Bestevader wet ut nog presies
Wiel
Aerts (1882-1970) schreef ônder ut pseudoniem Bestevader stökskes met de titel ‘Oët
d’n alden tiëd’ in ut Bliërickse Ons Blad. Ze zien ôntzettend moëij geschréve,
maar gaeve auk unne gôjje inkiëk in Bliërick van miër as unne iëuw geléje. Daor môs ik weer
aan dinke wie ik op Feesboek de diskussie zoog van ‘waor loog de Paerdkoel’.
Bestevader leet ut ôs nog ens goôd oët, en nump dan auk nog ens miene
euver-groëtvader Levrinze Kuëb. Laes ut ens röstig door, laot ôch metnéme truuk
in d’n tiëd en geneet. Misschien môtte ze de verhaole nog ens opniej oëtgaeve!?
Aan de Klaagmoor
Op
enne moeëjen daag in 't veurjaor is 't in de alde paerdskoel aan de klaagmoor
(net vur de brök) lekker zitte. Onger op det benkske veult me in 't zunke de
noordewink, dae nag 'n bietje fris is, neet. Oeëme Baerke, dae dao zit, bekiek
zich 't gewemel op de Maas ens, de op- en aafvarende schepe, 't gerammel van de
treine op de brök, de auto's van de Venlose have aaf ónger de brök op d'n
holtschop van Van Gasselt aan. De zón blink in de roète van de Nedinsco. Hae
vergeliek det gezich van noow met det doe drek nao d'n oorlog. 't Begint d'r
wir op te stale. Drek nao d'n oorlog waas 't net, aste nao de Venlose kank
keeks, ofste 'n ald wièf in de mónk keeks. 't Is toch werm. Oeëme Baerke wuurt
d'r lui van. 't Rouke wuurt hae ouk al muùg en daorum stik hae zien pièp maar
in de tes. Hae geit zich nag ens gemekkelik zitte, duit de ouge zoeë half toe
en geit 'n bietje moetse. En zoeë langzaam zuùt hae allerhangde gezichte in
zienen droum. Hae zuùt de Pruùse det pontonbrökske inein fiesternölle, met eur
lang pionierschöppe make ze de opvaart gelièk. Zien alde kammeräöj van doe -
die noow al wir vuuël op Haoreskempke (ut alde kerkhaof) ligge te röste en 't mótte
stelle zónger de schaduw van de alde Sint-Antoniuskerk - zitte beej um te
boume. Wet höbbe ze die Pruùse verwins, wet krege ze zwens van eur wie ze nag
aan 't winne ware. De wins is de vader van de gedachte en haop duit laeve.
Jaomer genóg hóbbe de meiste d'rvan zien straf neet mièr meuge belaeve. Det hei
eur nag ens good gedaon. Wir zuùt oeëme Baerke anger gezichte, de alde paerdskoel
met zien gate en koele, det ald Maeske met zien vaerpónt, d'n Tegelsewaeg met
zien buim toet aan de Havestraot, zoeëwet zónger huùs.
