de bóks en dao zag ózze pap: 
‘Doot dae reem maar ens aaf’. Ik schrièwde gelièk wie ein verke: 
‘Nae pap, nae pap, ik zal ’t noeëts mièr doon’. Maar ózze pap winkde met zien hand um dae reem, dus ik deej um hièl langzaam aaf. ‘Zoeë, doot die bóks maar ens naor ónder en buig dich maar ens euver dae stool. Zulle we dich det ens aaflière’. Ik schrièwde intösse wie tièn verkes die geslach meuste waere en boog mich billeknièpend euver dae stool. As letste reddingsboei reep ik hièl hard: 
‘Dierenbeul, dierenbeul . . . ‘. 
En toen goof ózze pap mich de reem truuk en zag: 
‘En noow as de sodemieter zónder aete nao baove’. En ik holderdebolder de trap op en mien bedje ingedaoke. Ik had dan waal genne zwens gehad, maar niks te bikkesemente det waas veur mich ouk hièl erg. ’t Ganse kösse had ik al naat gebäök, wie ós mam de trap op kwaam. 
‘Maar jóng, zoeë erg is ’t noow ouk weer neet. Kóm heej, aet dich maar wat’. Had ós mam mich ein dieke döbbele bóttram gemak met kroeët, en nag ’s ein döbbele dieke met gekleurden hagel. En same met ‘ne baeker werme melk woorte die rap nao binne gewerk tösse ’t letste snoeke van ’t bäöke door. Ós mam keek lachend toe, ze stopde mich ónder, ze goof mich ’n kruutske en ’n kusje op miene bums. 
‘Tos se mich det noeëts mièr aanduis. Ik waas zoeë óngerös’, zag ze nog. 
‘Nae mam . . . bedank mam . . . truste mam’, zag ik en kroop ónder de daekes. En ik dóch oprech det ik noeëts mièr te laat thoès zuuj kómme. Nou ja, wies tot ’t weer ens gebeurde . . .

Ons Huis, ein gewoeën parochiehoès wie det in iddere parochie stónd. Idderein zal zien eige herinneringe hebbe aan zien eige parochiehoès. En dan heb ik ’t nag neet ens gehad euver die jaorvergaderinge van Festina met kóffietaofel. Det we van de Aloysiusschoeël altièd meuste gymme in Ons Huis, zitvoetbal op die smaerige vloer. Daen tièd beej de Rowans, de aldere verkenners. Det we baove de zaal op dae krappe zölder ’n eigen lokaal hebbe gebouwd. En de instuif-aovende met IL’56, wao Corry en de Rekels nag hebbe opgetraoje. 

Maar och, dao hebbe we ’t nag waal ens euver. 

Dit verhäölke steit trouwes met nag 45 andere in mien letste book Kaoreblome, det is te koup veur 10 euro beej Bruna (Blièrick) en beej Koops (Venlo).

Wat hebs dich eigelik taege Venlo

Un paar maond geleje, boète juueg de wind, ut waas kald en binne waas ut vuuels te werm. Ik had net un laezing gehalde euver Blièrick, de minse klasjenere drök nao en ik bin bezig met de boel op te ruùme. Beamer aafkoppele, computer oèt zette en kaebelkes oprolle. Ik veul det d’r emus achter mich steit en drei mich um. Un alder vruiwke kiek mich aan:
‘Hertelik dank, ik vónd ut hièl interessant. Wat weit geej toch vuuel van Blièrick wat ik nag noeëts gehuùrd hei’.
‘Danke mevrouw, maar ja, ik heb ut ouk maar van andere gehuùrd of ièrs zelf mótte oètzeuke. Det is hobby, hè’.
Ik gaon door met opruùme en froemel d’n beamer en miene computer in de tas. Maar det vruiwke blief mich aanklotse, ik veul die uigskes op miene rök prieme. Ik drei mich weer um, lach vrintelik nao eur en zegk:
‘Wilt ge nag wat vraoge?’, ik zeen ze nag efkes twièfele:
‘Jaohao’, zaet ze, ‘wat heb geej eigelik taege Venlo?’.
Ik schrók dao zoeë van, det ik de tas effe weg meus zette, en ik lag mien linker hand op eure schouwer:
‘Maar vruiwke toch, ik heb niks taege Venlo, ech neet! Maar weej van de heemkundekringk richte ós noow einmaol op de cultuurhistorie van Blièrick, Hou-Blièrick en d’n Bokend’.
‘Aohao’, zag ze, ‘gelökkig, ik dóch al . . . ‘. 

