Wie idderein môs auk Jantje met de zes jaor naor de liëgere
schoël. Hae meus twiëje straote van hoës laupe naor de Aloysiusschoël in de
Lambertusparochie. Die waas allein veur jônges, de maedjes meuste naor de
Mariaschoël op de Ottostraot. De jônges mochte daor zellefs neet in de buurt
kômme, want dan woors se verrraoje door de begiene. Jantje had zellefs de
bewaarschoël (kleuterschoël) meuge euverslaon. Zien moôder vônd ut neet erg um
Jantje ein jaor langer te bemoodere. Kinder zien noeijts te ald um ze los te
laote, zal zien mam gedôch hebbe. En erges geluif ik det Jantje miër genaote
dan gemis haet van det extra jäörke thoës.
Maar in 1953 waas ut toch zoë wiëd, hae kwaam beej juffrouw
Berden in de iërste klas. Dae ganse lange gangk door, hielemaol op ut ind, maar
juf Berden waas ein aardig mins. D’r môs waal geluusterd waere, netjes met de
ermkes euverein. Mochte de ermkes vanein, dan ginge we schriëve en raekene
liëre. Zien iërste schriëfinstrument waas zôn splinterniej koperkleurig blinkend
kruuenkespenke, det waas wat. De môs d’r iërs aan lekke, det goôf zôn aangenaam
stroumstuuetje aan dien tông. En dan tösse doem en wiësvinger goôd druueg make
en dan veurzichtig soppe in ut inkbekske. Det zoot verborge ônder ein schuuefke
baove langs de schoëlbank. Ut waas de kuns um presies wies aan ut gaetje van det
penke in de ink te duipe. Ging ut te deep in de ink dan goôve det vlekke. En
noow veurzichtig aanzette op det smetteloos wit pepeer. Met krampachtige
vingerkes woorte de iërste cijfers en letters op ut pepeer getoverd, de uigskes
zônder te knippere op 10 centimeter aafstand. D’r waas toen nog gen holtvreej
pepeer, dus asse bleefs häöke achter zôn kloëte minuscuul holtsplinterke, dan
goôf det óf kleine spetterkes óf ein groëte inkvlek. In allebei de gevalle môs
d’r vloeipepeer aan te pas kômme. En natuurlik zwaor teleurgesteld, ut wit vel
pepeer waas verpes én naor ein goôd punt kôste we fluite. Verschrikkelik ware
die beurte veur de klas, veural veur Jantje, want dae waas hiël erg verlaege. Ze
meuste ein-veur-ein un leedje zinge, ut hertje boensde in ziene kael. Jantje
begreep inens wie vuuel hae heel van zien mam, maar auk wie kinder die rot schoël
kinne hate. Pestoër kwaam auk in de klas um zien schäöpkes de keus veur te
legge: ‘Wie wil er misdienaar worden, en
wie wil er bij het jongenskoor’. Beej Jantje thoës ware ze neet zoë Roëms,
dus det woôrd al gauw ein rol achter in de kerk beej ut koër. D’r môs stevig
gerippeteerd waere in Ons Huis met de köster, Lewie van Rooy. Godsamme wat kôs dae
man zich drök make um niks. Wie unne kwaoje hônd makde hae zien broën geraukte
tand bloët, trapde zich wild met twiëje bein op ut harmonium, bespeulde det met
de rechterhand en dirigeerde die ônwillige kaelkes met ut nog enige
euvergebleve ledemaat.
Jantje schoof ein lokaal op naor de twiëjde klas beej
meister Hurkmans, auk alweer zôn zenuwpees. In de winter had ut ge-ieseld, en
wie Jantje te hard euver de stoep rende, schoot hae ônderoët en brook hae zien rechterbein.
Nao ein paar daag konstateerde dokter Vos eine gekomplieseerde breuk, dae in ut
ziekehoës opniej gezatte meus waere. Erg pienlik. Det beteikende erg vuuel
schoël-verzuim, maar meister Hurkmans kwaam beej um thoës hoëswerk bringe.
