vrijdag 18 oktober 2024

Smartveep

Ut mót neet gekker waere: ze hebbe un nieje  e-siegrèt op de merret gegoèjd: de smartveep. Met dit apparaat speciaal veur de jeug kinne ze tegelièkertièd geeme, eppe én veepe. Dreej verslavinge in ein kloeëte apparaatje. Welke criminele geis verzint zoe-iets? Kinderlóngartse luuje metein de noeëdklok, make zich groeëte zörg maar of ut geit helpe? De naam meus eigelik al genóg gevaor aangaeve want ‘smart’ haet veur mich nog altièd de beteikenis van groèt verdreet en vuùl eelènd. Ik zoog op d’n tillevisie zón klein menke zielig zitte te zuùge aan det dink. Hae blees de rouk oèt en spoojde zich um wat met det schermpke te doon. Hae zoot gans inein gedaoke in ut hukske van de bank met zien witte sportscheunkes en dito zökskes. Ik vónd ut zielig en ziekelik in ein beeld gevange.

In gedachte meus ik dinke aan mien eige jeug, zón 70 jaor geleeje! Wao blief d’n tièd? Ut enige feepke wat ik mich kin herinnere waas zón gekleurd pepeere roltungske met un plastic móndstökske. Ut woort ouk waal un rolfluitje geneump. Dao meus se op blaoze en dan strekde det rölke zich lank-aaf oèt in allerlei kleure. En ut makde zón schetterend geluùd: ‘Mèèèèèèp . . . . ‘. En as se opheels met blaoze dan rolde det vanzelf weer truuk door z’n metale vaer die d’r in zoot. Ut waas un dingske van niks en ut waas ouk al nao un paar kièr feepe kepot van ut zeivere. Ózze pap had unne verschrikkelikke haekel aan det dink, veural as we det in de richting van zien gezicht bleeze. Dan leek ut net of we un tóng nao um opstoke, maar det zuuj ik noeits doon.

Det beeld van det menke, inein gedaoke in die bank, rakde ik maar neet kwièt. De enige kière det ik op de canapee kroop, det waas saoves as ik haos nao bed toe meus. Effe taege ós mam aan kroèpe en de moel halde anders woors se al nao baove gesteurd. Veur daen tièd speulde we in waer en wind, met zón en raegen, in de keld en in de hets boète op ós Lieuweriksveldje. Ut veldje loog naeve ós hoèsnummer 13, noow ligke dao zón zes huùs. Nao de schoeël rende ik mich de bein ónder de kónt oèt nao hoès. Op d’n aanrech loog op un plenkske un witte bótteram met gekleurden hagelslaag te wachte naeve unnen baeker melk. Roep-sloek nao binne werke en roep-soek de alde kleier aan. In ut rómmelhok stónde mien zwarte bemódderde laerskes. Ze ware mich eigelik al wat te krap. De zök good optrekke en dan mien vutjes in die laerskes douwe en perse. Altièd lestig um met mien hakke d’n baog te kriège in die laarze. Maar dan inens zooge mien veut zich vas in det zwarte muffige plastic. De schöp beej de nek gegrepe en dan gauw nao boète. Smeis waas ik d’n ierste maar ut deurde neet lang wies de res van de bende-van-linke-loetje zich meldde.
‘Wat gaon we doon?’, waas de vraog. De keuze waas einvoudig: koèle grave of de koèle dich goèje en voetballe? Maar ein dingk waas zeker. Same met de ganse koedeljach ware we (sociaal) met-ein bezig. Gater grave, straevele of de bein beej mekaar ónder-oèt schöppe. De regels ware simpel: dreej corners waas penaltie en de dae de letste gaol mak, dae haet gewónne. As ózze pap thoès kwaam van ut werk dan waas det veur mich ut teiken um nao hoès te gaon. Want de soep stónd oppe taofel.

Maar iers die rot laarze oèt! Mien zök hadde zich met speule gans nao veure gewerk in die gewillige punte van die stóm laarze. Mien haos bloeëte veut ware kletsnaat bezweit en plekde vas aan de binnekant van die laarze. De zök zote as un opgerold verband um mien tieëne. En as un saort cement had zich ouk nog ens ut nuuedige zand in die laarze nao binne gewerk. Haos ónmeugelik um die allein oèt te kriège. Ik zat mich thoès op ut stuupke van de achterdeur en reep: ‘Maham . . . ‘.
‘Óch jóng, is ut weer zoe-wièd’, zag ós mam en pakde de laerskes ein-veur-ein beej de hakke en met vuùl geweld lökde ut eur toch weer um ze oèt te doon.
‘De hebs hoeëg nuuedig nieje nuuedig’, mómpelde ze en leep weer truuk nao de keuke. En ik peuterde mien zök oèt de laarze, klopde ze oèt en kieperde alles weer truuk in ut rómmelhok.

Ózze pap zoot al aan de taofel op zien soep te wachte en keek mich breid lachend aan:
‘Oèt welken oorlog kumps dich truuk? Zoeë te zeen heb ge zwaor verlaore!’
Ik meus baove de paolingstein gaon staon en un paar kilo zand woord van miene kop oèt mien waerse blónde haor gespeuld.
‘Jóng wat zeen dien kneen d’n verschrikkelik oèt’, zag ós mam en probeerde veurzichtig ut blood en de harde räöfkes van mien kneen aaf te haole. En effe later zote we met de ganse femilie zalig aan de soep te slörpe. God, wat waas ik toen gelökkig!

Dao meus ik aan dinke wie ik det menke in de hook van die bank zoog zitte. Lörkend aan dae smartveep en zich blind starend op zón klein kloeëte schermke. Ik bin op mien met räöfkes bedekde bloeëte kneen dankbaar det ik unnen andere tièd heb meuge belaeve.