Schipper Hendrik van Mulcken

In Blerick aan de Staaiweg lag midden 19^de eeuw een heel klein huisje met een oppervlakte van slechts 20 m2. Het was het allerlaatste huisje richting Fort Sint Michiel. Hoog gelegen in het weiland van de Gemeente, aan de rand van de Paerdskoel. Vermoedelijk is het dat huisje rechts op de afbeelding, in de groene cirkel. Niets bijzonders, maar het trok mijn aandacht omdat daar destijds een maasschipper woonde, Hendrik van Mulcken en zijn gezin. In de klapper van het kadaster staat weliswaar Hendrik van Mullekom, maar dat blijkt een vergissing. Het huisje was het enige dat hij bezat, er was geen tuin bij.

Op 26 juli 1790 werd Henricus gedoopt in de Sint Catharinakerk van Maastricht als zoon van Christiaan van Mulcken en Maria Nieuwenhuijsen. Blijkbaar waren zijn ouders getrouwd in de Luikse parochie van Sint Jacobus. Doopgetuigen waren Henricus van Mulcken en Barbara Ferong. De naam van Mulcken komen we in Blerick ook tegen als van Mulkem, Municum, Mullekom.

De 27-jarige schippersknecht Henricus van Mulcken trouwt 2 april 1818 in Herpen met Maria Strik. Blijkbaar hadden ze haast want hun eerste kind wordt twee maanden later geboren in Herpen en de volgende twee in Venlo. Maar vanaf 1826 vinden we hem terug in Blerick, waarschijnlijk in zijn huisje aan de Staaiweg. Dichtbij zijn werk, idyllisch gelegen aan de Maas en naast de scheepstimmerman Mathijs Desar.

Op 02-12-1846 overleed in Blerick op 58-jarige leeftijd Henricus van Mulcken, van beroep schipper, echtgenoot van Maria Strik. Zijn dood wordt twee dagen later aangegeven door  zijn ‘naburen’ Ferdinand Houba, 23 jaar, zonder beroep en Gerard Franssen, 36 jaar, van beroep tapper. Zijn vrouw Maria blijft achter met haar zoon Jan en dochter Helena. Als deze laatste in 1871 overlijdt, verdwijnt ook de familie van Mulcken uit Blerick. Er zijn geen nazaten.

Waarom dit korte verhaaltje? Simpelweg omdat het voor mij een mooi voorbeeld is hoe een schippersfamilie zich verspreidt langs de Maas. In dit geval zo’n slordige 140 kilometer tussen Mechelen a/d Maas (België) en Herpen (Noord-Brabant). Verder laat het zien hoe vergankelijk het leven kan zijn. Zie het ook als een herinnering aan de familieleden van Mulcken die zich tussen 1826 en 1871 Blerickenaren mochten noemen.

Genealogie
Henricus van Mulcken trouwt 02-04-1818 in Herpen met Maria Strik, geboren 16-08-1784 Overlangel (Gemeente Oss), overleden 07-07-1861 Blerick (76 jaar oud); dochter van Joannes Strik (ovl.12-10-1808) en Ludovica Groothans. Er zijn vier kinderen bekend:

1.      Joannes van Mulcken, geb.26-06-1818 Herpen; ovl.12-07-1819 Venlo
2.      Maria van Mulkem, geb.13-06-1820 Venlo
3.      Jan van Mulkem, geb.17-09-1822 Venlo; ovl. 27-04-1858 Blerick (35 jr)
4.      Helena Hendrika van Municum, geb.13-10-1826 Blerick; ovl.12-07-1876 Blerick (49 jr), ongehuwd.

Zijn vader Christianus van Mulken, geboren 10-02-1768 Leut (B), overleden 29-03-1843 Stein, zoon van Christianus van Mulken en Cornelia Wijnen (1724-1805). Hij trouwt 03-02-1788 Maastricht met Maria Nieuwenhuijsen, geboren 09-07-1761 Leut (B), overleden 06-10-1806 Leut (B). Hun kinderen:

1.      Henricus, geb.26-07-1790 Maastricht, zie boven.
2.      Jacobus, geb.27-07-1794 Leut (B)
3.      Jacobus, geb.04-11-1796 Leut (B), ovl.17-11-1881 Stein
4.      Ludovicus, geb.01-06-1801 Stein (ex Maesband)
5.      Christianus, geb.27-11-1802 Leut (B), ovl. na 1821
6.      Mechtild, geb.30-05-1806 Leut (B), ovl.16-03-1883 Leut (B)

Zijn grootvader was Christianus van Mulken, geboren 27-11-1718 Eisden-Maesbampt (B), overleden 31-12-1790 Leut (B), zoon van Wilhelmus van Mulken (1675-1741) en Elisabeth Wijnen (1679-1739). Hij trouwt 18-10-1751 in Eisden met Cornelia Wijnen, geboren 10-11-1724 Leut (B), overleden 23-03-1805 Leut (B). Hun kinderen:

1.      Elisabeth, geb.22-09-1752 Eisden (B), ovl.25-12-1800 Leut (B)
2.      Henricus, geb.10-12-1753 Eisden (B)
3.      Catharina, geb.22-04-1756 Eisden (B)
4.      Wilhelmus, geb.08-03-1759 Eisden (B), ovl. vóór 1840
5.      Christianus, geb.09-03-1761 Eisden (B)
6.      Henricus, geb.15-09-1763 Eisden (B)
7.      Wilhelmina, geb.13-03-1766 Eisden (B), ovl.12-06-1834 Leut (B)
8.      Christianus, geb.10-02-1768 Leut (B), ovl.29-03-1843 Stein; zie boven

Hace frio hoy

Of gewoeën op zien Bliericks: ‘ut is wat frisjes vandaag’. Ut mobieltje guuef 8°C aan, maar ut zunke steit waal hièl gruuets te straole aan de strakblauwen hemel. Thoès in Blierick zuuj dit unne geweldige wintersen daàg zièn. Maar heej in Spanje beteikent det veur ut iers deze winter gen korte bóks en ouk maar det trainingsjèske aangetrokke. Toch gaon we wie gewuuenlik lekker wandele nao ut park op zeuk nao die lekkere tas heite kóffie beej Kiosko Maria. Ónderwaeges zaet Marijke:

‘Ut is waal erg röstig vandaag’.
‘Nogal klook’, zeg ik, ‘idderein zit met zien hundjes achter de gaaskachel’.
Maar weej neet, ouk beej Maria is ut erg röstig. D’r zitte waal twieë gruupkes Ingelse diek ingepak en doeën beej-ein um te gaon zjeu-de-boele. Binne haet Maria de groeëte gaaskachel vol aope gezatte. Ós twieë tasse kóffie en twieë tostadoos laote neet lang op zich wachte. Héérlik um zoeë d’n daàg te beginne.

