Blariacum versus Sablones

Ut volgende verhaol is ech gebeurd! Eigelik is ut dus gen verhaol maar un verslaag! Wat zoë maar unne mins mich zoë maar toevertrouwde op zoë maar ein benkske langs de Maas. Ik probeerde um te helpe, hae makde mich de pis lauw en hae dreijde de spiës um.

Ut is unne heiten daag, maar ik bin toch maar weer met de fiets van Baolder naeve de Maas naor Bliërick ônderwaeg. Minse op laeftiëd hebbe idderen daag bewaeging nuuedig. ‘Smaer dich goôd in taege de zôn en neem dich wat te drinke met’, hadde ze mich nog gezag. Wat unne moëije waeg is det toch. Dao wao ens ut legioen van Julius Caesar met blinkende helme en kletterende zwaarde euver haer trok, waor ens de vendels van Alexander van Parma met eur slappe heud en lange pieke marcheerde. Waor twiëje iëuwe truuk Napoleon Bonaparte, met ziene steek dwars op d’n bums, zich te paerd begoof. Allemaol beelde die dök beej mich opkômme. Dae indrukwekkende historische waeg fietse mien vrouw en ik geregeld as we baodschappe gaon doôn in Bliërick. Naeve kestiël de Berckt aaf euver de Legioenwaeg richting die schoëne watermeule van Holt-Bliërick met de wat hoëger gelaege Giesenhaof. Euver de Romeinewaeg bergop trappe richting ut dörp. Wiezoewe is Bliërick ein gaat? Ik môt aardig wat klumme um d’r te kômme. De meulebös laot ik links ligge en mien auge waere getrokke naor de alde Pastorie. Haopelik krieg die ein miër aope bestumming, det de minse van Bliërick ens binne meuge kiëke. Beej Sur Meuse twiëfel ik, zal ik mich ein pilske pakke? Maar ik dink, laot mich maar ens verstendig ziën en det lauw water op lörke. Ik zet de fiets achter taege ein bank en gaon lekker ôngezjeneerd met de erm en de bein wiëd zitte. Wat is ut heej toch moëij, zit ik mich te bedinke. Ein paar kinder speule in ut graas, twiëje moders met twiëje kiendjes vore de aendjes beej de passante-have. In gedachte zeen ik mien veurelders met eur schepe veurbeej trekke ‘naeve ein paedje langs de Maas’. Zelfs det gewoën water oët det plestiek fleske duit mich goôd met zôn oëtzich.

Dao kump unne mins ôngeviër van miene laeftiëd aangesjok met ziene hônd. Zôn klein poedeltje, zôn klein poëpediekske. Ôngeluiflik det dae mins ut neet werm krieg met zien lang bôks en zien kolbaertje.
‘Is heej nog vreej?’, vruueg hae en wies op de laege plaats naeve mich op de bank. ‘Zekers, gangk dich zitte’, en ik keek um ens goôd aan. Hae had unne opgeblaoze veurroëije kop ônder zien wit petje. Volges mich van d’n hoëge blooddrök. Hae griep zich ut petje van de kop en zuch ens deep:
‘God wat is ut werm, ik vind ut maar kloëte waer, niks veur minse van ôzze laeftiëd’.
‘Nouhouw, heej is ut anders goôd vol te halde, en we hebbe un schitterend oëtzich’, probeer ik wat te tempere.
‘Moëij oëtzich, op de zoëvuulste miljarde verslindende feeslif van die boutstad. We kinne baeter d’n andere kant opkiëke’, zag dae man en schoof naor ut puntje van de bank. Ik had metein zôn dônkerbroën vermoede, dit geit de verkiërde kant op. Maar miene pap haet viërtig jaor beej de Nedinsco gewerk aan d’n euverkant, dus ik probeerde weer ens:
‘Maar de Nedinsco hebbe ze toch moëij gerestoreerd, en de Staaywaeg  waor we noow zitte, daor meuge ze wat mich betref van aaf bliëve’. De man dreijde zich unne kwartslaag in mien richting en veel bijna van de bank. Zien hundje zôch ônder de bank de schaduw op, of veulde dae al wat d’r ging kômme:
‘Deeje ze nondejuu maar wat aan ôs Bliërick. Ut is toch un schandaal wie de Kloësterstraot d’r beej leet. De flikkers bijna euver die lillike losliggende vieze griëze plevuuze. Bisse waal ens waeze kiëke op det stök van de Maasbreesestraot, ut liek waal de Sahara in oorlogstiëd . . . ‘, zag dae man en begôs inens zwaor aom te haole.
‘Nou, ik kôm net met de fiets van Baolder. Maar de Watermeule leet d’r weer moëij beej, en as ik naeve de alde Pastorie en Sur Meuse fiets, dan guuef mich det ein goôd geveul’.
‘Goôd geveul, as ik det ald statig pand op de Pontanusstraot zeen wat ze oërlillik en koeterwaals hebbe dich getummerd. En det lillik gaat wat daor naeve leet. Al die winkelpande die laeg staon in ôs Bliërick, zelfs de merret is niks miër. Goôd geveul? We hadde vurrige maond mien broor oët Australië op bezeuk. Dae had de traone in de auge beej ut zeen van al die ellende, en ik schaamde mich kepot. Dae woel zien jeugherinneringe heej effe kômme opfrisse. Nou, moëij neet! Hae is verzaope in ein traonedal van ellende en teleurstelling. En zwaor getraumatiseerd vertrokke, dae zeen we heej noëijts miër, verschrikkelik vind ik det, um te bäöke . . . .’, de man sprook met bedrökde bedreufde stum. Ik kreeg ech kômpassie met um:
‘Jao, det is hiël erg, natuurlik is ut hiël moeilijk um  det te akseptere maar we ziën helaas auk neet beej machte um ut te  verandere. Maar de môs auk ein bietje op dich zelf lette, ut môt neet ten koste van dien gezôndheid gaon. Kôm, gangk dich ens röstig achteroët zitte’. Ik lag mien hand op ziene schouwer en hae goôf gelökkig gehuuer en ging zich wat mekkelijker zitte. Hae gebroekde noow waal zien petje hiël driftig as unne Spaanse weijer, maar hae kwaam effe tot rös. Dus ik dôch, ik goeij d’r nog iets positiefs taege aan:

‘Maar ut Fort gaon ze netjes opknappe, det wuuerd ein juweeltje veur Bliërick’. Aoohh jeej, daor huuer ik unne verschrikkelik deepe zuch naeve mich.
‘Ut Fort van Venlo môt ut gaon heite! Ut is godnondedjuu Bliërickse grônd dae ze oëijt van ôs gejat hebbe. En dan môt daor auk nog ens zôn kabelbaan naor Venlo kômme. Ut volgende fiasco. Ik heb ut bedraag gehuuerd wat ut geit koste, maar ik wil ut neet miër weite. Ik vônd dien idee trouwes van die vlegende brök vuuel moëijer, en dan gewoën ut biësje beej de naam neume: Fort Sint Michiel en ut vaer van de Staay’. Euverrômpeld door mien plotselinge betrokkenheid keek ik mich dae mins ens goôd aan, want in gezichte ônthalde ben ik noow einmaol hiël slech:
‘Wiezoewe mien idee, kinne weej mekaar erges van?’, vraog ik um verschrik.
‘Ik volg dien berichte op feesboek. Dich bis toch dae van Tietelèr! Dök vind ik ut schaele wazel was se schriefs, maar sôms bin ik ut met dich ins’.
‘Heej det is leuk, maar dan heb ik misschien waal wat veur dich! Weej hebbe ein Heemkundekring Blariacum opgerich, det liek mich zeker wat veur dich. Weej wille de riëke historie van Bliërick en de dörpe d’r um haer ônder de minse bringe. As dich un idee haes, en die heb se zoë te huuere, helpe weej dich met ut oëtwerke’. Hiël langk is ut stil naeve mich op de bank, dus ik dink noow effe door douwe:
‘Misschien kinne we waal same ein moëij book make euver Bliërick, kin se det naor dien broor steure in Australië . . . ‘. Maar ut blief nog altiëd muuskestil naeve mich. Kriëg ik um euver d’n dörpel getrokke of dink hae bars maar met dien Heemkunde gedeuns? Maar hae trok wiejer ten aanval:

‘Heb se det hiël diek book Venlo, Vennelo, Sablones neet gelaeze? Zwaor gesubsidieerd door de gemeinte Venlo, met de groëtste leuge op de veurkant. Ein VEN is zeiknaat, un LO is ein nate plek en SABLONES beteikent zand, wao leet de kombinasie? In ut book lölle ze iets wat d’r überhaup neet waas naor ut Romeinse Sablones. Det euveriges niks veurstelde en gewoën euver de päöl leet, ze neume ut daor nog altiëd ut Zand. En ôs Blariacum zwiëge ze ut leefste doëd’.  Ik dôch verrek dae gôjje man haet waal ein punt, dae haet d’r euver naogedach, dae wet d’r hiël wat van! Dus ik heel maar effe de moel. Maar dae vlaegel zat ut nog effe dieker aan:
‘Veur daen dieke blauwe leugebiëbel hebbe weej auk meuge dokke, allemaol oët ut groët Venlose gesponsord! En gluif geej maar neet det d’r eine cent subsidie naor ôch Heemkundeklupke Blariacum geit. Dan vraet ik unnen baer . . . ‘.