Zenuwachtig woôrt det gecontroleerd , dan zag hae ‘maar we zijn er nog niet Jan’, en dan kwame de nieje opdrachte. As
Jantje de volgende daag weer ens zoôt te nikse en zien mam kwaam met un köpke
thië, toen deej ze effe Hurkmans nao ‘we
zijn er nog niet Jan’, en loôge ze allebei in unne deuk van ut lache. Maar Jantje
waas op tiëd hersteld um nog met te kinne doôn met de Missieoptôch. Det waas
net zoë iets wie eine vastelaoves-optôch, maar dan neet veur de lol maar met un
missie! De klas van meister Hurkmans woôrt umgetoverd in ein truupke negers. Ze
krege allemaol ein zwarte maillot aan en unne zwarte pullover. Euver de smeis
blônde rechte häörkes ging ein pruuk met zwarte krölkes. Ein kekgael stroëije
rökske bedekde de erogene zônes. Wat d’r veur de res nog wit oët zoôg, woôrd
verborge ônder ein dieke laog zwarte schmienk. En zoë môste ze door de straote
van de Lambertusparochie paradere. De bedoeling van die zwarte verkleid-partie
ging kompleet veurbeej aan kleine Jantje. Net zoë as noow trouwes die ganse
diskussie euver zwarte Piet aan bijna idderein veurbeej geit.
Op de derde klas woôrd Jantje gepromoveerd naor ut enigste
baovelokaal van de Aloysiusschoël beej meister Jacobs. Det waas unne wat aldere
man, dae minnige holtere lineaal en anwiësstok kepot haet geslage in det jaor.
Beej ut minste geroezemoës sloog hae keihard op de veurste schoëlbank, zoëdet
de splinters d’r vanaaf vlooge, maar ut holp waal, idderein waas stil. Intösse
waas Jantje wat minder verlaege en mog in ut jôngeskoër zellefs solo zinge met
Pietje Thiëwe, Frenske Jansse van d’n
bekker en Matje van de köster. Miër indrök makde det machtige Gregoriaanse
veerstummige gezang. Veer manne stônde veur eine groëte muziekstandaard, waor
ein kolossaal boôk loôg met prachtig geïllustreerde noëtebalke. Met aope mônd
luusterden ze naor die prachtige deepe stum van Lon Rijs. En iërlijk gezag waas
Jantje bliej dette beej ut koër waas, en genne misdeener. Die môste vueel
dökker aantraeje, auk nog ens dök ’s môrges.
Det jaor bleef Jantje zitte in ut zellefde lokaal, maar ging
waal euver in de veerde klas beej meister Versleyen. Eine hiële aardige mins,
unne echte onderwiëzer, dae ein kombinasieklas hat van de derde en de veerde.
Die twiëje groepe woorte beejein gehalde tot ein hiële groëte klas liërgierige
jônge hundjes. Geboeid zoôte we te luustere, en de gymles waas die
broëdnuuedige oëtlaodklep veur alle opgekropte ôndeug en energie. De klas leep häöstig
twiëje-aan-twiëje naor Ons Huis, waor meneer Hansse ze al breid lachend stônd op
te wachte. Umkleije waas vlot gebeurd, zök en schoôn oët, korte bôks en
ônderhaemp aanhalde. Sômmige droôge zônne gebreide borsrok, waorvan sômmige auk
weer met ein klein blauw medailleke, vasgemak met zôn groëte veiligheidsspeld.
De klas môs iërs rundjes renne in de zaal. Op fluitsignaal van meister
Versleyen krege ze commando’s die det stôm rundjes renne meuste aafwissele. Nou
ja, det waas neet miër as d’n andere kant oplaupe of gaon zitte, opstaon en
weer doorlaupe. As idderein kepot muueg waas, ginge ze euver op zitvoetbal.
