Frankena, handel in luukse paerd

‘Laup mich neet te wiët weg huuer . . . ‘ zag mien mam wie ik met ein bôtteram op de voës wegleep. Mooders veule det altiëd feilloos aan as kinder wat wiejer weg op struiptôch gaon. De jônges en maedjes oët de buurt ware neet boëte um te speule, en sôms had ik d’r auk effe genne zin in. De môs auk ens de waereld wat wiejer um dich haer verkinne. Dus leet ik ut Liëuweriksveldje deze kiër gewoën links ligge en sloôg rechs aaf de Liëuwerikstraot oët. 

Beej ôs schuuens taegeneuver op nummer zes loôg ut laager van d’n alde Kanjels. Eigelik waas ut ein gewoën hoës met veurdeur en ein groëte dônkergreune paort. Maar binne waas ein groëte muffe opslaagplaats, kompleet volgestouwd met allemaol rotzooi. Taegeswäördig zuuje ze zegge unne ‘dumpsjop’, maar toen waas ut eine groëte puinzooi. D’n alde Kanjels koch van alles op. Ganse pertieje gaasmaskers, veldflesse, alde legerkisjes (schoôn), boekshandschoôn, schruuefkes en pette, de kôs ut zoë gek neet bedinke. Kanjels waas d’r zelf auk, want zien ker stônd veur de deur. Ik rapde alle moôd beejein en makde de deur aope. ‘Halloooh . . .’, reep ik, maar neemus goôf d’r sjoege. Daen alden duffe sorteerde ônverstoorbaar unne hiële groëte stapel muf ruukende kleijer oët en makde daor ein paar staepelkes van. Hae keek nog neet op of um. ‘Ziet ge aan ut opruume meneer?’, probeerde ik wiejer, maar nog steeds genne sjoege. Nou ja, dan neet, dôch ik en leep weer naor boëte. ‘Hôjje . . . . stômme boer!’, reep ik um nog nao en leet um in zien eige muffe zooi gaar smore.

Dan maar weer ein stökske verder, rechs loôg de groëte haof met greunte en petatte van de femilie van Heukelom en links de fietsestalling van de Buuezefabriek. Ik leep doôr tot waor de Liëwerikstraot euverging in dae hiële groëte en ruueme viëfsprông. Slegter Giele links en vrouw Ammerlaan rechs ware in daen tiëd de paortwachters naor ôs Liëuwerikstraot. De Broekstraot leep as enige gans rechdoor van ut dörp wies aan ut spaor beej de Witte van Verberk. Eigelik ware d’r op de viëfsprông dreej aafsplitsinge van die Broekstraot.  Van ôs oët ein sträötje links naeve de noëdwoëningen naor de brök, en beej vrouw Ammerlaan scherp rechs de Smeliënstraot richting Drieka. En dan netuurlik ôs Liëwerikstraot. Maar wiejer weg môg ik neet van mam, dus ging ik zitte met gekruutste beinkes op de liëge vinsterbank van ut sigarewinkelke van vrouw Ammerlaan. In de vaerte hoorse die scherpe metaalgeluuje van de buuezefabriek, en aaf en toe wat harde knalle as d’r weer eine stapel buueze op de grônd veel. Nou ja, auk al gen oëtdaging veur unne kleine dreumes op straot-safari. Dan maar wat hange op de vinsterbank en de viëfsprông in de gate halde. Vuuel was d’r trouwes neet te zeen, Bliërick waas toen nog ein röstig slaopdörp. Ein paar fietsers kôste zônder hand oëtstaeke of op te lette gewoën euverstaeke, unne man spoojde zich te voot um d’n trein te haole, ein jôngk meuderke leep richting dörp met de kinderwaage en vrouw Jansse kwaam beej de slegter naor  boëte. Alle vaders ware noow op ut werk, de mooders ware drök in ut hoëshalde en unne einzame hangjôngere hông vervaeld taege un vinsterbank.

Heej . . . , noow geit d’r wat gebeure, Frankena krieg klante, altiëd interessant. Frankena waas unne handelaer in luukse paerd. Ut waas unne harde mins, met zien pet op de kop, klômpe aan de puuet en leegbroëne werkjas aan, uigde hae as unne vrintelikke mins. Maar as dae zien moel aopetrok, schrôkse dich stiëf rot. Frankena sprook noeijt maar schriëwde, idderein ings inboezemend as eine norse en rauwe mins. Ik had kômpassie met zien veer zeuns, die môste altiëd nao de schoël tösse de paerd werke, en det waas noëijt goôd genôg. Ze hadde auk nog ein klein döchterke. Zien vrouw waas ein klein tiër en leef vruiwke. Auk met eur veulde ik kômpassie, maar det waas waarschiënlijk hielemaol neet nuuedig. Met zônne stoere mins aan dien ziëj môs ze dich toch waal erg veilig veule.