Geslage wie unne hônd zoot ik veur mich oët te koekeloere, want inderdaad had de gemeinte toevallig dees waek ôs startsubsidie nogal bot aafgeweze. Maar wat gaon ik um noow as antwaord gaeve? Ik keek naeve mich en zoog dae vlaegel lekker ôntspanne achtereuver hange. Potverdomme, hae is zien ei kwiët en noow haet hae mich goôd beej miene piepzak. Maar unne echte Bliërickse, det haet zich beweze, kan met taegestand van d’n andere kant umgaon. Dus ik goof um van jetje en sprook häöskes en duuedelik:

‘Misschien heb se waal geliëk, maar mien veurelders woëne heej al miër as dreej iëuwe, ze hebbe eure boët letterlijk heej rech veur ôs neus aangelag. Ze hebbe toen bewus beslaote um heej te bliëve. Ik vind ut ein oëtdaging en moëije opdrach die geschiedenis van mien veurelders en dit moëije plekske aan de Maas oët te drage. Ik zeen die negatieve taegewerking van d’n andere kant miër as ein positieve aanspaoring.’

Ôs gesprek is euverduuedelik vasgelaupe, we kômme vandaag neet miër same door ein deur. De twiëje moders met de twiëje kiendjes zien auk al weggelaupe richting Kloësterstraot en verderop zitte ein paar kaerels aan de blikskes beer. Miene buurman steit op en zaet ‘Kôm Juupke’ taege zien hundje. En taege mich:

‘De groete aan die van Blariacum. Zek maar det ze daen halven hiep op ut plein maar iërs weer vervange door ôs alde waterpômp, of door ein beeld van Blariacus . . . ‘, en ik veul mich nog altiëd aangeslage en kriëg d’r allein ‘Hôjje’ oët. De man löp akelig langzaam en triomfantelijk weg en dreijt zich nog eine kiër um:

‘. . . en kinderköpkes op de Kloësterstraot . . .’

‘. . . en die rare Pipo-banke meuge ze van mich auk slope’.

Mien elderlik hoës

Weej zien d’r gebaore, en geleidelijk aan tot de jaore van ut besef gekômme. We woorte d’r op mam eur erm in slaop geschômmeld, we hebben d’r liëre kroëpe. We hebbe daor ôs iërste stepkes gezatte, en wie we det ônder de kneen hadde ware we smeis pleite. We rende wie unne gek weer naor hoës as d’r boëte trammelant waas, we wiste neet wie flot we de deur oët woele ziën wie we ginge pubere. Vuuels te lang heb ik neet miër aan mien elderlik hoës gedôch, d’r ware belangriëker dinger in ut laeve. Vurrige waek kwaam ik d’r nog ens naeve, en ônbewus môs ik effe bliëve staon. Mien elderlik hoës umermde mich metein, en same ginge we zestig jaor truuk in d’n tiëd.

Ik zet mich de hand in de ziej, en gaon d’r ens goôd veur staon. Jao, ik weit ut weer, de veurdeur waas toen effe broën van kleur met zôn raar holtwerkske d’r in, met twiëje opvallende holtere böl baove de good gepoetsde kopere breevebus. Ik weit nog det ik aan ôzze pap vroog waorum die twiëje böl baove die breevebus zote? ‘Veul d’r maar ens aan met twiëje hand! Dan kinne de minse zeen det d’r heej van Tietelèr woëne’, en dan begôs hae te schatere van ut lache. Op de rechter-deurstiël zoot eine moeije kopere knoep, ôs hoësbel. Nae nae, de môs d’r neet op douwe, maar veurzichtig aan trekke. Via ein dräödje waas de knoep verbônde naor de gangk. Aan ein vaer zoot die schelle bel, waor ôs mam altiëd van schrôk. Ônder die veurdeur loôg ein dônker iëzere roëster met zôn rechte veerkentige spiële. Det dekde un gaat aaf, waor ut kleine raempke naor de kelder zoot. Daor zote altiëd spinnewebbe veur. Ik doon de auge dich en laup in gedachte achterum.

Naeve ôs hoës leep un grintpaedje, rechs loog ut Liëweriksveldje. Op det paedje struijde ôs mam met ut zeef de as van de kaolenhaard oët. Linksum kwaam se op de plaats, gans aafgezatte met un einsteinsmoor. Linksachter taege de hoësmoor stônd ut kaolehok met de neutjes-veer veur de winter. Ut hok waas koeterwaals aafgedek met pappendek, de kôs d’r lekker baove op kroëpe met good oëtzich op ut Liëweriksveldje. Op de plaats ware behalve de paort nog twiëje deure. De iërste waas van de scheur, dao in waas eine groëte puinzooi. Ôzze pap dae kôs niks weggoëije, en ôs mam bleef daor dan auk maar wiëselik weg. Veur mich waas die scheur allein belangriëk umdet mien laerskes daor stônde en mien schöp. De twiëjde deur ging met un gemetseld trepke naor de beejkeuke. De more ware gebraoke wit en praoper in de kalk gezatte, de betônne vloer waas dônkerroëd geverf. Door de beejkeuke môste weej naor ut huuske (WC) en ’s maondigs deej ôs mam heej altiëd de was. ’s Zondigs stônd die al te weike en as ik ’s maondigs tösse de middag thoës kwaam stônd det holtere mormel te dreije en daen dreejpoët de was op en neer te schödde. En as ik um veer oor thoës kwaam oët schoel moch ik mam waal ens helpe met wringe. Ônder mien groëte bewôndering dreijde ôs mam met opgestruipte mouwe stevig aan dae slinger. Ik stook ‘veurzichtig hè jông’ aan d’n eine kant de was tösse die rolle, en aan d’n andere kant veel de oëtgewrônge was in de groëte waseimer.