Vurrige waek heie we bezeuk, en dan geit ut al flot euver wat se duis in diene vreejen tièd. En via ut kogelslingere en atletiek kwame we beej ut Blièricks waordebook:
‘We zien met veer man zoeë vuuel meugelik alde Blièrickse wäörd, spraekwäörd en beejname aan ut verzamele. En det is idders kièr lache-giere-brölle’.
‘Jao maar d’r is toch al un Venloos waordebook, en Blièricks is toch ouk gewoèn Venloos’, zag dae gooje mins.
Ik probeerde um oèt te legge det unne zekere Frens Bakker zelfs waas aafgestudeerd op ut Blièricks en det dae ós hei aangezatte tot ut vaslegge van ut alde Blièrickse dialek. Dao ónderbrik zien vrouw mien gloedvol betoog met:
‘Wat hebs dich eigelik taege Venlo?’.
Metein dóch ik ‘die vraog heb ik ièrder gehuùrd’. Dus ik zat miene bril ens good rech op d’n bums en dóch effe nao. En alweer meus ik oètlegge det ik niks taege Venlo hei, in taegendeil! 

Vanmorge zoot ik mich te bedinke det ut hoeëg tièd wuùrt um ens op te schriève wat ik feitelik met Venlo heb. En det is mièr den minnegein. Laot ik beginne in 1685, wie de Luùkse maasschipper Frans Wiliquine Tutelair door de Maaspaort de stad in löp. Hae trouwt met un Venloos maedje, Ketrien Orbon, ze kriège elf kinder die waere ingeschreve as Titulaer. En wie ze det in Venlo oètsproke: Tié-te-lèr. Dus in Venlo op ut Maasschriksel ‘in de Fonteyne’, leet un stevig fundament van mien femielie. Intösse is d’r ouk unne Blièricksen tak, maar mien euvergroeëtvader is nag in Venlo gebaore.  

Zelf bin ik in Blièrick gebaore op de Lieuwerikstraot. Un geweldige jeug gehad zónder enig benöl of die straot noow in Venlo of in Blièrick loog. En ik heb in Venlo in ut sportje zwumme gelièrd. Dreej kièr per waek ging ik met de fiets dwars door de stad nao d’n Haeringerberg um te traine beej Festina. Mièr as 15 jaor kampioen van Venlo gewaes. In Venlo achter de vrouwluuj aan gezaete, altièd in de stad op de lappe gewaes en idder jaor op de Parade geweldig vastelaovend gevierd. Gen haorwörtelke op miene kop det doordróng in mien herses met de vraog: ‘Wat hebs dich taege Venlo? Zelfs neet wat hebs dich taege Tegele of taege wat dan ouk!’.  

Maar blièkbaar as dien hert klop veur de Heemkundekring Blariacum, mót det veur vuuel minse ouk same gaon met unne haekel hebbe aan alles dao róndum haer? Maar neet veur mich, en zeker neet veur Venlo. Of zit ‘m det meschiens in dae lange neet-altièd-positieven band die Venlo en Blièrick met-ein deile. De vruùgere magistraat en de latere gemeinte zién neet altièd hièl netjes en respekvol met die ‘boere oèt Blièrick’ umgegaon. Maar zelfs daorum heb ik niks taege Venlo, det is veur mich noow juus die cultuurhistorie. En die ónderzeuk ik met unne glimlach, want det mak ut net leuk um euver te vertelle. Dus leef minse, beej deze verklaor ik officieel op pepeer: 

‘ik veul mich Venlonaer, bin gebaore in Blièrick en woèn in Baolder’. 

Of zulle ze zich noow weer aafvraoge waorum ik neet in Blièrick wil woeëne?