woensdag 11 januari 2017

1651 – Ein bewaoge jaor

Ut is hiël lang geléje, zelfs miër as dreej-en-unne-halve iëuw truuk in d’n tiëd. Bliërick worstelt met zien zoeë vuulste wederopbouw, noow van d’n 80-jäörige oorlog. D’r môs weer orde en regelmaot kômme in ôs dörpke aan de Maas, maar det veel potdomme neet met. D’n Belze pastoër Pontanus noom de tuiwkes strak in zien gezaegende hand, maar auk dae kreeg nog waal ens nate veut. Baerke, un klein menke, vertelt ôs wie det toen toeging in Bliërick. 

Baerke waas d’n aldste zoon van de köster, dae daor naeve auk nog schoëlmeister waas. Ziene pap dae hoôt Goris Versmissen, zien mam hoôt Katrien en die had unne moeilijke achternaam, Brumioul. Nao um kwáme nog dreej kleinere zuskes. Ziene pap waas de gansen daag drök in de waer met de kerk, want pastoër Pontanus waas unne vuuel-eisende mins. Daor naeve goof pap raekene en schriëve aan de kiendjes van Bliërick. Maar det kôs allein as die kinder neet hoofde te poejakke op ut land, same met eur elders. Les gaeve deej ôzze pap in twieëije van die smale vôchtige kaemerkes, beej de dingkamer (geregtskamer), schuuen taegeneuver en doënbeej de kerk. 

Ziene pap waas metein nao d’n 80-jäörige oorlog beneump as köster en ônderwiëzer, en had same met pastuurke ut Lambertuskerkske al behuuerlik opgeknap. In 1647 hadde ze d’n altaar van ‘Ôs-leef-vruiwke’ twieëje nieje tabbernakels gegaeve met un aafbeelding van Christus-gebaorte. Lei van Haove, later minderbroeder in Venlo, had un sierlijk beeld van Maria geschônke. Jan Vervoort had 50 dalers gegaeve veur un zilvere ciborie, zôn prachtige kelk met unne deksel met un kruutske d’r baove op. En Thies Verheijen had ut holt geleverd veur twieëje nieje beelder van Sint Lambertus en Sint Urbanus. Pastoër Pontanus waas unne geliërde mins, maar auk knaoke hard. Hae kreeg det eigewiëze schuttersgilde in ut gelid, en stelde d’n Bliërickse kermis vas op twieëde Pinksdaag. Maar dae moch pas beginne nao de Sacramentprocessie. En det waas un hiël gedeuns. 

En auk det môs presies wie Pontanus det veurschreef, ôzze pap woord d’r krankjorum van. Want dae môs idderein maar zoeë wiëd zeen te kriëge, wat pastoër Pontanus um nauwkeurig had opgedrage in zien goôd te verstaon Bels:
‘Na uitstelling van het Allerheiligste Sacrament gaet vooraf het beeld van Sint Urbanus op den eerewaegen. Daerna de gildebroeders, vier-en-twintig bouwlieden, eerlijcke brave mannen, geen knechts of jongens, met den standaert des Cruis vooraf, hierop de priesters en sangers. De schepenen en rechters der gemeijnte behooren dan den hemel te draegen, in eerlijck habijt. Dan moet volgen het beeld van Sint Lambertus patroon der parochie gedraegen door vier gezworene, als patroonen en beschermers der gemeyntenaars, weduwen en wezen. Volgen al het mansvolk, en daarop de eerste maegden met croonen op het hoofd, representerende de edele dochters van Aäron en Jesse. Sij gaen voor het beeld van Onze Lieve Vrouw koningin des hemels. Dit beeld moet gedragen worden door eenige dochters van den burgerstandt met een eerlijck kleedt en doek om het hoofd, als ootmoedige dienaressen der koningin des hemels. Sullen dan volgen al het vrouwvolk in goede orde sine interruptione. De benedictie sal gegeven worden aen de vier staties, eerst over Maesblerick oostsijde, dan over Houtblerick westzijde, hierna over Boekend en het Oeybroeck aan alle kapellen’.
‘Na de processie’, zoeë ging de opdrach van Pontanus wiejer, ‘bereiden de ouders der overste maegden den maeltijd volgens oud gebruick, voor die gedraegen hebben het beeld van Onze Lieve Vrouw, tien of twaelf persoonen. De maegden die gedraegen hebben de roede presideren aen taefel met de croonen op het hoofd, die andere die gedraegen hebben sullen sitten aen taefel in eerlijck habijt’. 

Nouw, en eindelik had ôzze pap alles keurig geregeld. Op d’n daag zelf waas hae stier-zenewechtig.
‘Maak dich gen dieke bein’, had ôs mam nog gezag.
‘Ik pries d’n daag neet veur ut aovend is Katrien’, verzuchde ôzze pap. En zien zörg waas neet gans ônterech, want beej d’n optoch van 19 mei 1651 gebeurde wat verschrikkeliks. De ganse koedeljach stônd klaor, de Sacramentsprocessie kôs beginne. Ut holtere beeld van Sint Urbanus was goôd stevig op unne iërewage vasgezatte en de kèr waas moëij versierd met greun en kleurige blóme. Maar wie de ganse processie euver de Staaiwaeg trok, gebeurde ut. Un stelletje schippersknechte, det ware van die Hollandse Calvieniste, begôste de zaak behuurlik te stange. En potnondedjuu, inens ging de kèr op dae scheive waeg schuueve en kiepde um in de Majjem. Dat waas kaasje veur die schippersknechte, ze slóge de luns oët ut raad en Sint Urbanus flikkerde veur-euver in ut water, same met zien moëije versieringe. Ut waas erges toch waal ein komies gezich, ut greun en de bleumkes dréve langzaam richting Venlo. En Sint Urbanus stook eigewiës met ziene bums baove water. Maar die belhamels hadde gen inkel respèk veur Sint Urbanus, sleurde um oët ut water en zatte um pontifikaal in un roeijbuuetje.