Via de beejkeuke kwaams se auk in de keuke. Ik zeen ut nog veur mich. Links ut aanrech met unne echte paolingstein met gewoën unne simpele kalde kraan met de leiding op de moor. Heej woord ik tösse door in gewasse as ik weer ens smaerig thoës kwaam. Rechs stônd ut brikette-gestaok leech-gael fornuues op zien veer gedreijde sjieke puuetjes. De baovekant waas blank iëzer met ein paar kaokplekke, te herkinne aan die iëzere konsentriese ringe. Naormate de kaetel groëter waas woorte d’r van die ringe aafgehaold met de pook. Op de planke vloer loog van det gael-greun zeil met daor euver haer ein cocosmat, die piën deej aan de bloëte veut. In ut midde stônd de keuketaofel, waoraan lekker gesmikkeld woord. Ôzze pap meus zich aaf en toe bukke veur de wasdräöd die in de keuke ware gespanne um ‘s winters de was aan te druuege. ’s Zaoterdaags taege d’n aovend woord de cocosmat opgerold en de tafel en steul aan de kant gezatte, want dan ginge weej allemaol in de kuuep. De jôngste ut iërs en ôzze pap ut lets. Det waas idder kiër spannend, want dan zote weej allemaol al schoën gewasse in de kamer te gleuje, en we hoorte dan wie ôs mam ôzze pap de rök wasde.

Via de keuke kwame we links in de hoëskamer, en rechs waas de deur naor de kelder. Det waas maar unne liëge kelder waor ôzze pap zich altiëd d’n bums stoëtte. Achter taege de kelderdeur hông dae opvallend verbôrge Oranjekalender. Want dae moch ôzze pap neet zeen, umdet hae unne echte republikein waas. En ôs mam die waas erg keuningsgezind en bestelde idder jaor eure eige Oranjekalender. In de kelder stônd aetesgerei det keul meus bliëve. Ik kan mich nog die keulse pöt herinnere met zoormoos en snipperbuuenkes. En auk de zôndigse soep waor ut vet op dreef, de chocoladepudding met vanillesaus of de vanillepudding met chocoladesaus. In d’n oorlog hebbe zich daor spannende taferele aafgespeuld, maar daoreuver later unne kiër. Truuk naor baove.

Tösse die twiëje deure waas net plaats veur de kôffiemeule. Zôn kekgael geval, waor schuuens ‘Koffie’ op stônd en  waor baove de kôffieboëne in meuste. En door aan de slinger te dreije veel de gemale kôffie in ut glazere bekske wat d’r ônder hông.

Van de hoëskamer had ôs mam ein hiël gezellig nes gemak. Ut waas altiëd un gevech um ein goôd plaetske op de canapee te bemachtige. Ut waas ein groëte liëge bank met ein liëge rökleuning. Ôzze pap had ziene eige praos naeve de zwart geëmailleerde haard met daorbaove de schouw, waorop zien raukgerei loog. As mam saoves klaor waas met aafwasse, kwaam ze met de greune kôffiekan de kamer in, en die woord op ut plaetje op d’n haard gezatte. Dan had ze eindelik rös en krope weej taege eur aan wies det ôs de uigskes dichvele. De twiëje glaas-in-loëd schuuefdeure  naor de goôje kamer woorte allein aope geschaove as d’r groët bezeuk kwaam. Maar auk zoot ôzze pap daor met meniër pestoër of minse van de visclub die eur vergunning op kwame haole.

In de gangk waas behalve de veurdeur, auk de twiëje deure naor de twiëje kamers, en ein lange dônkerbroëne gerdiën veur de trap naor baove. Weej hadde unne hiële moëije betegelde gangk. Op de trap naor baove loog unne iets zachtere cocos-luiper, vasgemak met van die kopere roedes. Ein paar kiër per jaor ging dae luiper d’r aaf en woorte de roedes weer blinkend gepoets. Op de kale trap kôs se dan goôd zeen waor de luiper loog, want daor waas de trap neet geschilderd. Elke roeij woord met twiëje auge vastgezatte aan de traptraej, en daorônder de luiper vasgeklemp.

