Hiël lang geleeje woënde op ein paar hônderd maeter van de
Maas unne groep aafstammelinge van de Kelte. Ze hadde un druueg plekske gevônde
op veilige aafstand veur de onberaekenbare waterhuuegtes in ut nate raegenseizoen
van de Maas. De dörps-aldste hoôt Blarus, eine wiëze, alde mins met griës haor,
unne verre aafstammeling van de leiders van de Kelte, die nog langer geleeje
eur minse met op sleiptouw noôme vanoët Centraal-Europa. Blarus is trouwes 'griëze' in ut Keltisch. Blarus waas de gruuetse
eigenaer van ein landgoôd met herberg, gelaege tösse de hoëge en de liëge waeg
naeve de Maas. ’s Zomers trokke de minse met eure handel en wandel euver de
landwaeg vlak langs de Maas, ’s winters meuste ze wat vaerder landinwaerts
euver de hoëger gelaege deile.
De
Romeine kômme
Zôn 2075 jaor geleeje kwaam d’r ein groëte verandering. De
Romeine breijde eur Riëk oët naor Gallië en trokke naeve de Riën umhoëg wies
aan de Noordzee. Alles wat daorônder loôg woôrd bezatte en ingenaome. De Alde,
Krômme, Leidsche en de gewoëne Riën vormde de nieje noordgrens (Limes) van ut nieje Groëte Romeinse Riëk. Graofweg de liën Leiden-Arnhem en dan de Riën
naor ônder. De Romeine pakde ut geliëk goôd aan, de alde Keltische handelswaeg
woorte verbaeterd of opniej aangelag. Alle veur de Romeine militair belangriëke
poste woorte met elkaar verbônde, en ônder strenge regie van ut leger
ônderhalde. De nieje Via’s (of heirbane) ware neet geplaveid, zoë as me waal
ens dôch, maar ware van die keurige grindwaeg. Waor de ôndergrônd wat slapjes
waas, woort dae aangevuld met klei en aan de ziekante verstevig met päöl taege
ut wegzakke. Auk al in daen tiëd voore alle waeg naor Roëme, en eine daovan leep
euver Bliërick.
Ut dörpke van Blarus woort zônne belangriëke post langs de
twiëjede verdedigingslinie. Ut loôg twiëje daagmarse van de Riën aaf langs de
Maas, erges tösse Nijmegen en Mestreech. Ein kleine militaire eenheid zörgde
veur de controle en de veiligheid. De Romeine verneumde det plaetske zellefs
naor Blarus. De ‘Blarus'haof’
woôrd vreej vertaald naor ut Romeins en hoôt veurtaan ‘Blariacum’. De hoëge waeg hoôt veurtaan Via Alto en de waeg langs
de Maas de Via Basso. De herberg van Blarus woôrd vanaaf daen tiëd regelmatig
aangedaon door Romeinse soldaote en reizigers, de klandiezie noom behuuerlik
toe. Auk woôrd Blariacum ein vaste wisselplaats veur de paerd van de Keizerlijke
posdeens. Bliërick waas gebaore, en d’r broôk ein hiële lange periode aan van ‘bezatte’ vrede, de Pax Romana (50 v.Chr – 200 n.Chr.). Op ein Romeinse reiskaart oët
de derde / veerde ieuw (Tabula
Peutingeriana) steit ôs Bliërick as Blariaco
veur ut iërs aangegaeve.
Daomei waas ôzze Blarus dae van de andere kant van de Maas,
Valuas, zôn dieke 150 jaor veur. In 95 nao Chr. vluchde Valuas as verslage veldhiër
van de Bructeren (Germaanse stam) de
Riën euver, en volgde 'met de stert tösse de bein' de heirbaan euver Sablones richting Bliërick. Op d’n hoôk
van ut Hoeksträötje en de Joëdestraot bouwde hae zien iërste versterking veur
wat d’r nog euver waas van zien ônderdane. En ’s aoves keek hae euver de Maas
en zoôg det de schouw van Blarus vredig raukde. Ze hebbe mich waal nog verteld
det de zoon van Valuas verleef waas gewaore op ein hiel moeij Bliëricks maedje
met lange blônde vlechte, Brunnilde hoôt ut. Maar allebei de elders ware d’r
faliekant op taege. Want unne Germaan en un Keltische same op ein kösse, daor
struimp de Majjum tösse. Vuuel later hebbe ze op dees wiësheid plagiaat
gepleeg.
Caesar
Wat d’r allemaol gebeurde van 58-50 jaar veur ôs jaortelling
weite we van Gaius Julius Caesar
(100-44 voor Chr.). Jaowaal, de groëte Caesar waas unne Romeinse politicus,
generaal, schriëver en ein van de machtigste minse van ziene tiëd. Hae haet ut allemaol
zellef opgeschreeve in zien Bello Gallico.