Maar aoh jeej! D’r is der eine boète drök bezig in de struùk um wat rotzooi op te ruùme! Maria gebaart hiel drök nao ós en wies nao un akelig laege plek in dae moèje Kiosko. De twieë automate met die plestiek bèlkes zièn weg. In de ein zote van die kleine speulgood-frutzelkes verpak en in de ander wat snoep. Dae gojje mins is boète alles beejein aan ut rape um ut achterin ziene auto te doon. De twieë apparate zièn kómpleet nao de filestijne. Verschrikkelik, dus ouk in Spanje make ze alles kepot veur un paar loèzige euro’s. Veur Maria waas dezen daag neet zoeë héérlik um te beginne.

D’r kómme twieë Ingelse dames en einen hier met veer van die kleine witte dieke Maltézer hundjes. En potdomme, die gaon zich gewoeën boète zitte. Ze zièn net aan eure ‘Café con leche’ aan ut nippe, dao springk dae man op en begint óngezjeneerd te schelde taege ein van die vrouwe. We kinne ut neet good verstaon umdet Maria alles good toe haet gemak. Maar die vrouwe doon net as-of eur Ingelse neuze blooje en dae man wuùrt steeds kwaojer. Hae mak un weg-werp gebaar en löp al scheldend weg. Ik zeg taege Marijke:
‘Dae haet genne las van de keld. Wat waas dae heit gebläökerd!’. Ouk veur dae mins waas dezen daag neet héérlik um te beginne.

Weej zitte intösse zwiègzaam ós tostadoos nao binne te werke. Det mót veurzichtig want ze zièn wat hard oèt d’n aove gekómme. Maar nao un paar maond werk de ervaring ouk wat met. Kleine hepkes en dan metein wat weike met werme kóffie. Heej, dao kump det vormeloos mormel aangesjok. Sorrie det ik det zoeë zegk maar zónder te wille beleidige is det toch ech de beste umschrièving. Ze haet vandaag eur allerletste vorme ónder unne hièle dieke graof gebreide grièze jas verborge. En ze druueg zwarte handschoon taege de keld. De wandelstok wuùrt aan ut täöfelke gehange en ze luuet zich valle op unne stool vlak naeve dae groeëte gaaskachel. Maria haet ut effe drök, dus mót det mormel effe wachte op de kóffie. En jao huùr, dao kump eure mins ouk aangesjok. Eur te diek hundje pas zich aan beej ut tempo van ut baasje, ut velt nog net neet um. Wie gewuuenlik zónder wat te zegge geit hae zitte, pak zien hundje oppe slup en efkes later kómme de twieë tasse koffie. Det mormel duit zich einen handschoon oèt en begint in die tas te reure. Wies heej is ut veur ós allemaol herkinbaar, zoeë geit det idderen daàg. Maar dan gebeurt ut! Hae griep det sókkertäötje beej ut puntje en schöt ut flink op en neer. Wie ik det ouk smeis doon um de sókker nao eine kant te kriège. Maar potverdomme, zien sókkertäötje is kepot en met un wièds gebaar vluùg de sókker alle kante op. Ik heb noeits geweite det d’r zoeë vuùl sókkerkörrelkes in zón täötje zote. Det mormel zoot ónder, det hundje kreeg de volle laog en hae vergoot zichzelf ouk neet te bedisse. Hièl zielig keek hae nao zien laeg zekske en det mormel bewoog allein efkes de lippe. Ze had de sókker euveral in de haor en op de jas zitte. Ut hundje spitsde de uurkes en keek verdwaas um zich haer. En ik schoot óntzettend en ordinair in de lach.
‘Nou Jan, hald dich un bietje in’, zag Marijke. Maar ik had ut neet mier. Ut hundje woort op de grónd gezatte en flapperde alle sókkerkörrelkes van zich aaf. Zeej bleef ónverstoorbaar zitte en hae ging met de bein wièd zitte en vaegde ut meiste met twieë hand van zich aaf. Maria had ut ouk gezeen en brach un niej täötje. Veurzichtig woort det aope gescheurd en in de kóffie gedaon. En alles ging weer gewoeën wiejer as-of d’r niks gebeurd waas. Ouk veur die twieë waas d’n daag neet zoeë héérlik begós.

‘Dit is zónnen daag det alles mis geit’, zeg ik taege Marijke.
‘Vandaag wuùrt neet gekaok en neet gefiets. We pakke d’n auto en gaon waal erges wat aete’.
Veur alle veiligheid kéze we allebei as veurgerech un ‘Ensalada de salmón ahumado’. Potverdomme wat unne oètdagend lekkeren telder is det. Ut water löp mich in de moel. Ofschoeën de salade kómpleet verborge is ónder dieke plakke geruikde zalm. Maar det deurt neet lang, ik slik unne kier en zeg taege Marijke:
‘Det is pas ech wat um un aetentje héérlik te beginne’.