Twiëje lange banke woorte umgekieperd, en de lange zitvlakke ware de gaols. Ut
waas de kuns um d’n bal taege die lange kante aan te schöppe, vanoët de
zit-positie! De mogs neet kroëpe en al gaar neet laupe. Nae, op dien kônt euver
de grônd schuueve, hendjes op de vloer en d’n bal liëg halde. Fenomenaal bedach
um eine wilde troep jônge hundjes kompleet laam te legge en in ut gareel te
halde. Meneer Hansse stônd tösse de schuuefdeure goôdkeurend te knikke. Want
dae hat vanmorge de vloer nog stevig in dae viëze broëne boenwas gezatte. En
noow zörgde 40 jôngesbukskes d’r veur det de vloer goôd ingewreve woôrd. Nao ut
letste fluitsignaal rende de bezweite liefkes de zaal oët, um zich weer aan te
trekke. De zök euver die vettige broëne in de was gezatte vutjes. De
holtsplinterkes prikde euveral. De bloesjes euver die bezweite borsrökskes en
met plekkende hendjes truuk naor schoël. Van hygiëne hadde ze toen nog weinig
kiës gegaete. Wie Jantje thoës kwaam reep mam metein: ‘Bliëf staon, ik ruuk dae viëze boen al. Dae Hansse schaamp zich nörges
veur, det de meister daor niks van zaet? Môsse ens zeen, die korte bôks steit
stiëf van de boen, det kriëg ik d’r noeijts miër oët!’. Jantje môs zich
gans oëttrekke, ônderging ein extra schroeb-beurt en kreeg schoëne kleijer.
Intösse vônd Jantje det die traininge van Frits Faosse beej Festina toch vuuel
miër te make hadde met sporte as die gymles op schoël.
Jantje ging euver naar de viefde klas van meister Schlooz.
Dae hat eine hiëroëm, dae waas missionaris, en det waas erg interessant. In det
jaor kwaam d’r eine andere missionaris in de klas vertelle euver die erme
ôngeluivige minse in Afrika. Ut waas unne lange magere mins, met ein smaal
gezich en eine vuuels te groëte bril. Daorônder eine lange witte baard, dae
geleidelik euverging in ein langk smoezelig wit kleid. Aan de veurkant ein
lange riej knuip, en um zien middel ein wit touw. Maar alle auge ware gerich op
dae prachtige glimmend zwarte man, dae met um waas meigekômme en zien verhaole
môs inkleure met zien aanwezigheid. Hae kôs tösse de rieje in de klas door
laupe met unne volle eimer op zien kop. Jao, ut gelauf vertoënde de letste
stuiptrekkinge um de kinder te indoctrinere. Maar ut werkde neet miër,
misschien loôg ut aan de veurbeeje oorlog, ik weit ut neet. Beej ut begin van
de vaste krege we ein lichgreune kaart met 42 vekskes. Veur iddere daag van de
vaste ein vekske, en det môchte we inkleure asse ’s morges naor de kerk waas
gewaes. Maar Jantje hoofde van thoës allein ’s zôndigs naor de kerk, dus die
kaart bleef akelig laeg. Met gooje vriëdaag zoôt pestoër Jansse veur in de kerk
en môste alle kinder ein-veur-ein naor veure kômme um die kaart aaf te gaeve.
Keurig met de ingekleurde kant naor boave beej pestoër op de slup legge.
Pestoër keek op idders kaart en knikde tevreeje wies tot Jantje kwaam. Pestoër
keek umhoëg en schödde met ziene kop in plaats van te knikke. Vernietigend keek
pestoër um aan, maar Jantje dreijde zich vlot um en leep weg. En hae dag: ‘Hèhè, det hebbe we gehad! Baeter ein kort
vervaelend moment as twiëje en viërtig daag achterein van die lange vervaelende
oore in alle vruuegte in de kerk’.