Twieje manne stappe oët unne dieke zwarte Ford, en Frankena löp d’r al naortoe. Ze gaeve mekaar ein hand en staon wat te klasjeneere. Effe later verdwiëne ze alledreej in de paerdestal. Un paar tergend lange minute later kômme ze met ein geweldig moëij glimmend dônkerbroën paerd naor boëte. De twiëje manne laupe d’r as luipse hundjes umhaer. Frankena hauwt ut erme biës met zien vlaake hand keihard op de kônt. ‘Klatsj . . ‘. Ik schrôk van ut geluüd, det duit potdomme piën en ik roôp ‘dierenbeul . . .’. Maar neemus reageert op mien steunbetuiging veur det paerd. Frankena mak ut paerd vas met zien leidsel aan un metale aug aan de moôr. Hae löp weer de stal in en kump naor boëte met ein twiëjde paerd. En zônder det die twiëje manne det kinne zeen, haolt hae ein buske paeper oët ziene jassentès. Potverdomme, dae smaerlap, det heb ik dökker gezeen. En jaowaal huuer, hae höf de stert van det paerd op en struijt paeper in ut gaat van det erme biës. Frankena paradeert vervolges op en neer met ut paerd langs die manne. Ut erme paerd zwiep zenuwechtig met ziene stert en dreijt hiël euverdreeve met zien kônt. Natuurlik verrek det paerd van de jeuk aan zien gaat, en ut haet auk nog ens gen vingers um zich te kratse. Um miër geluüd te kinne make, bring ik mien hendjes wie eine toeter naor de mônd, vleeg op van de vinsterbank en roop: ‘Hae haet paeper in zien kônt gestruijd . . . !’. Maar de dreej manne reagere neet, allein ut paerd knik bevestigend in mien richting en schöd met zien prachtige mane. Ein van die twiëje manne sleit Frankena hiël hard op de binnekant van zien hand, maar dae sleit truuk. Maar dae man luuet ut d’r neet beej zitte en sleit nog harder truuk. Det geit zoë waal tiën kiër op en neer. Dan schödde de twiëje manne allebei met de köp, stappe weer resoluut in dae groëte zwarte Ford en rieje weg. Vlookend en tierend bringk Frankena de twiëje paerd truuk in de stal. De show is euver, ik roop nog maar ens ‘dierebeul’ en sprint truuk naor hoës um ut aan mien mam te vertelle.

Sôms môs ein van de zeuns op de fiets met die paerd door de straot paraderen. In de eine hand ut leidsel van ut paerd, de andere hand aan ut stuur. En dan net op ut moment det ze Frankena passeerde, dan klapde dae met de zweep, waordoôr ut paerd effe aanzat. Ut gebeurde auk waal ens det ut paerd dan op de klater sloôg. Ik zuu det auk gedaon hebbe, as ik paerd beej Frankena waas gewaes. Zien zeuns môste d’r dan achteraan met de fiets, zoewe flot wie meugelik det paerd inhaole, fiets veur de grônd goëije en det paerd ônverschrokke met gespreide erm de waeg versperre. En verdomp, ut paerd heel dan in en ze kôste ut beej ut leidsel griëpe. Gossie, wat vônd ik det dapper, ik had groët respek veur die jônges van Frankena. Maar det ware al van jôngs aaf harde werkers, en woorte auk nog ens regelmatig door eure pap oëtgescholde. Ik heb waal ens gedruimp det zeej ze auk met de zweep d’r van langs krege, maar det zal toch waal neet. Erges waas Frankena auk eine goôje mins. As ut ’s winters gesniëjd had, dan spande hae ein paerd veur de sniëjeschuuever, en woort de ganse waeg naor de Lambertuskerk schoën gevaeg. En auk ut ganse kerkplein woort ontdaon van ôs maagdelikke winterse speulgoôd. Jao, toen hadde we nog witte winters.

Saoves aan taofel vertelde ik ut verhaol van dae paeper aan miene pap. Dae môs d’r hertelik um lache en vertelde mich det ziene opa auk paerd had gehad. Ze neumde dae Levrinze Kuëb en waas un bekinde verschiëning in Bliërick. Hae waas voerman en koch in de have stôf en hoëshaldelikke spulle, die hae dan weer met paerd en ker verkoch op de dörpe. Det paerd hat unne hiële moeije haam met glinsterende en rinkelende kopere belkes. As Levrinze Kuëb saoves thoëskwaam kôs zien vrouw metein huure of hae goôje zake gedaon had. As de belkes hiël hard rinkelde, dan had hae hiël slech verkoch. Want opa hông dan zwaor gefrustreerd die moeije haam met vuul tamtam aan de moôr. Klônke de belkes zachjes, dan had opa goôje zake gedaon. Want dan vierde opa det erges aan de rand van Bliërick met ein paar dröpkes (borreltjes). Zien paerd wachde dao neet op, leet opa achter in de kroeg en leep hiël zutjes en gans allein naor hoës. ‘En sloôg opa det paerd dan noeijt . . ‘, woel ik niejsgierig weite. ‘Nae huuer, miene opa sloôg allein de vleege van zich aaf . . .’.

Effe later loôg ik in bed, hendjes gekruuts onder miene kop op ut kösse. Ik dôch nao euver Frankena en euver miene euver-groëtvader Levrinze Kuëb. As ik later groët bin zal ik noeijts paeper in de kônt van ein paerd struije. En as ik dan wat dichter in de buurt van die prachtige biëste dörf te kômme, dan zal ik ze aaie en neet op de kônt klatse . . . .