Oètgeblus

We zitte intösse alweer dreej maond in Spanje en we vervaele ós gennen daàg. God, wat hebbe we heej nao oètgekeeke. Lekker idderen daàg in de korte bóks un stökske wandele of wat schravele op de fiets. En we zièn neet de enige heej. Ut bars van de ‘pensionados’ oèt Nederland, Pruusses, Ingeland, Bels of wao dan ouk. En die doon allemaol ut zelfde, un bietje lamzakke, wat bewaege naeve ut strand of örges aanschuueve op un terrasje.

Normaal thoès in Blierick zitte we iddere morge op tièd aan de kóffie. Maar heej gaon we um de stiève knäök in bewaeging te kriège nao ut park Cañada Marsá. Ut is neet wièd loupes, meschiens unne kilomaeter berg-aaf op d’n haerwaeg en dan weer ut zelfde stök truuk d’n berg op. We zette ós beej Kiosko Maria aan un täöfelke en dao is ut baeregezellig. Maria zweit ós al van wièd-aaf tegemoet en begint aan ós twieë kóffie-américano met twieë vers oèt d’n aove ‘tostados con tomate o marmelade’. En de altièd good-lachse Johnny bringk ut met det moèj klinkende ‘buenos dias’. Marijke sprik al un bietje Spaans en ik verming det met wat Bliericks en det bliek hièl good same te gaon. Sóms make we un präötje met deze of geene maar smeis amusere we ós good allein. We hebbe ut hièl good same met zien twieë en d’r is altièd waal wat te smoèze.

De klandiezie wisselt zón bietje, maar ein stel is d’r altièd. Ik gaon noow probeere um neet te euverdriève maar ut waal zoeë good meugelik te beschriève. Dus ik hald ze neet veur de gek en hoof ouk gen sorrie te zegke. We zitte net te slörpe aan ózze ierste heite kóffie, dao kump Merie aan. Ze zuùt d’r oèt as unne vormeloze reubezak in un langk alles-verhullend kleid. Ze haet unne dieke kop met lange zwart geverfde peemels. De ouge en de wange hange op half zeve. Ze hingk eure wandelstek aan un täöfelke. Ik zeg taege Marijke: ‘Hèhè, die zit’, en zoeë zuùt ut d’r ouk oèt. Johnny kint zien vaste klante en zet un kóffie ‘con leche’ veur det mormel. Ze zaet niks. Weej kièke al nao boète want d’r huùrt nog emus beej. Nao tieën minute kump hae binne. Ut is wie weej det neume ‘un ech poèpediekske’. Unne groeëte dieken boèk met unne rónde dieken bums d’r op. Alles liek beej dae gojje mins op spanning te staon. Hae druueg un te wieje spijkerbóks en un vaal griès jeske, good op spanning gehalde door daen dieken boèk. Zónder wat te zegke geit hae beej det mormel zitte en kiek strak veur zich oèt. Johnny bringk ouk weer keurig un tas kóffie met melk. Ze hebbe zón klein broèn ouk al vormeloos en te diek hundje beej zich. Det kiek hiel zielig van d’n eine nao d’n andere. Maar die twieë gaeve gen sjoege en det halde ze ut kómmende oor met gemaak vol.
Haej, zeej steit op en löp zónder stok nao boète um un sigretje te rouke.
‘Det duit ze dan waal good’, zaet Marijke. Want d’r zièn d’r ouk die gewoeën binne zitte te fiempe. Ut hundje hoof noow neet mier te keeze en kwispelt met zien stertje. Daen dieke pak um op en zet um oppe slup. Hièl leef wuùrt det bieësje aanhaldend geaaid.
‘Kin ik mich good veurstelle’, zeg ik taege Marijke, ‘want det mormel luuet zich al jaore neet mier aaie’.
‘Jan toch’, zaet Marijke. Dae vormeloze reubezak kump weer nao binne en Johnny stik twieë vingers op. Ze knik en alle veer de verzakkinge in ut gezich zeen ik iets bewaege. En effe later zitte ze zónder ouk maar ein waord te wissele aan eur twieëde köpke kóffie ‘con leche’. Ut hundje blief beej um oppe slup en zuch ens deep. Óngeluiflik det schouwspel. Mekaar begrièpe kin ouk zónder gespraoke wäörd of wièdse bewaeginge. Maar die twieë zien op sterve nao klaor veur de ieuwigheid.
D’r kump bewaeging, zeej steit op, pak eure wandelstek en verdwiènt zónder teiken van laeve. Effe later steit hae op en löp nao Maria um te betale. Hae leet wat geld op d’n toog en löp zónder teiken van laeve weg met zien hundje. Dae reubezak verdwiènt steeds vormelozer in de vaerte. Ut hundje kiek nog effe um.

‘Dit is toch un óngeluiflik schouwspel, minse gluive mich neet as ik det vertel’, zeg ik taege Marijke.
‘Die zièn al jaore geleeje volkome oètgebleujd’, krièg ik as antwaord.
We weite neet wat we d’r met aan mótte en daorum schrièf ik ut maar op. Effe later staon ouk weej op, we make nog un präötje met Maria, stoppe wat in ut fooie-pötje van Johnny en loupe ge-ermp d’n berg op. Vandaag is ut Dreej-Keuninge in Spanje, de restaurants zien dich. Want det wuùrt groeët gevierd in Spanje. Un ech femielie-fieës met kedootjes veur de kinder, wie beej ós met Sinterklaos.
‘We kriège boeremoòs vandaag’, zaet Marijke.
‘Met spekkies, roukwors en saus veur in ut poetje?’, vraog ik.
‘Tuurlik’, en d’n berg veur ós liek inens nog maar un makkie.