‘Naor bed naor bed zag duimelot . . . ‘, zag ôs mam en weej strômpelde de trap op. Via d’n euverlaup naor ein van de dreej slaopkamers. Auk daor loog kald zeil op de vloer met un roetserig slaopkamermetje. Det weit ik nog goôd, want wie we weer ens aan ut kuite ware, vloog mien aldste zuske de kamer op. ‘Noow is ut gedaon’, hoord ik um zegge, en ik zoog um met metje en al ‘zjoefff’ ônder mien bed schuueve. Ut kôs zich nog net vashalde aan de matras en keek mich verschrik op geliëke huuegte aan. Ik had ut neet miër, maar kroop toch maar flot ônder de daekes um mich kepot te lache. Want mien zuske had ut duudelik te huure auk neet miër, maar ech neet van ut lache. Zoë aaf en toe kwaam ôs mam op de rand van ut bed zitte en zông dan van die alderwetse smartlappe veur ôs. Later zông de Zangeres-Zônder-Naam die auk, maar die zông lang neet zoewe moëij as ôs mam. Die ging d’r gans in op, de traone lepe eur euver de wange. Weej ware doëdstil en knepe met beide hendjes in de umgeslage rand van ut lake. ‘Nog eine kiër mam’. ‘Niks d’r van, noow gôt ge slaope, welteruste’, we kregen ein kusje, unne aai euver d’n bol en ik loog nog lang te dinke aan die dreuvige liedjes. Ik heb nog ens de tekste opgezôch.

Op d’n euverlaup stônd auk de pispot, veur as we ’s nachs hoëge noëdt hadde. Want we hadde baove gen water en gen WC. Waal nog de zöldertrap! Ut trappe-gaat waas baovenaan aafgedek met un loëk, des se umhoëg môs douwe um op de zölder te kômme. Det waas altiëd spannend. As ut raegende en ik vervaelde mich dan ging ik waal ens op struiptoch naor de zölder, met allemaol greij um in te schuueme. Noow dink ik, waas ut d’r nog maar, misschien kôs ik dae alde zooi dan nog miër waardere. Ein van de moëijste dinger waas toch waal det zwart kôffer, unne echte kôffergrammofoon. Veurzichtig makde ik dae aop, pakde de slinger en dreijde de vaer op. In d’n deksel zoot de luidspraeker en ein paar bakkeliete plate in un leechbroëne hoes met ein gaat in ut midde. Dao kôs se laeze wao de plaat euver ging. Ein plaat kan ik mich nog hiël goôd herinnere, ze hoot ‘Skookian’. Hiël veurzichtig lag ik die plaat d’r op, nog veurzichtiger mikde ik die echte iëzere naold op de iërste groef en haolde de hendel euver. Hiël traog starde hae op en begôs dan: ‘Skookian skookian, oehhhh far away in Africa . . . happy happy Africa . . .’.

Ik doon de auge weer aop en kiëk nog ens naor mien elderlik hoës, noow woëne d’r al hiël lang andere minse en andere kinder in. Die bouwe daor noow eur eige herinneringe op met eur elderlik hoës. Ik kôs d’r in ieder geval waal ein book euver schriëve. Allein zal neet idderein det leuk vinde, zeker neet mien twiëijde zuske.

Umdet ut auk neet altiëd pais-en-vreej waas beej ôs thoës sloët ik aaf met un letste herinnering. Mien twiëijde zuske waas nogal erg op zien uueterlik. Zoewe zoot ik ens op unne goôje aovend in de keuke mien hoëswerk te make achter de beddelakes, die te druuege hônge. Mien zuske stônd aan d’n andere kant veur ut speegel baove de kraan zich weer ens op te tutte. Ik hoord um kuueme en godverre, want vlooke kôs det auk verrekkes goôd. Ik spiensde tösse de lakes door en zoog det ut ein jeugpuisje aan ut oëtdouwe waas.

‘Lök ut neet moppekop’, waas ut enige wat ik zag. Bin noow iërlik, bes waal ônschöldig. Maar de lakes woorte wie d’n bliksem vlookend aan de kant geschaove. ‘Kôm ens heej, godverdommese . . .’, maar ik sprinde door de hoëskamer de trap op en hèt achter mich aan. ‘Bliëf staon rotzak, ik trek dich de haor . . ‘, maar ik stoof auk de zöldertrap op, douwde in ein bewaeging ut loëk umhoëg. En net veur ziene moppekop leet ik ut loëk dich valle en ging mich d’r baove op zitte. God, wat waas det vrouwmes kniens, ôzze pap môs d’r oëtintelik aan te pas kômme. Nog waekelangk heufde ik maar effe te kuche, te fluite of zoëmaar te bewaege . . . dan zag ut al:

‘Kiëk mam, hae duit ut weer . . .'.

‘Ik doon ech hiëlemaol gaar niks mam . . . ‘

‘Nou gedraag ôch ens allebei en kin us wat miër vanein hebbe . . .’, zag ôs mam dan.

