vrijdag 5 augustus 2016

De Wienkelder, un Germaans kerkhaof

Tösse Bliërick en Grubbenvorst loog vruueger eín langk gerekte vlakte met boerebedriëve, paerdeweie en grazende kuuj, aafgewisseld met stökskes wilde natuur. In ut weste opgeslaote door d’n Horsterwaeg en de spaorliën Venlo-Numwaege, en in ut oëste door de Maas. Dit gebied tösse Fort Sint Michiel in ut zúje en ut Gebraoke Slaot in ut noorde stônd met de toen nog ôngetemde Maas geregeld ônder water. As we ôs buige euver de alde landkaarte laeze we daor toponieme as ut Ubroek, Raayweide, Wienkelder en ut Raay-Maasveld staon. Erges in ut midde aan de Maas loog ein klein böske, ut Sliëneböske, waor vruueger wilde waterlelies bleuijde. Det Sliëneböske is helaas opgeofferd aan de waterzúveringsinstallatie. In ut Ubroek (’t Broôk, Odebroeck of Ooibroek) waas un heidegebied tösse Egtenraai en de Maas, waor zich de gemeinschappelijke weije voor ut Bliërickse vieje bevônde. De Bliërickse minse dréve ut vieje euver de Broekstraot naor ‘t Broôk.

Un stök verder richting Grubbenvorst leet de Wienkelder. Un klein bösgebied, det wuuerd gekenmerk door hoëge natuurlijke heuvels. We zuje ut auk hiël eigewiës Maasduine kinne neume. Wat vuuel minse neet weite, auk dit is alweer zôn historisch belangriëke plek. Ritmeister Johannes Apollonius Ort (1842-1908) deej ônderzeuk in de 19de iëuw in de Wienkelder. Wie hae det zoeë moëij beschrief, op 15 minute gaons van de Sint Annakapel, op ut grôndgebied van Grubbenvorst, tösse de boerehoeve Oude Erf en de Maas. Ut waas ein Germaanse begraafplaats, en ritmeister Ort haet un stel van die graafheuvels ôntdek. Ze looge netjes ônder aan de heuvels of in de dale tösse die heuvels. Keurig, bijna plechtig ônder kleine graafheuvelkes. De urne, die hae dao aantrôf waren gebakke van leim, vermingk met kleine steinkes. Ze ware erg broos, en d’r is maar ein urn in zien gehiël bewaard gebleve. Ritmeister Ort schônk um aan ut Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, in de ‘Staatscourant’ van 11 april 1884 laeze we: ‘Ruw bewerkte, en slecht gebakken urn, met verbrande beenderen. Hoog 24, middellijn 22.5 cm’. De wande ware erg diek en aan de vertikale strepe kôs hae zeen det d’r vorm aan gegaeve waas door met ein veurwerp van baove naor ônder te striëke. De Wienkelder umvat gen groëte oppervlakte, en waor de naam oorsprônkelik vanaaf kump, weite we nog neet. Meugelik haet ut iets te make met wilge (wië) en/of met de keule ligging (kelder), wae zal ut zegge. Tösse de Wienkelder en de Maas leet noow de jachhave. Ik weit nog goôd wie ik 60 jaor truuk beej miene pap op de stang van de fiets zoôt. We ginge same visse beej de kaolentip, en dan kwame we daornaeve. We môste effe door ein klein stökske dônkere bös, lekker keul door de schaduw van de buim op die zandheuvels. Ik weit nog wie we un paar jaor later in de Wienkelder as kwaojônges ginge zeuke naor die prachtig gedreijde stök, die se in die dichte bös kôs vinde. Of naor ônder kôs rölse van dae zandberg, en zoeë maar lekker kald water kôs drinke aan die brônne in de baek.
Toen wis ik det nog neet, maar zôn twiëje doëzend jaor geléje leep ônder langs de Wienkelder unne Romeinse waeg. In d’n tiëd van ritmeister Ort kôs hae nog duuedelik in ut landschap ut verlaup van dae waeg herkinne. Kômmend vanaaf kestiël de Berckt in Baolder beschrief hae det als volgt: ‘Tusschen den genoemden watermolen en het dorp ligt een gedeelte van dien ouden oeverweg met twee zijwalletjes, die bij meeting 20 m van elkander bleken te liggen. Verder loopt de weg naast een hollen weg door de akkers recht op de twee windmolens te Blerick aan en verder naar de kapel van Sint Anna. Hier volgt hij den hoogen kant die van achter deze kapel, langs den Wienkelder naar Grootraai loopt. Tusschen Blerick en Grubbenvorst loopt de weg langs de germaansche begraafplaats de Wienkelder’. Pak d’r ôch ens ein alde kaart beej, en ge kint de roete bijna zelf oëtteikene. Auk de 19e iëuwse Limburgse archeoloog Jos Habets (1829-1893) leet de Romeinse waeg de Maasoever volgen. Hae verwaorde det in 1881 as volgt: ‘Blerick verlatende gaat de weg iets af van de Maas en neemt zijn richting op de kapel van St. Anna, in rechte lijn langs Oud Soest en Gebroken Slot naar Grubbenvorst, aldaar de kerk rechts latende liggen’.
In 1966 beschrief Coehorst ut nog duuedeliker: Via ut kestiël de Berckt in Baolder euver de Romeinewaeg naor de watermeule beej de Springbaek. Van heej oët naeve de Meulebös volge we keurig de Nieborgstraot. De waeg leep wiejer richting Groët-Boller, ut Sint Annakepelke, en ônder langs de Wienkelder naor Groët-Raai beej Grubbenvorst. De hiële waeg waas auk toen nog duuedelik te herkinne door ut hoëgere ‘lijnelement’ in ut landschap. De boere klaagde toendertiëd det d’r op ut alde ‘wegcunet’ bijna niks goôd greuijde. Un ‘cunet’ is ein oëtgegrave strook in neet goôd dragende grônd. Dae woord dan opgevuld met zand en kézel, en in feite waas daor mei de waeg al klaor. De Romeinewaeg had euveriges un hiël logisch verlaup, hae volgde gewoën de hoëger gelaege rand van ut Maasterras door gans Bliërick. 
En aeve logisch waas de ligging van ut Germaanse kerkhaof naeve de Romeinse waeg waeg beej de Wienkelder. Gangk d'r zelf ens kiëke, en belaef de alde historie . . .