De zesde klas van de Siem, de kruuenkespen haet plaats môtte
make veur de BIC-balpen. Meister Simons was eine roëmse en rechliënige mins,
strak in de liër maar unne gôjje liërmeister. De twiëje viefde klassen ware
zörgvuldig gesorteerd naor twiëje zesde klassen. Ut waas ein publiek geheim det
de klas van de Siem waas veurbestump veur de Mulo, en die andere veur de
Ambachtsschool. Jantje zoôt beej de Siem en kreeg auk al Franse les. Nou ja, ut
kwaam neet vuuel wiejer as ‘Papa fume la
pipe’ en ‘Mama est dans la cuisine’.
Zien broôr waas naeve geistelijke auk nog aktief beej Veldeke, ein dialekvereiniging.
Dus met enige regelmaot makde de Nederlandse
geschiedenis plaats veur de Bliërickse
geschiedenis, det waas waal leuk. Smeis begôs hae zien betoog met ‘mijn broer en ik . . . ‘en leet dan
bewus ein lange stilte valle um indrök te make. Zoë waas det auk wie hae de
verzamelde zesde klassen ging inwieje in ut oh zo belangriëke Blariacum. ‘Mijn broer en ik . . . . ‘, de
indrukwekkende stilte veur de twiëje breurs woôrt graof verstoord door Ben
Verdellen: ‘ . . . . zien saame getik!’.
Det waas ein waal zoewe graove beleidiging van de Remus en Romulus van
Bliërick, de Siem leep roëd aan, det geleidelik euverging in dônkerpaars. ‘ERUIT . . . ‘ siste ut ônder
ingehalde gegiechel en unne priemende vinger wees daobeej kompleet euverbodig de
juuste waeg naor de deur. De Siem ging door met zien betoog, maar kreeg noeijt
miër ut door um gewinste respek. Maar ut woôrt nog erger, ut waas kwart veur twelluf
en de Siem probeerde naor de kliemax van zien verhaol te klumme. Daor ging
inens de schoëlbel, ein kwarteer te vruueg. De Siem vloog rechop oët ziene
stoôl en môt gekeeke hebbe as eemus dae veur ut zinge de kerk oët môt. Maar ut
kwaod waas al geschied, alle klasse streumde laeg en alle kinder rende naor
hoës, zoë asse det um twellef oor gewind ziën um te doôn. Vanoët ein aantal
aughukskes zeen ze nog net Ben Verdellen staon met de schoëlbel in de hand . .
.
Op ut ind van de liëgere schoël môtte d’r beslissende keuzes
gemak waere, wae duit waorveur toelatingexamen? Ut oordeil van de Siem is daobeej
heilig, maar eine meug d’r toelatingsexamen doôn veur de HBS en de res,
waorônder ôzze Jan, veur de Mulo. Trots vertelt hae thoës det hae met zien
vriendjes naor de Mulo meug . . . . ‘Godnondedjuu,
wat dink dae zich . . . . ‘, zaet Jan ziene pap. Dae vlook (bijna) noeijt,
hae geit dan misschien noeijts naor de kerk, maar wandelt door ut laeve as eine
iërlikke, integere en gewaardeerde mins. ‘Dich
duis toelating veur de HBS . . . ‘, buldert hae, luuet ziene telder
onaangereurd staon en fiets veur d’n alleriërste kiër in de veurbeeje zes jaor
naor de Aloysiusschoël. Jan duit ‘op-eigen-verantwoordelijkheid’
toelatingsexamen veur ut Blariacum. Met ein score van 9½ wuuert hae toegelaote,
en krieg daomei zellefs de beuk veur niks. Det zal de kômmende jaore neet
verandere. En wie Jantje euvergeit met gemiddeld 9+ steurt ziene pap um naor de
Siem, um zien rapport te laote kiëke. De Siem kiek en kniep d’r hiël zuinig oët
‘Goed gedaan Jan, ik had niet anders
verwacht!’.
‘Haopelijk
haet hae d’r van geliërd’, zag Jan ziene pap.
Ik heb d’r in idder geval vuuel geliërd maar auk vuuel plezeer
gehad op de liëgere schoël. Want dae Jantje bin ik natuurlik, maar det wis geej al lang.