De res van d’n daag, bijna wies ut dônker woord, roeijde ze op en neer veur de lam geslage Bliërickse processie-gengers, tot groëte ergernis van pastuurke. Ik had kômpassie met ôzze pap, dae stônd stokstiëf met unne veur-roëije kop aan ut water. Ut ganse geplende moëije fiës waas letterlik en figuurlik in ut water gevalle. Ein veur ein druubde de Bliërickse aaf.  De schippersknechte ginge nog effe door, en ut woord nog spannend. Aan de Venlose kant van de Maas kwame de stadsbode en burgemeister Jacobus Liefkens aangedribbeld met eur lange wapperende capes. De burgemeister stoëde de stadsbode aan en dae reep naor de schippersknechte:
‘Haej geej dao. Ik gebied ôch names d’n hiër burgemeister, bring ut beeld naor ôs toe. Want met det beeld verlére die Bliërickse alle geregtigheden op de Maas’. En de schippersknechte begôste te twiëfele, de lol waas d’r toch zoeë-wie-zoeë vanaaf, en góve ut beeld de volgende daag aaf op ut Venlose stadhoës. Daor woort ut veilig opgeborge, maar ut bleef neet geheim veur d’n Bliërickse kant. Pastoër Pontanus huuerde d’r van en schreef unne vette breef aan pastoër Puteanus van Venlo. Det waas auk unne Bels oët Sint-Trúje, en of die twieëje mekaar neet lóge, det weit ik neet. Maar vrinde ware ut neet!! Hae schreef det hae zich verbaasde en verôntwaardig waas euver de ônbegriepelikke handelwiëze van de Venlose raod. En hae begreep neet det de pastoër det toegelaote had. En wie belachelijk ut waal neet waas um de jurisdictie (de regte) op de Maas te gaon toeschriëve aan un holtere beeld. Pastoër Puteanus môs toch weite det de regte aan d’n Bliërickse kant gehech ware aan de grônd, waorop de grenspäöl geslage ware, al wiëd veurdet d’r burgers van Venlo bestônde. Nou, det waas unne pittige breef!

Maar ut bleef stil aan d’n andere kant. ‘Dae neet wilt luustere, môt maar veule’, dôch ôzze pastoër. Dan maar opschale naor Remund, vicaris generaal Bosman woord aangespraoke op zien verantwoordelikheid. En dae slapjanus stelde veur det ut beeld ‘verborge’ truuk môs kômme naor Bliërick. Maar pastoër veulde aan zien water det hae ut oëteindelik ging winne, maar det môs dan waal wat glorieuzer. Hae eisde det ut beeld van Sint Urbanus neet zoeë maar stiekem, maar aope en bloët, én plechstatig in processie op de vlégende brök zuuj waere euvergevare. En dan halfwaeg zuuj waere euvergedrage aan pastoër Pontanus in vol ornaat. Maar det ging die Venlose toch wat wiëd, ut beeld van Sint Urbanus woord keurig in Bliërick beej de kerk aafgeleverd, en daor waas de kous met aaf. Gossie, det waas unne spannende tiëd veur zôn klein niejsgierig menke wie Baerke. En zeker auk veur ziene pap.

Nao d’n trammelant met ut beeld van Urbanus met de Pinkstere, waas ôzze pap neet te genéte. Nogal wiedes, want 24 juni kump d’r aan, det is Sint Jansdaag en dan wuuert zien baan as köster en schoëlmeister haopelik veur ein jaor verlingk. En zoeë neet, dan kan hae weer gaon schoefele. Want op Sint Jan kômme saoves ônder de aovendmis de schepene en de inwoëners van Bliërick naor de kerk. Veur de mis môt ôzze pap zien kerksleutels op ut Hoëg Altaar legge, um dan de ganse Mis naegel te biëte. Eindelik is ut zoeë wiëd. Pastoër Pontanus pak nao de letste zaegen de sleutels van ut altaar en löp plechtig naor de kemúniebank. Ut is wie-gezag unne Bels en hae sprik nogal raar:
‘Van oude tijden is het U lieden wel bekend, hoe dat de bedieninge van onsen kuster alle jaer op Sint Jan is vervallende in handen van ons pastoër en schepene, en in onze macht is den vorigen weder aan te stellen ofte een ander in zijne plaats naer gelegenheidt sijner verdiensten’.
Miene pap dörf neet op te kiëke. Want pastoër haet gister nog euverlag met de schepene. Pastoër môt miene pap beoordeile euver ut schoën make en versiere van de altaars, ut ônderhald van de aolielampe en de kerse, en ut dirigére van ut kerkkoër. Eigelik euver alles wat de kerk aan geit, en potnondedjuu, auk euver det drama met ut Urbanusbeeld. Van de andere kant môtte de schepene miene pap beoordeile as schoëlmeister. Of hae de kinder goôd haet liëre schriëve, laeze en raekene. Maar auk det de kinder zich goôd weite te gedrage. Pastoër wink miene pap naor veure, en leet um de sleutels in zien aope gevouwe hand. Ôs mam kniep mich in d’n erm, veurluipig haet ôzze pap weer goôj zin, veurluipig haet hae zien baantje nog.

En zoeë haet ut ôngeviër gegaon, slaon d'r zelf de feite maar ens op nao.