 

 

 

Een jubelfeest in 1792

In het begin van het schrikkeljaar 1792 werd een prachtig plakkaat tegen de oude lindenboom in het centrum van Blerick gespijkerd. Van Spettel uit Venlo had het zorgvuldig gedrukt. Op 7 februari zou er in Blerick groot feest zijn. Na de hoogmis in de oude Lambertuskerk aan de Maas had de koster eerst keihard met de handbel gerammeld en daarna het plakkaat wel drie keer heel plechtig en hardop voorgelezen. Afschuwelijk wat kon die man zich dan belangrijk voordoen. Die lindenboom stond op de plek vanwaar je vanuit de kerk de Koestraot inliep, meteen rechts van de weg. Ook tegenover het oude schooltje, waarin ook de schepenbank vergaderde. Daar waar de Koestraot uitkwam op de Boavestraot bevond zich een pleintje, een centrale verzamelplaats voor alle belangrijke gebeurtenissen. Er werd kermis gehouden en vastelaovend gevierd. Op bovenstaand plattegrondje zien we de kern van Blerick uit die tijd. Met het pleintje in het midden met de lindenboom. De koster las er altijd na de zondagse hoogmis alle wetenswaardige zaken hardop voor. De mensen in Blerick konden lang niet allemaal lezen. Ja, wij kinderen wel, want we moesten van de bisschop allemaal naar school. Als de koster weer trots als een pauw uit het zicht verdwenen was, verzamelden de kinderen zich om de lindenboom. Om zich te oefenen met lezen, want leesboekjes waren er in die tijd nog niet. Hun smerige vingertjes trokken een smoezelig spoor onder het opdreunen van die moeilijke woordjes. De oudere mensen van het dorp stonden erbij en zeiden: ‘Kom op snotneuzen, lees nog eens voor’.

Het was een roerige tijd in 1792. Vanwege de dreigende nabijheid van het fort Sint Michiel en in de schaduw van de gewilde vesting Venlo, hadden de Blerickenaren al jarenlang zowel overdag als ’s nachts nauwelijks enige rust. Dan waren het de Fransen, dan weer de Hollanders, en vervolgens de Pruissen die ons mooie dorp zomaar overvielen. De Heer van Laer sprak altijd heel chique van ‘mien hiërlijkheid’. De kerk en het kerkhof waren soms zo onveilig, dat men de overledenen helemaal in Baarlo moest begraven.  In december 1792 waren de Fransen tot onder Venlo doorgedrongen. Op aandringen van de Franse soldaten werden in 1793 in Blerick en in Blitterswijk, maar nergens anders in het land van Kessel, onder de gebruikelijke plichtplegingen vrijheidsbomen geplant. De inlijving van ons land bij het Franse gemenebest geschiedde op 10 oktober 1795. De schepenbanken van Blerick, Baarlo en Bree werden afgeschaft. De drie dorpen werden verenigd in een nieuwe gemeente met aan het hoofd een maire.

Waarschijnlijk hadden schout en schepenen van Blerick al in 1792 overwogen dat een feest de mensen in het dorp wel goed zou doen. Ze hadden samen met pastoor de koppen bij elkaar gestoken. Even een halve eeuw terug rekenen en men vond potdomme wel vier redenen om een feestje te bouwen. Weliswaar twee weken vóór vastelaovend, maar dat moest kunnen. 

Wat stond er precies op het plakkaat?

Plechtige vreugden over het merkwaardig viervoudig Jubelfeest of Goude-Bruiloft:

1. Van den eerwaarden Heer Jacobus de Hu, tegenswoordig pastor, hebbende 50 jaaren het Priesterampt bediend;
2. En den Heere Scholtis Leonardus Koopmans ende Mejuffrouw Aldegonda Sibilla Kuypers, zijnde nu 50 jaaren in het Huwelijk verzaamt;
3. Ende den achtbaaren Gerardus Grubben, hebbende 50 jaaren als President Scheepen den Rechterstoel bekleed.

Pragtig gevierd binnen het dorp Blerik aan de Maase, den 7.Februaij 1792. Sanctificabis annum quinquagesimum quia Jubileus est. Levit. C.25.vers.10.

Gij zult het vijftigste jaar heylig maaken want dit is het Jubeljaar. (Te Venlo, bij M.J.Spettel).[1]

 

Maar ook de pastoor van Venlo, Joannes Chrysostomus van Postel [1743-1800] schrijft erover in zijn bekende dagboek[2] in februari 1792.

Den 7. is te Blerick een vierdubbel jubilé gevierd:

1. van heer Jacobus De Hü van Ninoven, pastoor aldaar, van 50 jaar geprofest in de abdij van Averbode;
2. van den heer baron Van Laer, als 50 jaar toparcha (heer van het dorp);
3. van Leonardus Coopmans, scholtis aldaar, en Christina Cuypers, echtelieden van 50 jaar getrouwd, en
4. van Gerardus Grubben, president-schepen, van 50 jaar schepen.

