De Franse kómme d’r aan [1792]

De Franse revolutie waas van 1789-1799 en ut deurde maar dreej jaor, wies weej in Bliërick d’r wat van merkde. Det is dit jaor alweer 225 jaor geleje det de Franse binne marcheerde in Bliërick.  Ut waas unne hièle spannende tièd, want ouk in Bliërick hadde de minse vernaome det de Franse begin 1792 d’n oorlog hadde verklaord aan Oësteriëk en Pruusses. De vesting Venlo loog in de Nederlandse Republiek en waas ónderdeil van Staats-Opper-Gelre. ’t Mak neet oët of se door de kat of d’n hónd gebete wuurs, maar Bliërick waas toen ónderdeil van Pruusses-Opper-Gelre. De minse ware zenuwechtig, en hadde gen inkel benöl wat d’r stónd te gebeure. Laote we same ens gaon kiëke naor die iërste schermutselinge naeve de Maas.

Laote we beginne op 26 oktober 1792 beej de Staay. Daen daag staeke 44 statige kerre, met idder twieëje paerd d’r veur, de vlegende brök de Maas euver. Zoeë neumde ze det vaer van twieëje platte buuet, det op-en-neer ging tösse herberg de Staay in Bliërick en de Maaspaort van Venlo. Gans Bliérick leep oët um det gedeuns te aanschouwe. Al die kerre ware zwaor gelaje met kleine beertunkes met geld, bestump veur ’t leger van de Pruusse. Aan de Bliërickse kant woorte ze opgewach door gewaopende soldaote, die de stoet móste escortere. Die soldaote hadde al ièrder beej ut Gebraoke Slaot mótte euverstaeke, umdet d’r absoluut gen bewaopende soldaote door Venlo mochte trekke. Aan d’n Bliërickse kant woorte de tunkes van die 44 kerre euver gelaje in schepe, en door lièndrièvers richting Mestreech getrokke. Maar de volgende daag hoorte we det ut geld eigelik neet naor Mestreech meus, maar naor Wesel. Nou, det waas lache, want met die Pruusse mós se d’n oorlog zeen te winne.

Op 30 november stik ein moeëje koets beej de Staay euver, met daorin unne Fransoos, Petrus Piccard. Det waas unne gevluchde pestoër oët Normandië, dae waas óndergebrach beej pestoër van Postel van Venlo. Maar noow mós hae plaats make veur de volgende nog belangrièkere vluchteling Philip Damianus, d’n bisschop van Remund. Dus mós Piccard plaats make en woort doorgeschaove naor pestoër de Hu in Bliërick, maar det deurde aevel neet lang. Want 9 december meus hae ‘van-ut-gezag’ vertrekke naor Mill. In ein plakkaat van Gelre stónd geschreve det ut verbaoje waas veur ‘emigrante’ um zich in Pruusses op te halde. Aan alles kós me veule, d’r geit wat gebeure.

En zoeë waas ut ouk. Op 17 december 1792 denderde ut Franse leger euver de Kezelwaeg (de latere Baolderse waeg) Bliërick binne, ónder leiding van generaal Charles-François Dumouriez. Te paerd of gewoën loupes, vergezeld van zwaore kenónne, nome ze bezit van alles waor un daak op zoot in Bliërick. De zoeë vuuelste ellende veur Bliërick waas begónne. De kerk en ut kerkhof ware inens weer zoeë onveilig, det de begrafenisse in Baolder meuste gebeure. Naordet de Franse zich hadde ingekwartierd in ut dörp, begóste ze metein met ut insloëte van ut Fort Sint Michiel. Loupgrave woorte aangelag um zoeë doèn meugelik beej de more van ut Fort te kómme. Maar leefs twieëje maond deurde die belegering wies ut Fort op 13 februari 1793 in Franse hand veel. Intösse bleef ut aan d’n andere kant neet stil. De wat zwakere Staatse bezetting in Venlo woort vervange door twieëje Regimente Pruusse, onder bevel van Künitzky en Knobelsdorff. Versterk met de nuuedige kenónne, die ings aanjagend met de moel aope richting Bliërick woorte gerich. Ut ware in totaal waal 5000 man, ónder aanvoering van Generaal von Pirch. 

En toen ging ut loos, euver en waer woorte stad en fort beschaote met bómme en keugel. Wónder baove wónder brook d’r in de stad genne brand oët, of kóste ze op tiëd blusse. Aan d’n Bliërickse kant vele d’r ein paar doeëje en gewónde. Blièkbaar goof generaal von Pirch oètintelik ut Fort Sint Michiel op as verlaore, en stopde met vure.

Maar ouk ut Franse leger goof d'n aanval op Venlo veurluipig op, en ze trokke zich truuk. Det had ouk te make met de verlaore veldslaag beej Neerwinden op 18 maart 1793. Det leet ten zuued-weste van Sint-Truiden, un dieke hóndert kilomaeter van Bliërick. Ut revolutionaire leger van Frankriëk ónder generaal Charles-François Dumouriez mós veurluipig buige veur un Oësteriëks en Zuued-Nederlands leger ónder bevel van Frederik Jozias van Saksen-Coburg-Saalfeld en generaal Karel Mack von Leiberich.

De Hollanders ginge intösse door met ut versterke van Venlo. Op 20 februari 1793 arriveerde 11 kenónne op groëte kerre oët Grave met 42 Hollandsche artilleristen. Metein woorte de veurmonde opgesteld op de batterieje aan de Lichtenberg en de Remundse paort. En det terwièl de Franse zich ouk nog heej ophele. Op 23 febuari saoves probeerde de Franse viëf schepe, zwaor gelaje met veurraod veur de manschappe, richting Tegele te trekke. Maar ut garnizoen met Pruusse pikde det neet, en trokke de stad oët met 500 man en 4 kenonne. Erges tösse de stad en de Dreej Kroeëne hebbe de Pruusse die 5 schepe tot zinke gebrach op de Maasbaojem. Snachs um middernach trokke de 500 man zich weer truuk in de stad.

Ut schete waas aafgeloupe, maar lang bleef ut neet röstig in Bliërick, Want anderhalf jaor later kwame de Franse ónder aanvoering van François Guillaume Barthélémy truuk. De Bliërickse minse ware op 13 oktober 1794 getuuege det de Franse begóste met ut aanlegge van ein pontonbrök euver de Maas, ter huuegte van ut Meuleveld in Bliërick. Naor de andere kant zoeë óngevièr beej de Wielderbaek. En twieëje daag later trokke doèzende Franse soldaote euver die brök um zich te installeren beej de Stalberg en in ut Ven. De belegering van Venlo waas ein feit, ut schete begós en deurde tièn daag. Veural de 19de en d’n 20ste oktober woord d’r flink geschaote op Bliërick. Op 25 oktober woord de capitulatie in Venlo ónderteikend en brook ouk veur Bliërick de Franse bezetting aan. 

Liberté, égalité, fraternité beteikende helaas neet veur idderein vreejheid, gelièkheid en broederschap.