Romeinse spaore

Ik loos un artikel det ze belangrièke Romeinse spaore ‘euver-de-kop’ gezeen hebbe in Venlo. Metein kómme dao terech wat kritische reacties op, maar die waere ouk weer metein ‘de-kop-ingedrök’. Waorum eigelik? Naeve al die waereld-crisisse speult de groeëtste crisis in de köp van vuùl minse. Gaef ze de ruumte, ze doon gen kwaod op Facebook! Zeker heb ik ouk un meining euver die Romeinse spaore. Maar iers veuropgesteld: ik heb gaar niks taege Venlo. Dus dao alvas gen kritische reacties euver! Ik waas 15 jaor atletiek-kampioen van Venlo, ik ging altièd op de lappe in Venlo, zwóm de Maas óntelbare kiere op-en-neer, miene stamvader Franciscus Wiliquine Tutelair kump oèt Venlo en ik vertel gaer euver de Venlose maasschippers. Maar toch krièg ik beej det artikel un vraemp ónderboèkgeveul.

Kint ge dae mop van dae mikwe? Dae bleek d’r neet te zièn!
Kint ge det verhaol van die Romeinse brök? Die bleek d’r neet gelaege te hebbe!
Ik heb thoès un diek en zwaor gesubsidieerd book in de kas staon met de titel: Venlo-Vennelo-Sablones. Zónder hard bewiès wuùrt d’r nao unne Romeinse metropool met de naam Sablones gelöld. Mich zegke ze altièd as ik weer ens wat bewaer:
‘Kins se det ouk wetenschappelik ónderbouwe?’. En meistal lök mich det neet. Ik waas ouk maar unne gewoeëne neet adequaat opgeleide bedrièfskundige. Maar veur dae neet aaflaotende zuch nao unne Romeinse vicus is det blièkbaar neet nuuedig?

Wie ik in 1980 un ech femielie-waopen vónd van de Titulaers zag ik hiel gruuets taege miene pap:
‘Meschiens zien we waal van adel?’, waorop dae gojje mins de verstendige wäörd sprook:
‘Vergaet det maar jóng, as weej van adel ware gewaes, dan hadde we det geweite. Zoeë iets belangrièks wuùrt euvergedrage’.
En det geld ouk veur dae vicus Sablones of welke naam ze d’r strakkes ouk aan wille gaeve. As se d’r waas gewaes dan hadde we det geweite! Kóm maar iers met wetenschappelikke ónderbouwing, dan bin ik de ierste dae steit te juiche. Want mien hert klop veur de vruùgste regionale geschiedenis.

Maar noow wat anders! Aan d’n andere kant en ouk aan de meis logische kant van de Maas leet Blierick. Helaas kump det irritant prominent as Blariaco veur op ut aller-aldste Romeinse navigatiesysteem, de Peutingerkaart. We hove det neet wiejer wetenschappelik te ónderbouwe want ut steit d’r gewoeën op. En aan d’n euverkant van de Maas is ut akelig laeg. Verder weite we det ut bars van de spaore in de Blierickse grónd die Romeinse aanwezigheid bewièze. Ik zal ze neet allemaol gaon opneume, want det baat toch neet. Ut zien d’r ouk zoeë vuul, ik wil d’r gen vergaete. Maar die zièn blièkbaar neet interessant genóg en mótte we veural neet wiejer ónderzeuke. Ut kós waal ens zièn det!?

Ik bemeuj d’r mich al (aaf en toe) 45 jaor taegenaan, stel regelmaotig vraoge, schrièf d’r waal ens euver. Maar Romeins Blierick rup gen enthousiasme, zelfs un bietje weerstand op beej ós wetenschappers, die zich leever verschuùle in griès-witte foto’s van un middelieuws Venlo.

En dao is hielemaol niks mis mei, laote we dao gruuets op zièn.

En as se toch wille bliève zeuke, doot det dan in samenhang met allemaol die Romeinse spaore in Noord-Limburg! Meschiens óntsteit d’r dan unne schitterende puzzle.

Un raoze (kers)wolk

Sóms speule mich dinger door de kop die feitelijk noeits kinne. Zoeë dink ik döks met vuul leefde truuk aan ós mam en ózze pap. Ze zièn d’r al hiel lang neet mier. Veural met biezóndere daag as met Kers dan dink ik waal ens:

‘Kós ik ze nog maar ens spraeke! Wao zièn ze noow? Kós ik ze nog maar unne kier knoevele’.
‘Schei toch oèt met diene kwats! Ózze pap is volgend jaor al 45 jaor doeëd en ós mam is d’r dan al 30 jaor neet mier. Vergaet det toch, laot ut verleeje röste’, huùr ik dan waal ens achter miene rök smiespele.
Maar van de waek zoot ik boète in ut zunke en staarde nao d’n blauwen hemel. En verdomp, ik zoog un kleine raoze wolk hoeëg in de lóch. Ze rakde maar neet van eur plaats. Ik sloot de ouge en zoog ózze pap en ós mam same op die raoze wolk zitte. Döks greuje d’r dan verhaole in miene kop en inens dóch ik beej mich zelf:
‘Ónmeugelik? Ik kin d’r toch euver schriève, ik maak gewoeën mein eige kersverhaol as of ut ech gebeurd is!’.

Ut leep taege Kers en ik trok de stoute schoon aan. Ik zóch op de kómpjoeter ut ie-meel-adres van d’n hemel:
‘Allerbeste Pieëtrus, kins se mien elders neet veur veer-en-twintig oor met un retoertje nao Alicante steure?’.
Ik goof unne enter en dóch:
‘Dao huùrs se toch niks mier van’.
Maar d’n hemel waas flotter dan de gemeinte Venlo want de volgenden daàg kwaam al un antwaord:
‘Allerbeste Jan, wat un leuk idee van dich! Op dinsdig 24 december um vièf oor in de middig lande ze same op Alicante. En de mós mich belaove des se ze d’n daag dao nao weer keurig aaflevers um vièf oor smiddigs!’.
En waas met raoze ink geteikend:
‘Pieëtrus, op dae rots kins se bouwe’.
Ik leet ut laeze aan mien Marijke en det reageerde hiel positief met:
‘Dan mótte we waal nog wat te aete in hoès haole’.
Noow haet ózze pap hiel gaer erretesoep en met Kers waas altièd tradisie det we snachs bloodwors met gebakke eppelkes en kerboèt oote. Nou, det hebbe ze vas heej in Benijófar beej d’n Belze winkel.