De kieks wies aan
Staeveshuuske. Op d'n Hamel taegeneuver
de Blièrickse kerk steit zo'n ronk gebouwke, woeëveur 't deende en wie 't hoot
is hae vergaete, det zónne rare naam hei. Op de Maas taegeneuver de kerk lik 't
puntje van de kuùper, ennen alde visser, hoeëgerop zoeëwet taege de pasterie de
zielverkuiper van Peskes Graad en nag 'n bietje hoeëgerop dae van Peusen Toeën,
enne schipper. De Maas is lieëg en hae en dao zuùt hae 'n eilendje of kezelköpke
oètstaeke. Det waas vruujer alle scheepvaart, behalve det d’raaf en toe ens
enne stoumboeët van P.J.Berger oèt de stad door voor. Det waas zónnen alde
raderboeët, dae zoeëwet baove euver 't water voor en flinke golve makde. Wet
rende hae vruujer, wie hae nag klein waas, altièd herd nao de wal, want door
d'n oploupende golfslaag bleve d'rbeej 't truukloupe wal ens klein viskes
achter. Hae zuùt nag mièr wet ziene bestevader um vertelde van de Maas in
zienen tièd, zoeëwet 'n hóngerd jaor truuk. Doe waas de Maas bevaarbaar,
teminste vur de platte kaole-ake oèt Luik. Die kaole woorte vuuël heej gelos,
d'r loge doe huip van de paerdskoel toet aan de Nak, en per ker wiejer 't lank
ingewerk. Die ake of spitsbekke woorte met paerd nao Luik gesleip, stroumaaf
góng 't van zelf, dök nag vuuël te hel, want in de Maas zoot vruujer, vur de
kanalisatie, aardig stroum in. De alde lièn-drièvers kóste dao aardig van
vertelle. Van aafrasteringe heie ze doe genne las, puntdraod waas d'r nag neet,
de waeg naeve de Maas mós aope bliève.
Bestevader vertelde um van Toeëntje van
Laar en Haores Pauw, det die um allemaol nag al lösde en det kós ouk neet
angers. Waer of gen waer, ze móste d'rdoor, dök 'n naat pekske, daag en nach
neet oèt de kleijer, gen gekaok aete, 't waas niks angers as broeëd, spek en
jenever. Sterke kos, maar de mós 't kinne butte. Hae vertelde det Toeëntje de 'S'
neet kós oètspraeke. Hae praotde altièd van flekke, flekke in de tek. Enne kièr
woort Toeëntje van de wal in de Maas geslingerd. Enne kammeraod, dae dóch det
Toeëntje um zeip góng en bezorg waas um zien zeel, 't waas enne rouwe klant,
reep um verschrik nao:
‘Toeëntje,
Toeëntje, dink aan God.’ Maar Toeëntje hei zich aan enne stroèk gegrepe en reep
truuk:
‘Dink
aan dien moder, ik hald mich aan de wietse vas.’ Met de stoumbuuët en de
spaorwaeg is det allemaol verdwene, maar de aafstammelinge van die werkers en
kaolelossers, met schöp en schörker, laeve nag in Blièrick. Bestevader praotde
dao van broeëd, spek en jenever. Dao waas d'r enne, Kónraad hoot hae,
femièliename woorte neet genump, dae mós ens 's nachs op zó'n scheep wach
halde. De schipper brach um vur d'n aovend wet proviand vur de nach, 'n
roggebroeëd van ach pónk, 'n pónk bótter en enne liter sjebouw. Kónraad waakde
toet twelf oor, sneej zich 'n paar snitjes, smaerde ze en oot 't broeëd op toet
aan de naam, dae d'r midden op stóng, en preufde d'r enne gas dröpkes baovenop.
Zoeë waakde hae door en wie de schipper 's morges um 'n oor of ach truukkwaam
en zag:
‘Kónraad,
zulle we maar ens 'n snitje aete?’, antwaordde Kónraad:
‘Ut
broeëd is op.’
‘En
de bótter?’ Kónraad, hièl druuëg, want hae zag noeëit vuuël:
‘Op.’
‘Den
laot ós maar ens ennen borrel drinke’, zag de schipper.
‘Ouk
op.’ Of dae schipper, det ware vuuël Wale, ouk van sakkerju gedaon haet en of
hae Kónraad nag dökker haet laote wake?
Opens
woort oeëme Baerke wakker, doordet um emus aansteet en weg ware die alde veterane:
Gröbbes Lewie, Haores Pauw, Levrinse Koeëb,
Lange Graten Doeërus, de schippersherberge en de kaolesjouwers. Hae zoog wir de
lange sleipe van noow euver de Maas vare, huùrde 't klökske oèt de noeëdkerk en
de Mariakerk aan d'n euverkank klimpe. Febrieke toète. 't Is middig! Hae
staokde zich ièrs 'n piepke aan en góng doe nao moder. Smakelik aete!