Kapelaan Gerard Peeters schrijft in zijn geschiedenis van het kerspel Blerick in 1870 over een: Viervoudig jubelfeest[3]. Hij kan er zelfs 78 jaar na dato nog enkele details aan toevoegen:

Eene zeldzame gebeurtenis greep plaats binnen Blerick, op den 7 Februarij des jaars 1792. Alstoen, zoo vermeldt het trouwregister, werd een gedenkwaardig feest gevierd; vier ingezetenen, alle eene waardigheidt bekleedende, vierden hun vijftigjarig jubelfeest.

1. Eerstens, Jacobus De Hu, kanonik van Averbode, bijna dertig jaar pastoor tot Blerick, 73 jaar oudt, voor 50 jaar geprofest sijnde, vernieuwt zijne kloosterbeloften in handen des Hoogeerw. J.Chrysostomus van Postel, pastoor te Venlo, die op dien dag met diaken en subdiaken het H.Misoffer plegtig opdroeg.
2. Tweedens, Leonard Coopmans, scholtis dezer gemeente, en Aldegondis Kuipers echtgenooten, vierden het 50ste jaar hunner echtvereeniging, terwijl zij onder den dienst hunne trouw beloften vernieuwden in handen van hun eerw. zoon Laurens Coopmans[4] minderbroeder tot Venlo, welcke dan eene gelegenheidspreek hielt.
3. Derdens, Gerardus Grubben, eerste schepen, en gedurende 50 jaar schepen van Blerick, viert het jubilé zijner regtsbediening en vernieuwt zijn eed van getrouwheid in handen van den Edelen Heer Antonius Sigmundus Fredericus van Laer, tijdelijken Heer van Blerick.
4. Vierdens, eindelijk viert ook laatsgenoemde Edele Heer zijne 50 jarige heerschappij in Blerick,

terwijl deszelfs vierjarige achterneef Joannes Klercken, onder den plegtigen dienst den jubilaris Gerard Grubben de jubelkroon op het hoofd zette. Men had bij die gelegenheid het volgende tijdschrift toegepast :

HOC TRIPLEX JUBILEUM, DEUS, IRRIGA GRATIIS EX ALTO

Bestraal, o God, dit driedubbel jubelfeest door de gunsten van boven (1792).

We doen een poging om na 225 jaar ook nog maar een schepje er bovenop te doen. Over de details van deze dag zelf kunnen we alleen maar speculeren. Maar het jubelfeest zal zich ongetwijfeld in de extra verwarmde en mooi versierde Lambertuskerk hebben afgespeeld. Na afloop zullen de Blerickenaren flink geschranst en stevig gezopen hebben in de twee naburige herbergen van Titulaer (Sur Meuse) en Gijsen (al lang verdwenen Giesenhoës). We zullen ons moeten beperken tot wat we over de feestvarkens hebben kunnen traceren: 

Jacobus De Hu [Ninove 1718-Blerick 1808], uit Oost-Vlaanderen, werd in 1763 in Blerick benoemd tot pastoor. Hij overleed hier op 11 maart 1808. In de nazomer van 1780 schrijft pastoor de Hu dat zijn parochie wordt getroffen door een hevige dysenterie. In drie weken tijd moest hij 28 slachtoffers begraven, waaronder 17 kinderen en 11 volwassenen. Ook in 1783 leed Blerick onder deze ‘gesel’, en vergde acht offers in acht dagen tijds. Philippus Damianus markgraaf van Hoensbroeck, bisschop van Roermond, stuurt de pastoor 18 juli 1788 een bevelschrift, uit naam van de koning van Pruissen: ‘Wijl vele kinderen dom en ongeleerd blijven, door schuld der meesters en meesteressen, bij wie sij in dienst sijn, soo gebiedt zijne Kon. Majesteitscollegie, dat sij voortaen die kinders, den ouderdom van acht jaeren hebbende, ten minste eenige keeren in de week, te weten in den herfst, winter en lente de school laten bijwonen’. De pastoor wordt belast met de uitvoering en zorgt dat de kinderen van Blerick beter onderwijs krijgen.

Antonius Sigismundis Fredericus Ernestus van Laer [Düsseldorf 1711-Blerick 25 april 1792], zoon van Otto Henricus van Laer [Weert 1663-Düsseldorf 1731] Maria Catharina Beckers. Hij was getrouwd in Woensel 1742 met Maria Henriëtta Joanna Beatrix de Jeger [Brussel 1718-Blerick 1765], erfdochter van Pasbogaard. Antonius Sigismundis Fredericus Ernestus van Laer was officier in Keurpaltische dienst, en heer van Blerick [1742-1792], Hoenlo en Baerlo. Hoe kwamen de van Laers in Blerick?