Op 24 december waas ut zoe wièd, Marijke zuuj thoès ein en ander inein fiespernölle en ik zuuj pap en mam aafhaole. Al un oor van teveure stónd ik op ut vliegveld van Alicante veur die twieë groeëte deure. Op ut scherm stónd det de vluch oèt d’n hemel maar un Bliericks keteerke vertraging had. De zenuwe gierde mich door de kael (!), wie zuuje ze d’r oèt zeen (?), wat mós se op zón moment zegke taege dien vader en moder (?). De groeëte deur schoof langzaam aope en un lieëge raoze wolk sloop euver de grónd die groeëte hal in. En dao kwame ze aan, ózze pap met ziene kalen bums in zien dónkerblauw pak met leechblauw euverhaemp en unne beejpassende slieps. Parmantig leep-e naeve ós mam aaf, die un bekind bleumkes-kleid aan had en de grièze häörkes keurig in de permanent. Ós mam meus aaf en toe un huppelke make um de groeëte passe van ózze pap te kinne beej halde. Ik vloog op eur aaf en greep ze met mien twieë erm vas. De traone ware neet taege te halde en dreej kaelkes slikde iets weg det d’r neet waas en ós mam verbrook de stilte:
‘Óch jóng, wat heb ge toch vuul mótte mei make. Ik heb zoeë vuul aan óch gedóch’.
Ózze pap deej verstendig un stepke truuk en zag:
‘Potdomme jóng, de lieks steeds mier op dien vader!’.
Ik heb mien vader en moder noeits allebei gelièk ónder d’n erm gepak, maar noow leepe we gedreeje nao d’n auto:
‘We hove maar un half eurke te rieje en Marijke wach op ós’, zag ik.
‘Maar jóng, wat hebs dich unne moèjen auto, is dae gans van óch?’, zag ós mam en det klónk hièl vertrouwd. Det zag ze altièd as we unne andere auto hadde gekoch. Same reeje we euver dae moèje kuswaeg, rechs ging de zón oranje ónder en links zoge we de zieë schittere beej ut valle van d’n aovend. Naeve de waeg stónde gruupkes raoze flamingo’s met de puuetjes in ut water.
‘Zit d’r ouk genóg vis in?’, vroog ózze pap, ‘in d’n hemel velt d’r niks te visse. Nou ja, we kinne d’r euver praote maar visserslatièn is toch gans anders as zelf met un gaerdje in ut water soppe’.
‘Maar Piet’, zag ós mam, ‘laot toch zièn, we hebbe niks te klage. D’n tièd steit doeëdstil in d’n hemel en we hebbe alles zat. De ieuwige rös duit idderein good. Det gejach en gejaag kinne we neet mier taege’.
Ze pak mich veurzichtig beej d’n erm en zag:
‘Maar veur óch kómme we gaer efkes op bezeuk. Maar dao baove praote we ech neet euver ut aardse paradiès. We zeen det mier as un traone-dal, un vageveur en veur vuul minse zelfs un hel’.

We stoppe beej ós huuske in Benijófar, de kersverleechting brandt en op ut balkón steit Marijke met twieë erm te zweie:
‘Zón moèj hoès heb ik nog noeits gezeen! Det geej dao zoeë maar in meug woeëne’, zag ós mam. En ouk det klónk weer zoeë vertrouwd. Ós mam waas niks veranderd. We leepe de kamer in en ze vloge Marijke um de nek:
‘Maedje toch, wat heb geej vuul mótte meimake’, zag ós mam. Maar ózze pap verdoetsde un traon en fluusterde dao tösse door nao ós mam:
‘Morrejuu Tuut, wat ruùk ik? Erretesoep, bloodwors en kerboèt! Ut liek waal Kersmis’.
Hae deej zich meteen ut colbaertje oèt en struipde zich de mouwe op. En effe later zote we met zien veere te slörpe aan de erretesoep:
‘Ze smak nog presiès ut zelfde as die van dich Tuut’, zag ózze pap. Marijke en ik keeke mekaar aan:
‘Nogal klook, ut is ut zelfde recept!’.

Nao ut aete zote we ónderoèt gezak aan de kóffie. Ózze pap met un kónjekske d’r beej, ós mam met un advekäötje met slaagroum. Ut gelök wat we daen aovend deilde velt zelfs door mich neet te beschriève.

In de vaerte sloog ut kerkske van Bénijófar twelf kier.

D’n oorlog as spliètzwam

Miene ome Aatje waas unne verstokde vreejgezèl en kwaam twieë kier in de waek met ózze pap klasjeneere beej un tas kóffie euver van alles en nog wat. Geregeld hadde ze ut euver d’n oorlog en dan ouk aaf en toe wie minse zich hadde gedrage in dae inkzwarte periode. Maar ouk euver wie det vlak nao d’n oorlog ging. Aatje had smeis un oètgespraoke meining maar ózze pap dae zóch döks nao verzachtende umstandighede en waas wat milder in zien oordeil. Hae had neet altièd begrip maar bekeek ut ouk van d’n andere kant. Ózze pap dae sprook noeits slech euver de minse. En ik zoot dan beej die twieë op de grónd met de beinkes euverein en speulde dan altièd luustervinkske want ik vónd det machtig interessant.

De letsten tièd mót ik dao weer aan truuk dinke. Daen Twieëde Waereldoorlog wuùrt um de zoe-vuùl tièd herdóch, maar ein belangrièk ónderwerp mis ik dan altièd. En det is wie de Blierickse minse zich gedrooge nao elkaar toe in en vlak nao daen oorlog. As ik die gesprekke van Aatje en ózze pap un bietje oèt-filter dan schuùvert ut mich. Waorum is dao noeits aandach aan geschónke. We zièn intösse 80-85 jaor wiejer, nemus hoof mier achterum in det speegel te kièke. We kinne d’r vreej euver praote en we zuuje d’r hièl vuul van kinne liere. Ik hald neet van indeile in hökskes maar in dit geval kin ut moeilik anders.

