As ik aan Jomanda truuk dink, môt ik altiëd ein bietje
glimlache. Ut numpde zich ‘paranormaal
genezeres’ en auk waal ens ‘genezend
medium’. Euver ut imago waas
naogedach. Lange loshangende haor, langk leechblauw kleid en de erm ten hemel gespreid.
Zellef alle aandach veur zich opeisend, d’r zellef veural baeter van waere. Dan
dink ik waal ens, det kôs mien tante Leen, tante Truus en Maan van Welles Pier
auk. Allein ware die neet zoë opvallend, die trokke gen aandach, en as die in
ein langk blauw kleid hadde gelaupe, had idderein ze oëtgelache. Want bin noow
iërlik, idderein haet waal veurbeelde van ‘gebedsgenezing’,
aafbaeje, magnetiseurs of
wichelroedeluipers. Flauwe köl allemaol, verlakkerie. Neemus geluifde d’r in,
maar as de noëd aan de man of vrouw kwaam, ginge we d’r toch stiekem haer. Veural
stiekem, want meneer pastoër vônd ut werk van d’n duuvel, en de medische waereld
neumde ut kwakzalverie.
Mien iërste ervaring met die duuvelse kwakzalverie weit ik
nog hiël goôd. Ik waas thoës op de kaolekis geklômme um euver de moôr te kinne kiëke.
Wie ik weer d’r aaf woel, veel d’n dreksbak um en veel ik op mien kneen. Metein
schriëwe wie ein jôngk verke ‘Maaaammm .
. . ‘. Mam pakde mich op de slup en streek met eur hand euver mien kneen.
En verdomp, de piën waas zoë weg. Eigelik kôste alle leeve moôders det, effe
euver d’n bol striëke en de piën waas vergaete.
Ik zal un jaor of ach ziën gewaes, wie ik un dieke wrat hat,
presies midde op de baovekant van mien rechterhand. En det dingk woel maar neet
weg gaon. Wrieve met petatteschale of met de schaal van ein willeboën, ut
baatte allemaol neet. En dan maar bliëve peutere, iërs d’r aan zoebele tot ze
zach woôrd, en dan die lankwerpige wörtelkes d’r oët zeumere wies tot ut ging
blooje. Ôs mam waas det zat en steurde mich naor unne alde mins op de
Sint-Josephstraot. Ik goôf dae unne cent en dae praevelde wat van ‘ôzze leeven hiër’ en ‘wees gegroet . . ‘. Ut leek waal of ik
die rot-wrat vergaete waas, want toen ôs mam ein paar waeke later vroôg ‘laot mich dien wrat ens zeen’, waas ze d’r
inens neet miër.
Tante Leen van ome Sjeng oët Tegele die kôs de belroës
aafbaeje. Nou, en die leek al gaar neet op Jomanda, iërder nog op Eucalypta.
Die kôs zoë viës rochele, zoë det d’r merkbaar wat los schoot in eure kael, wat
ze dan auk nog ens doorslikde. Mien maag dreijde zich dan altiëd um. En toch
kôs die minse van de belroës aafhelpe. Die kwaame met ein schoën washendje en
un stök Lux-zeip beej eur. Ze deej die zeip in det washendje en praevelde wat,
aaf en toe ônderbraoke door det vies gerochel. Dan môste die minse det
washendje ônder de matras van ut bed legge. En verdomp, dan waas de belroës
binne un waek weg. En tante Leen heufde daor niks veur te hebbe, wie hebberig
detse auk waas. En as de minse toch wat woele gaeve, môs det geld bestaejd
waere aan ein goôd doel. Anders zuu ze eur gave kwiët rake.
Ôzze Sjak det waas un mongooltje, dus vuul slummigheid kôste
we dao neet van verwachte. Maar toch dôch dae altiëd van alles oët, as hae neet
pleite waas erges in de straot. Hae had unne aanstaeker gevônde, zônne
alderwets zilver blinkende. Aan eine kant zote de watte, die naat woorte
gehalde met wasbenzien. Boavenaan stook ein naat luntje eigewiës umhoëg. Aan de
andere kant douwde ein vaer un ketssteinke umhoëg taege ein kartelwielke. As ze
dan met diene doëm det kartelwielke euver det ketsteinke bewoogs, dan kwaam dao
smeis ein vunkske vanaaf. En as ut vunkske sterk genôg waas en det luntje naat
genôg, dan had ze ein vlemke. Wao ôzze pap dan weer zien Caballero met kôs
aanstaeke. Maar op eine zekeren daag had ôzze Sjak daen aanstaeker gevônde,
allein deej dae ut neet. Maar dae vlaegel wis det in de kelder de wasbenzien
stônd. Ge veult ut al aankômme. Dae schöd dae wasbenzien riëkelik euver daen
aanstaeker en zien hand. Wie ut um effe later wie ein wônder lökde auk nog ein
vunkske te make, hoorte we ‘Whooeeemmm .
. .’ en bijna geliëk schriëwe. Zien hand stônd kompleet in lichterlaaje, en
zoë as weej kinder det in zôn situaties altiëd doôn, leep auk hae naor ôs mam
en zag ‘k . . k . . k . . kiëk ens heej
mam’. Resoluut greep ôs mam unne handdoôk en deej dae um ziene brandende
fakkel. ‘Maar jông, maar jông toch . . .
