Ene
Albericus schonk tussen 780 en 784 goederen in Blerick aan de Bonifatius-abdij
van het Duitse Fulda. De schenking staat vermeld op een lijst Friese giften uit
die tijd, die in de archieven van het klooster wordt bewaard. Het is de eerste
schriftelijke vermelding van Blerick na de Romeinse tijd. Ze luidt (vertaald)
als volgt:
Ik, Albericus van de Maasgouw, schenk aan Bonifatius goederen uit ons erfdeel , gelegen in de Maasgouw, langs de rivier de Maas in het domein Blaricge (Blerick): een landgoed met boerderijen en de grote vroenhof met al wat daar bij hoort. In het andere domein Walaren een boomgaard en een weide en 11 boerderijen en een halve (boerderij) met de daarop wonende horigen en anderen (horigen) ten getale van 46.[1]
De vraag
rijst meteen waar ligt dat andere domein Walaren?
Het woord walare[2]
zou een latijnse vorm zijn van wilere[3].
Van oorsprong mogelijk een mengvorm van Romaans en Germaans voor villari ‘boerderij’. In het grensgebied van het
Germaans en Romaans zijn ook nu nog veel meer plaatsnamen met weiler / wieler. Opsplitsing naar
wil-e-re doet denken aan plaatsaanduidingen als Wieler / Wielder.
Bij
het zoeken op internet vinden we binnen een straal van 100 km vijf mogelijke
locaties aangegeven die zouden kunnen matchen met Walaren:
1. Wijlre (spreek uit: wiel-re) is een
kerkdorp in de gemeente Gulpen-Wittem, in het zuiden van de Nederlandse provincie
Limburg, 85 km ten zuiden van Blerick. Door het dorp stroomt het riviertje de
Geul. De kern Wijlre telde in 2015 circa 1960 inwoners.
2. Well (ligt ruim 30 kilometer ten
noorden van Blerick aan de Maas); woonkern van de Nederlands-Limburgse gemeente
Bergen. Het kerkdorp telt 2.484 inwoners (2019). Het ontbreken van de –re doet
vermoeden dat Well eerder afgeleid is van wal / oever / aanlegplaats aan een
rivier.
3. Wielder (buurtschap ten noorden van
Blerick); ligt in het noordwesten van Blerick en wordt aan westzijde begrensd
door de A73, aan noordzijde door Venlo Trade Port, aan oostzijde door de
Groot-Bollerweg, aan zuidoostzijde door de buurtschap Wassum en aan zuidzijde
door de wijk Klingerberg.
4. Wielder (klein buurtschapje en
straatnaam ten ZW van Lottum);
5. Wieler (buurtschap ten noorden van
Swalmen, minder dan 20 kilometer ten zuiden van Blerick). Door Wieler lopen
twee straten, die allebei de naam Wieler dragen. Vanuit deze wegen zijn het
gehucht Einde en het dorp Swalmen te bereiken. De buurtschap ligt direct aan
het riviertje de Swalm.
Zonder de
andere vier opties tekort te willen doen, zou ik graag enkele argumenten willen
noemen die pleiten voor de Wielder bij Blerick:
1. Het wordt meteen aansluitend genoemd
in de schenking van Albericus van de Maasgouw.
2. Blerick wordt omringd door de
buurtschappen Hout-Blerick, Overkoren, de Boekend, de Wielder en ‘t Ubroek.
Verplaatsen we ons naar de Middeleeuwen, dan lag de Wielder ingeklemd tussen de
Maasmeanders Koelbroek in het westen en Ubroek in het oosten. Verder ’t
Saorbrook (water in het zuiden) en de Blerickse Hei (in het noorden). De grens
tussen de Blerickse Hei en de Wielder werd vroeger de Germaanse wal genoemd,
een kunstmatige wal van 2 meter hoog, 9 meter breed en 700 meter lang[4].
3. Midden in de Wielder lag zeker vanaf
de Middeleeuwen hoeve Boerlo[5],
omringd door landerijen. De van Boerlo’s woonden al in het begin van de 14e
eeuw in Blerick.
Tenslotte:
ik wil niet claimen dat het Walaren uit de achtste eeuw de Wielder is in
Blerick. Dat zou ook niet netjes zijn ten opzichte van de andere opties. Maar
het zou zo maar kunnen en dan zou het de historie van Blerick alweer een beetje
meer inkleuren.
[1]
Ego Albericus de pago Mosao trado sco Bonifacio res quas dedit fr(ater) m(eu)s
Rudinc. Id est portione(m) dni mei Helgrici et d(omi)na mea Agnes suam mihi
tradidit portionem. Hoc est q(uo)d trado sco Bon. in pago Masao iuxta flumen
More, in villa no(min)e Blaricge domu(m) scilicet una(m) bona(m) cu(m) casis et
curte magna ac suis adiacentiis, et in alia villa Walaren pomerium, et pratum,
et XI mansos et dimidium cum mancipiis supra sedentibus, et aliis numero XLVI.
[2]
http://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=ONW&id=ID4801
[3]
Zie ook: wilere; http://gtb.ivdnt.org/search/ Historisch woordenboek
[4]
J.A.Ort; Jaarboek van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap
(Volume 19 – 1882, blz.451-462)
[5]
https://www.heemkundekringblariacum.nl/documenten/publicaties/Boerlo.pdf