D’r ware sómmige minse duchtig fout in d’n oorlog, d’r waas actief en passief verzet en vuul trokke zich truuk in de zwiègzame spelónke tösse de Blierickse moore baove of ónder de grónd. Weer andere keeke wat al te gemekkelik weg en un paar zien d’r op slinkse wièze baeter van gewaore. Waorum hebbe we ut dao neet euver. Effe kièke wat ik mich kin herinnere wao die twieë ut euver hadde.
De ergste ware die zich aanslote beej de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Baer de Vries beej ós oèt de Lieuwerikstraot goof leiding aan zón zootje landverraojers. Hae meus nao d’n oorlog vièf jaor brómme in ut kesjotje. Veur de meiste minse waas det vuuls te weinig, veur sómmige minse vuùls te vuul!? Det guuef ut ierste verschil al aan. Ziene schoeënzoon Johan Berendsen waas d’n allerergste. Hae woord ‘de schrik van Venlo’ geneump en is 2 mei 1947 gefusilleerd. Daen daag haet ós mam op eur dochter opgepas en det woort eur neet in dank aafgenaome. Maar zoeë waas ós mam:
‘Det kind kin d’r ouk niks aan doon’. En det teikent metein ouk de halding van minse nao d’n oorlog. Ut aantal verzetshelde waas groeëter nao d’n oorlog as in d’n oorlog.
Dan waas d’r bes nog unne groeëte groep NSB-ers. Volges ózze pap ware det vuul minse die ech un bewuste foute keuze makde, maar ouk unne groep van die ermoodzeiers die dóchte det ze ut baeter zuuje kriège. Beej ós in de straot woeënde ouk zón erm gezin. Eur keuze kreeg un dramatische wending want twieë zeuns ginge nao ut Oosfrónt en dao is noeits mier wat van gehuùrd. Die NSB-ers zörgde veur unne ièzige sfeer, enorme spanning, ónderling wantrouwe en ings in Blierick. Ut veel Aatje op det nao d’n oorlog verschillende van die NSB-ers wie un blaad aan unnen boum dreide en deeje as of d’r niks gebeurd waas.

Dan hads se d’r maar un paar die actief in ut verzet zote. Volges Aatje greujde det aantal explosief vanaaf ut moment det de Ingelse in Blierick binne wandelde. Ózze pap verdeilde die in verzet die ónschöldige minse in gevaor brachte én die allein eur eige laeve in de waogschaal stelde. In die letste categorie neumde ózze pap en Aatje met name keplaon Sjef Janssen (1904-1984), Piet Lammers (1906-1944) en Pierre Loijen (1906-1972). Die letste twieë ware van de Prinses Irene Brigade.

Keplaon Sjef Janssen oèt de Lambertusparochie dae meus ‘Wegen Verbreitung eines Hirtenbriefes der Holländische Bisschöfe’ veur anderhalf jaor in ut mins-óntierende concentratiekamp Dachau doorbringe. Hae euverlaefde die verschrikkelikke hel en woord in 1950 pestoèr in Ysselsteyn. De ex-gevangene van Dachau haet zich heej met hert en zeel ingezatte veur vrindschapsbetrekkinge met Duitse jongere, die sinds 1963 eine kier per jaor kwame werke op ut Duitse militaire kerkhaof in Ysselsteyn. Zien credo waas:
‘Ik heb meigemak wat haat veur verschrikkelijke oètwerking kin hebbe. Nao d’n oorlog heb ik gezag det noeits mier. Laot ik mich inzette veur vrindschapsbetrekkinge’.
Hae woort neet begrepen door de minse um um haer. Die niks hadde meigemak in daen oorlog kraakde um aaf. In 1969 kreeg hae waal un hoeëge Duitse onderscheiding opgespeld door de consul van de Duitse Bundesrepubliek, ut ‘Bundesverdienstkreuz am Bande’. Zien veurmalige veejande zoge waal wat veur unne biezóndere mins hae was. Ózze pap had niks met de kerk maar waal met deze echte held.

Dan hadde ze ut euver twieë Blierickse jónges: Piet Lammers (1906-1944) en Pierre Loijen (1906-1972). Die ginge in ut begin van d’n oorlog via Duinkerke nao Ingeland en slote zich aan beej de Prinses Irene Brigade. Beej de invasie in juni 1944 landde ze op de strande van Normandië. Piet Lammers sneuvelde op 14 augustus 1944 as ierste van de Prinses Irene Brigade in Ranville (Normandië, Frankrièk) door vijandelik mortiervuur. Piet Lammers is de komponis van de 'Mars van de Prinses Irenebrigade'. Eigelik mós dae idder jaor gespeuld waere as Blierick de bevrijding viert. Ouk Pierre Loijen woord op daen daag getroffe door un granaatscherf, maar kreeg ter plekke un bloodinfuus van unne Amerikaan. Noow meus hae wiejer door Frankrièk en België zónder ziene vrind. Vanoèt Breej meus hae toezeen wie Blierick beschaote woord. Pierre Loijen woord zwiègzaam drager van ut Normandië-kaord, France Germany Star, Defence Medal en ut Oorlogs-Herinneringskruuts.
Vraog aan willekeurige Blierickse minse of ze dees dreej moedige manne kinne(?), de meiste zulle ut neet weite(!). Ik vind det ut unne misser, ze verdeene alle dreej op zien mins unne straotnaam. Tuurlik ware ze neet de enige, maar waal de dreej wao miene pap en Aatje ut euver hadde.