, wat hebse toch gedaon . . .’. Wie d’n handdoôk d’r aaf ging, schrôkke weej
ôs wezeloos, de velle hônge d’r naeve. Maar mooders dinke altiëd in oplossinge,
gans anders as vaders det doôn. As de sodemieter woord de hand weer hiël
veurzichtig in unne schoëne aafdruueghanddoôk gedreijd en ginge we naor tante
Truus in ut Tuindorp. Ein geweldig mins, en neet allein umdet ik dao iddere
zôndaagmôrge un döbbeltje van kreeg. Tante Truus deej d’n handdoôk d’r aaf en
deej hiël röstig wat ze môs doôn. Ze praevelde wat en pakde effe later ôzze Sjak
zien hand. Ut waas doëdstil in de kamer en ik zoot d’r met miene snuffer baove
op. ‘Ut duit gen p . . p . . pien miër’,
zag Sjak naor un kwarteerke. ‘De waas d’r
op tiëd beej Tuut’, zag tante Truus hiël tevreeje. ‘De zals zeen det ut auk hiël fijn zal heile’, zag tante Truus. Ze
besloote saame det dokter Vos ut toch maar môs verbinde en met zien dreeje
leepe we weer naor hoës.
Ut is intösse alweer diek viëf en dertig jaor geleeje. Miene
jôngste zoon had ‘astmatische bronchitis’,
en elk jaor loôg hae waal unne kiër in ut Ziekehoës. Hae kôs dokter Ruijs bijna
aeve goôd as zien vader. Maar de kans zôn kind auk neet altiëd vasbinde. Want
as hae zich goôd veulde, gedroôg hae zich wie se det van kinder meugs
verwachte. De zoogs ut waal altiëd aankômme, ut begôs met moeilijk aom haole.
Groëte auge en zien köpke truuk getrokke tösse de schuiwerkes. En altiëd gejaag
en ônröstig. ’s Aoves moeilijk in slaop kômme, net zoelang met ziene kop schödde
wies hae in slaop veel. As d’r ein kind naeve um in de klas zoot met unne nieje
wollen trui, waas ut de volgende daag kassa. Unne kiër naor de kinderboerderie,
de volgende daag kassa. ’s Winters zônder jas naor boëte, de volgende daag
kassa. Maar veurdet we naor dokter Ruijs ginge, waas d’r gelökkig iërs nog
altiëd Maan van Welles Pier. Hae woënde op de Paalwaeg in Holt-Bliërick. Unne
hiële gewoëne mins, doëvemelker en fanatieke visser. As we via de gangk
linksaaf in de goôje kamer kwaame, zoot hae in ziene leegbroëne werkjas achter
de taofel. Sigaar in de mônd, tas kalde kôffie veur zich, hand gespreid op ein
hard Perzies taofellake. ‘Kôm dich maar ens
heej jông’, zag hae taege miene zoon. Dae waas dan hiël bewaeglik en drök
en keek met groëte auge dae rare alde mins aan. Maar Maan greep um en trôk um
op de slup, heel um stevig vas en ging gewoën door met sterke verhaole vertelle
van zien doëve of zien ôngeluiflikke visvangste. Intösse woôrd miene zoon hiël
röstig en ôntspanne, bijna un wônder um te zeen. Geluive deej ik ut zoewe wie
zoewe al neet. En effe later leepe we saame naor boëte, en ’s nachs sleep hae
hiël röstig. Zoë woôrd ôs minnige gangk naor dokter Ruijs bespaard en kwaam hae
d’r weer effe euverhèr.
Ut volgende verhaol geluif ge neet, maar ik vertel ut toch.
Hae loog weer ens in ut Ziekehoës met ziene astmatische bronchitis. Hae had al
ein paar daag hiële hoëge koorts, ze krege ut neet ônder controle. ’s Aoves naor
ut bezeuk wis ik ut zeker, ik gaon naor Maan van Welles Pier. ‘Hebse ein foto beej dich’, vroog Maan
wie ik binnekwaam. Ik goôf um die foto, hae lag ze met ut gezich naor baove op
taofel. En weer die verhaole die ik al dökker gehuuerd had van die knoeperds
van visse. Daobeej wreef en froemelde hae wat euver die foto en trok aan zien
sigaar as of zien laeve d’r van aaf hông. Net wie ik woel vraoge van ‘kump d’r nog wat van’, dreijde hae de
foto um en sloôg d’r hiël hard met zien hand op. ‘De koorts is weg, de kuur sleit aan en de hoofs neet naor ut Ziekehoës
te belle . . .’. Ik stopde de gewuuenlikke viëf gölde in ut sigarekisje en
ging naor hoës. In groëte ônzekerheid veel ik in slaop. De volgende daag in ut
Ziekehoës metein vraoge aan de zuster wie ut ging. ‘We hebbe gister aovend getemperatuurd, hae zoôg d’r nog erg verhit oët, maar
had genne koorts miër. We gluifde ut neet en hebben um, um zeker te ziën, nog
unne kiër getemperatuurd. En noow geit ut wie ein wônder ein stök baeter met um’.
Duuvelse kwakzalverie, ik geluif d’r gen zak van. Maar mien
mooder, dae man op de Sint-Josephwaeg, tante Leen, tante Truus en Maan van
Welles Pier? Ze kôste miër as weej met zien alle same wille, kinne of zellefs dörve
geluive! Gewoëne minse make ut verschil, euveral en altiëd . . .