Johannes Godefridus Adamus van Hasselholt, genaamd Stockem, kocht in 1674 de Heerlijkheid Blerick van koning Karel II van Spanje. Zijn zuster Alexandria Maria, overleden te Blerick in 1677, trouwde te Venlo 3 Maart 1662 met Joannes Bertramus van Laer van Hoenlo [Baarlo 1632-Blerick 1702], zoon van Hendrik van Laer en van Christina van den Bijlandt. Hij volgde zijn zwager op als heer van Blerick [1677-1702]. Aldus werden de van Laers, weliswaar gedeeld met de families Ruys en Romer, heren van de heerlijkheid Blerick. Zij verbleven op de Hiërshof (Laerhof), de andere ‘hiëre’ op huis Boerlo. Uiteindelijk in de Franse tijd vervielen alle feodale rechten, en vanaf 1815 stond huis Boerlo leeg en raakte het verder in verval. 

Leonardus Coopmans [Blerick 1719-Blerick 1801] werd 19 september 1719 in Blerick gedoopt. Leonardus was landbouwer van beroep, maar bekleedde daarnaast van 1761 tot 1794 de functie van scholtis[5] in Blerick. Die functie oefende hij ook enige tijd in Baarlo uit. Toen de Fransen in Nederland binnenvielen, schaften zij de feodale gebruiken af. Hierdoor werd de inmiddels 75-jarige Coopmans uit zijn ambt gezet. Twee jaar eerder, op 7 februari 1792, was hij een van de vier Blerickenaren die gezamenlijk een jubelfeest vierden. Leonardus Coopmans stierf op 2 februari 1801 te Blerick. Hij was getrouwd met Aldegondis Sybilla Cuypers zoals we lezen in het trouwboek van Blerick op 7 augustus 1742: coram pastore Gerlaca Gilkens contraxerunt cum dispensate in tertio consanguinitatis gradu, et bannis, Leenardus Coopmans et Sijbilla Cuijpers (testibus Andreas Peters, et Aldegunda Tutelaer). Daarmee komt het jubelfeest voor hen dus eigenlijk een half jaar te vroeg.

De twee echtelieden hadden overigens een bijzondere achtergrond. Op 17 augustus 1721 kwam zijn vader Lins Coopmans noodlottig aan zijn einde op de Helling bij een uit de hand gelopen ruzie met Orbo Titulaer. Die stak hem met een mes in het oog, waarop Lins ter plekke overleed. Slechts luttele 21 jaar later trouwt zijn zoon Leonardus met een nicht van Orbo Titulaer. Want de moeder van Aldegondis Sybilla Cuypers, Helena Ingenriet, was een zus van de moeder van Orbo, Maria Christina Ingenriet. Binnen zo’n klein dorp vast en zeker onderwerp van gesprek.  

Gerardus Grubben [Blerick 1709-Blerick 1792] was tweemaal getrouwd. Eerste huwelijk 27 september 1728 in Blerick met Aldegondis Verheijen, en op 7 juli 1750 in Blerick met Hendrina van Knippenberg. Gerardus was vanaf 1742 schepen van Blerick, even lang als  Antonius Sigismundis Fredericus Ernestus van Laer (gedeelde) heer van Blerick was.  

Voetnoten

---

[1] Het pamflet is in Venlo gedrukt door Mattheus Josephus Spettel [±1752-Venlo 1808], hij was getrouwd met Brigitta Cornelia Bosch [Kaldenkerken ±1746-Venlo 1835]. Spettel was boekhandelaar, uitgever en drukker en woonde met zijn gezin op de Maasstraat (liep destijds van de Oude Markt tot de Maaspoort).

[2] Joannes Chrysostomus van Postel [Antwerpen 1743-Venlo 1800, in Blerick begraven]: Het dagboek van Pastoor J.C.van Postel, bewerkt door Henri H.H.Uyttenbroeck (ISBN 90 6486 037 8)

[3] G. Peeters, Geschiedkundige beschrijving van het aloude kerspel Blerick bij Venlo in: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg (1870), p.234-332.

[4] Laurentius Coopmans [Blerick 1744-Blerick 1815], zoon van Leonardus, trad in de orde der Minderbroeders, deed zijne plechtige geloften te Erkelenz op 2 september 1763. Op 19 maart 1768 werd hij priester gewijd te Luik. Zijn titel van ‘lector emeritus’ veronderstelt een veeljarig lectoraat. Zeker was hij leraar der godgeleerdheid te Roermond in de jaren 1776 tot 1781. Reeds als student had hij meermalen stellingen verdedigd. Naar Venlo overgeplaatst, werd hij daar Discreet (biechtvader??) van het klooster. Toen zijn ouders 7 februari 1792 hun gouden huwelijk vierden, hield hij een gelegenheidspreek.

[5] De scholtis (schout) was naast zijn beroep ook een ambtenaar, belast met bestuurlijke en gerechtelijke taken en het handhaven van de openbare orde. Zijn taken varieerden naar tijd en plaats.