Dan hads se d’r genóg die passief verzet booje aan de Pruusse. Zoe-as Sonnemans oèt de Lieuwerikstraot dae met de rök nao de bende van de Vries ging staon as die veurbeej marcheerde. Of Janssen van nummer 26 dae de diekste oranje böl dahlia’s veur de raam zat met unne keuninklikke fieësdaàg. Maar zeker ouk die middestanders die ut verrekde um aan de Pruusse te levere. Ut brach eur weinig goods, det in taegestelling tot eur ‘collega’s’ die waal leverde aan de Pruus. Zeej deeje gojje zake maar ge begrièp det dit leidde tot haat, nièd en taegestellinge. Waorum wuùrd dao noeits euver geschreve of aandach aan gegaeve? Neet um nao te trappe maar um d’r van te liere.

Ze ginge nog effe door. Aatje had weinig goods te melde euver de boere en de gerdeneers! Mien aldste zuske ging iddere waek met ós tante met unne laege kinderwage d’n boer op um veur aete te baedele.
‘Ze hoofde ut neet veur niks te gaeve maar um de minse ut vel euver de oère te trekke?’. Ut waas duùdelik wat Aatje dao mei bedoelde, ózze pap haolde dan de schouwers op en zag:
‘Och Aatje, we hebbe gelökkig altièd wat te aete gehad, ut waas dök neet vuul soeps, altièd te weinig maar we kóste ós redde. En die boere hebbe ouk vuul goods gedaon’. En ik dink dan aan die foto van ózze pap van vlak nao d’n oorlog. Ik meus twieë kier kièke um te zeen det ut ózze pap ech waas, zoeë mager as un panlat.

Maar ut waas neet allemaol kómmer en kwel. Neet allemaol twieëspalt. Minse holpe mekaar ouk, neet veur niks zien un paar buurtvereiniginge óntstaon in d’n oorlog. Wie ‘Onderlinge Hulp’ beej ós in de Lambertusparochie met aannemer Janssen as de groeëte veurtrekker. Minse woorte óet-gebómbardeerd en hadde gen ónderkómme mier. Mien elders hadde in d’n oorlog twieë kinder, maar op ut lets woeënde ze met maar leefs tieën man in ein hoès. En döks same gepèrs in unne kleine kelder um te schuùle veur de bómme van de Ingelse. En ózze pap deej veur die tieën man de was. Hièl gruuets vertelde ós mam wie zien praoper weske aan de waslièn euver ut Lieuweriksveldje hóng te wappere. Naoderhand deej hae neet vuul in d’n hoèshald, maar wie ut meus toen stónd hae d’r.

Met de bevrijding veranderde alles in eine klap. De echte helde verschove nao ut twieëde plan en de schowe-schièters gedroge zich as verzetshelde. Minse woorte neet altièd ierlik en volges ut rech veroordeild en wie-ut-huùrt beoordeild. En die aangeweze ware op un noeëdwoeëning woorte döks met de nek aangekeke. Ózze pap waas dao laaiend euver:
‘Det had ós ouk kinne gebeure’, zag hae dan. En wie det altièd geit, wiste sómmige met of zónder veurkinnis persuuenlik profièt te haole oèt d’n oorlog. Ome Aatje en ózze pap sproke d’r euver. Ik heb d’r verder noeits wat euver gelaeze!? Waorum neet?

D’n Twieëde Waereldoorlog waas verschrikkelik en is hièl oètgebreid beschreve tot in de fiènste details. Maar de ónderlinge verhaldinge van de eige minse kwame neet of nauweliks aan bod. Daen oorlog vormde un spliètzwam, ouk binne Blierick. Ózze pap en Aatje hadde ut d’r euver, un snótneus vóng ut ein en ander op. Haopelik waoge un paar psychologe zich d’r nog ens aan. Haopelik dörve de minse d’r nog ens aopelik euver te praote.
Ik heb meschiens un klein begin gemak.

Oranje sjaal

Ut geit de geschiedenis in as de ‘perfect battle’. Tachtig jaor geleeje, op dreej december 1944 woort Blierick in einen daàg tièd bevrijd. Daen daàg sneuvelde zón vieftig Ingelse soldaote en beej de Pruusse ware det d’r zón hónderd. In de maonde daoveur woort de Maasbrök minstes zón dertièn kier door de Ingelse gebómbardeerd zónder succes. Zoe-wat alle bómme slooge in op Blierickse huùs of op de binnestad van Venlo. Op 25 november 1944 bleeze de Pruusse de brök maar zelf op. Wat waas ut oèteindelikke nut noow gewaes?

Veur de minse van Blierick waas ut zeker genne ‘perfect battle’. Natuurlik ware ze achteraaf óntzettend bliej det ze eindelik bevrijd ware, maar de medalje had ouk zien inkzwarte kièrzijde. Té vuul minse verlaore op dramatische wièze ut laeve, verschrikkelijk vuùl huùs woorte plat gegoèjd. Waekelang verbleve de minse in doeëds-ings in de kelders om te schuùle veur de bómme en de granate. Ut ware de ergste maonde van de ganse Duitse bezetting. As mien elders sproke euver daen oorlog dan waas ut veural euver dees periode. Vuul tièd um te viere, te rouwe en puin te ruùme waas d’r neet want un paar daag later woorte alle Blierickse minse geëvacueerd. Ut volgende verhäölke is gedeiltelik oèt mienen doèm gezaoge. Ik bin in 1947 gebaore en heb d’n oorlog neet mei-gemak. Maar vannach druimde ik as-of ik d’r zelf beej waas gewaes. In daen druim zien waal feite verwerk die mien elders mich dök genóg verteld hebbe. En altièd kwaam die traon en die verzuchting:
‘Haopelijk heuf geej det noeits mei te make’.