Nog neet zoë lang geleeje hebbe archeologen beej Kessel (Noord-Brabant) de plek
gevônde waor Caesar in 55 veur Christus twiëje Germaanse stamme in de pan
hakde, de Tencteri en de Usipetes. Ein jaor later (54 na Chr.) woôrd ut 14de legioen
van Caesar (ca.5000 man) aafgeslag door de Eburonen ônder leiding van Ambiorix.
As ein van de meugelikke plaatse wao det gebeurd kin ziën, is ut Jaomerdaal in
Venlo. Caesar zuuj in Leuth gelaege hebbe in ein legerplaats en van daoroët op
waeg zien gewaes um beej Zwalme de Maas euver te staeke. Weej halde ut
veurluipig nog op ein dônkerbroën vermoeden. Feit is waal det de groëte Julius
Caesar oëijt dich in de buurt van ôs Bliërick is gewaes.
Spaore
in ut zand
D’r ware dus twiëje Romeinse heirbane ter huuegte van
Bliërick. Laote we beginne beej kastiël de Berckt in Baolder en we gaon richting
Bliërick euver de Legioenwaeg, dae euvergeit in de Romeinewaeg. De aafsplitsing
loôg efkes veurbeej de watermeule van Holt-Bliërick. De hoëge waeg leep logischerwiës
schuuen links umhoëg. En volgde unne bijna rechte liën euver de Ruijsstraot en
ut Nieborgs. Tösse ut Saorbrook en ut Sint-Annakepelke door, en sloot un stök
vaerder weer aan beej de liëge waeg. Dae leep langs de Meulebös, euver de
Pontanusstraot en Antoniuslaan richting de ‘iëuwig
zund’ gesloopte alde Staay. Heej waas ein meugelikke verbinding euver de
Maas. D’r wuûrd gespekuleerd euver ein brök, un ‘voorde’ of ein ‘vleegende’
brök. In ieder geval is d’r ein stök Romeinse waeg truuk gevônde veur de
kazerne richting Maas. Helaas is d’r noeijt iets gevônde van ein brök, dus
meugelik was ut maar ein doorwaadbare plaats (voorde) of ein vaer (vleegende
verbinding tösse twiëje steigers met ein vaerpônt). Van de Staay oët leep de liëge waeg wiejer richting
Groët-Raay, naeve de Wienkelder aaf, ein ald Germaans kerkhaof.
 |
| Bijschrift toevoegen |
Maar neet allein de twiëje heirbane getuuge van Romeins
Blariacum. Maar auk de Romeinse villa
rustica met beejgebouwe, ut schild van Medusa, brônze onderdeile van ein
paerdejuk in Holt-Bliërick. Un Romeinse begraafplaats op Kraijelheide in d’n
Bookend van tösse de 150 – 400 beejzettinge! Verschillende Romeinse munte beej
de Staay en andere plekke. Ut wuûrd tiëd det eemus det allemaol ens keurig
naevenein zet, opschrief en verantwaord interpreteert. Zeuke op ut ‘world-wide-web’ levert allein maar losse flôdders op of
opmerkinge ‘môtte we nog oëtzeuke’.
Ein moeij vervôlg op ‘Venlo-Vennelo-Sablones’,
iedewiedewietske ‘van Blariaco naor Bliërick’,
mekkelik te doôn met ut fietske.
Blarus
en Meinhilde
Maar veur Blarus en zien vrouw Meinhilde zuuj det wôrs ziën.
Blarus ploeterde same met ziene aldste zoôn Mante op ut land, ze ginge visse op
ut Saorbrook of struipe op de Bliërickse hei. Vrouwe Meinhilde zörgde same met
dôchter Brunnilde veur de herberg en ut wissele van de paerd. As de poswage
langs kwaam, môste ze vraoge of d’r nog belangriëk niejs waas. Eure jôngste
zoôn Bernlef hat as cavalerist veur 25 jaor geteikent in ut hölpleger van
Caesar, en loôg langs de Riën in legerkamp Xanten de Germane taege te halde. Nao die 25 jaor woôrd Bernlef automatisch Romeins burger en
kreeg hae as pensioen un stök land toegeweze. Hae woel net zônne moeije villa
bouwe as dae gepensioneerde Romein op d’n Hoverhofwaeg in Holt-Bliërick. Jao
minse, Blarus hat ut goôd veur elkaar, hae dankde Wodan op zien bloëte kneen.
En druimde van unne röstige alden daag, dae veur um paradieselik mog euvergaon
in ut Walhalla.
En as geej nog ens naodink euver hiël vruueger, dink dan ens
aan Blarus, dae ziene naam veur altiëd verbônd aan ôs Bliërick. Ik pleit beej ôch veur
ein beeld van Blarus op ut Antoniusplein in plaats van dae halven hiep.
Heej naeve ein veurbeeld
oët Assen.
En ze laefde nog lang en gelökkig.