In die twieë met-ein verbónde kleine kelders van de Lieuwerikstraot nummer 11 en 13 zote tieën minse op un höpke. Privacy waas qua ruumte bekrómpe tot idders eige matras. Staon kós allein dae kleiner waas as eine maeter vièf-en-zestig. Mien vader en ome Aatje hadde zich te pleures gewerk en un mangaat gekap door de betón tösse de twieë huùs. Det vónd de buurvrouw veiliger veur as d’r un bóm zuuj valle op ein van de huùs. De buurvrouw waas, wie ut gaat good-en-waal klaor waas, gevluch nao femielie in Mestreech. Naeve ós eige gezinnetje verbleve oma Titulaer, dreej omes en un tante met eure verloofde in die kelders. Idder had zien eige plaetske en ik loog taege ós mam aan. Daen derde december hoors se ellef ingstige hertjes kloppe in die duuedse stilte. Boenk . . boenk . . boenk. Un vleeg kroop taege de wit gekelkde betónne moor zenewechtig umhoeëg. De granate flote euver ut hoès en sloge met unne harde knal links en rechs in. Eine kièr woort ós hoès gerak. Ózze pap waas neet te halde en vloog de keldertrap op. Ós mam begós zachjes te bäöke en drökde mich taege eur aan. Ut leek waal un ieuwigheid te deure wies ózze pap truuk kwaam. Aan d’n achterkant waas un granaat ingeslage oppe slaopkamer. De halve raam en un stök moor ware weggeslage, maar d’r waas gelökkig gennen brand. Ik hoord ós mam deep zuchte. Oma Titulaer sleep gewoeën as un verwelkde roeës wiejer en makde ut allemaol neet zoeë good mei. Mien omes deeje zich te good aan pannekukskes met appelmoos. Van der Sterre van nummer 9 waas ouk Blierick oèt gevluch en had un paar pöt wekglazer met appelmoos gebrach. D’r veel weinig te lache en idderein heel d’n aom in wie d’r duùdelik huùrbaar militaire voertuige door de straot denderde.
‘Zien det Pruusse of meschiens toch al de Ingelse’, vroog mien tante aan ózze pap.
‘Ik weit ut ech neet’, fluusterde hae.
Ut granaatveur verstómde en ut woort doeëdstil um ós haer. Idderein heel de uurkes gespits. Inens hoorte we via ut met zandzèk aafgedekde kelderraempke minse met-ein praote. En emus zag:
‘Volges mich weite die van Titulaer nog neet det ze de kelder oèt kinne!’.
Ózze pap met zien dreej breurs vloge gelièk umhoeëg en rende de keldertrap op.
‘Bis se waal veurzichtig Piet’, reep ós mam um nog nao.

Ut deurde alweer un ieuwigheid en eindelik dao kwaam ózze pap de trap aaf. Hae had hiel waers un kónfektie-sigret tösse de lippe en nog un reserve achter zien oèr. Had-e gekrege van de Ingelse sóldaote. Hae had traone in de ouge en reep met gebraoke stum:
‘We zien bevrijd! De Ingelse zien euveral in Blierick. Ut is veurbeej Tuut’.
Hae vloog ós mam um de nek en ik hoord’um zachjes zegke:
‘Ut is ech veurbeej Tuut, we kinne weer veuroèt kièke, we kinne weer vreej aome’.
En ik hóng dao tössen in en wis beej God neet wao ze ut euver hadde. Maar idderein behalve oma ging nao boète wao de ganse Lieuwerikstraot stónd te springe en mekaar aan ut knoèvele waas. D’r woord gebäök en gelache en miene euverbuurjóng en ik keeke mekaar aan of we ut in Kölle huurde dóndere. En as we good hadde geluùsterd, dan waas det meschiens ouk zoeë. Ózze pap en ós mam leepe nao ut begin van de Lieuwerikstraot en ik schuùmde wat tösse de ruïnes van beej ós schuùns taegen-euver. Hiel gruuets vónd ik un verschroempelde granaat en leep dao mei nao ózze pap. Ós mam kreeg haos un begaoving en zag:
‘Leg det dink hiel veurzichtig weg en wils se det noeits mier doon’.

Un paar daag later bleek det we meuste gaon evacuere, de Pruusse zote nog in Venlo. Ut waas te gevaorlik in Blierick en we leepe de Ingelse maar in de waeg. We zuuje met militaire vrachwages nao Wièrt gebrach waere. Daen daag det we weg meuste waas ut ouk nog Sinterklaos. Gaar nemus, zelfs ik, had in de wièdste vaertes gedóch aan dae Sinterklaos. Maar ós mam waal. Smorges meuste we iers rechop in de kamer zitte en zinge van:
‘Sinterklaas kapoentje, gooi wat in mijn schoentje,
gooi wat in mijn laarsje, dank u Sinterklaasje!
Sinterklaasje bonne bonne bonne, gooi wat in mijn lege lege tonne’.
Nou ja zeg, laerskes had ik zoe-wie-zoeë neet en neet allein de tónne ware laeg. Alles waas laeg! We hadde gewoeën niks, noppes, nada. Maar ós mam had toch wat verstop achter de praos van ózze pap. Veur mien zuskes had ze un paar póppe inein gefiespernöld en ik kreeg unne oranje sjaal. Unne prachtige haos leech gaevende oranje sjaal met van die opvallende oranje frutzelkes aan de twieë oèt-inde. Morrejèn wat waas ik bliej want ik had intösse waal begrepe wat oranje veur de Blierickse minse beteikende. Die kleur stónd veur ut hoès van Oranje maar ouk veur de bevrijding. Ik dreide de sjaal um miene kop en um miene hals en rende de Lieuwerikstraot op en aaf. De minse bleve staon en klapde veur mich. God wat waas ik gruuets.
Maar we krege ouk allemaol twieë petatte van Sinterklaos, maar die meuste we metein beej ózze pap inlevere. Zoeë dun meugelik woorte die gescheld en in schiefkes gesneje. Ós mam stónd al te wachte met de pan wao-in de door ózze pap zelf gemakde lièn-aolie al pruttelde. En effe later zote we in vreejheid te geneete van de lekkerste petatte-schiefkes.

Ónderwaeges nao Wièrt moch ik achterin de vrachwage zitte. Ik deej miene oranje sjaal aaf en zweide de ganse waeg met miene vreejheids-sjaal. En alle minse die we veurbeej reeje klapde en zweide nao mich.

Of waas ut nao miene oranje sjaal?